1
Samenvatting Children and the law in the Netherlands: A comparative introduction
Academic Professional: Juveniles and law
Oktober 2019
Introductie
Jeugdrecht (juvenile law) omvat kwesties gerelateerd aan familierecht zoals ouderschap, ouderlijk gezag,
jeugdbescherming en jeugdcriminaliteit.
Ontwikkeling jeugdrecht
In 1900 ontwikkelde gelijktijdig het kinderbeschermingssysteem (child protection system) en het
jeugdstrafrechtsysteem (juvenile justice system). De industrialisatie en urbanisatie zorgde voor bewustwording
van de armoede in gezinnen. Als reactie hierop vond de maatschappij dat de staat (die tot dan toe op de
achtergrond was wat betreft maatschappelijke zaken) actie moest ondernemen om kinderen te beschermen.
Dit resulteerde in Nederland in twee ontwikkelingen:
1901: leerplicht (compulsory education)
1902: Kinderwetten (Children’s law) zorgde voor een grote ontwikkeling in het systeem voor de
jeugdbescherming en het jeugdstrafrecht. Wat betreft de jeugdbescherming waren de rechten van de
vader niet meer onschendbaar en kreeg de overheid het recht om te interveniëren als de ontwikkeling
van het kind in gevaar was. Wat betreft het jeugdstrafrecht werden er aparte strafmaten voor
kinderen en jongeren gecreëerd.
De tweede cruciale ontwikkeling kwam 50 jaar later. In 1950 werd de European Convention on Human Rights
aangenomen. In 1989 werd vervolgens het verdrag van de rechten van het kind (Convention on the Rights of
the Child, CRC) ondertekend door de verenigde naties. Het CRC bestaat uit vier algemene principes:
1. Alle kinderen moeten hun rechten op gelijke manier kunnen profiteren;
2. In alle zaken omtrent het kind moeten de belangen van het kind voorop staan;
3. Alle kinderen hebben het recht te leven, te overleven en te ontwikkelen;
4. Alle kinderen hebben het recht om hun mening te uiten en deel te nemen aan beslissingen die van
invloed zijn op hen op een manier die passend is bij hun leeftijd en capaciteiten.
Elke 5 jaar moeten deelnemende landen een verslag schrijven over alle nieuwe wetten en beleid die ontwikkeld
zijn in relatie tot kinderrechten. Dit verslag wordt beoordeeld door het Comittee on the Rights of the Child
(CRC) en het Kinderrechtencollectief (Children’s Rights Collective, waaronder Amnesty International). Op basis
hiervan doet het CRC aanbevelingen. Een van deze aanbevelingen was het aanstellen van de
Kinderombudsman in 2011 die controleert of de regels van het verdrag nageleefd worden.
Hoofdstuk 1: familierecht (Family law)
Ouderschap
Afstammingsrecht (legal parenthood) reguleert de gezinsrelaties tussen ouders en kinderen. Het geeft
antwoord op de vraag: ‘Wie is er volgens de wet familie?’. De ouderschapswet (parenting law) geeft het kind
een legale relatie tot ouders/broers/zussen/grootouders etc. Hierbij heeft het kind minimaal één ouder en
maximaal 2. Deze regel is echter momenteel onder discussie. Tot voor kort waren de biologische ouders de
wettelijke ouders sinds alleen een man en vrouw biologisch gezien een kind kunnen creëren. Sinds 2014
kunnen ook twee moeders samen als ouder gezien worden.
Het klassieke principe “mater semper certa est” geldt nog steeds. Dat wil zeggen dat de biologische moeder, de
vrouw die het kind op de wereld zet, de legale ouder is en alle rechten en verplichtingen krijgt. Dit geldt ook
voor draagmoeders. Bij twee vrouwen is de vrouw die het kind op de wereld zet de legale moeder en kan de
‘wensmoeder’ alleen dezelfde rechten krijgen door het kind te adopteren.
Ouderschap van rechtswege (by operation of the law) = de vader is de man getrouwd is met de biologische
moeder of die een geregistreerd partnerschap heeft met de moeder als het kind geboren wordt. Als een man
geen formele relatie heeft met de biologische moeder, is de man niet automatisch de legale vader en moet hij
eerst het kind erkennen. Sinds 2014 is het mogelijk voor de duomoeder om legale ouder te worden onder twee
voorwaarden: (1) de vrouw heeft een formele relatie met de moeder (huwelijk of geregistreerd partnerschap)
, 2
en (2) er is gebruik gemaakt van een anonieme donor aangezien een kind niet meer dan drie ouders kan
hebben.
Ouderschap door erkenning (through acknowledgement) = legale relatie tussen de vader die het kind erkent bij
het gemeentehuis en het kind. Hiervoor is toestemming nodig van de moeder (en bij kinderen vanaf 12 jaar ook
van het kind). Als er geen toestemming is kan de rechtbank toch toestemming geven als erkenning in het
belang van het kind is en de vader kan bewijzen dat hij de biologische vader is. Erkenning is niet mogelijk als (1)
het kind al twee ouders heeft, (2) de vader geen huwelijksrelatie aan kan gaan met de biologische moeder
(bijvoorbeeld omdat hij de broer/vader/oom is van de moeder) of (3) de vader jonger is dan 16 jaar. Dit proces
kan ook uitgevoerd worden door een duomoeder.
Ouderschap door gerechtelijke vaststelling (judicial determination) = ouderschap vastgesteld door de rechter.
Indien de vader vaderschap ontkent kan de rechter alsnog bepalen dat de vader de legale ouder is als bewezen
kan worden dat het de biologische vader is. Daarnaast kan de rechter ook bepalen dat de duomoeder de legale
ouder is als de duomoeder dit ontkent door te bewijzen dat de moeder heeft ingestemd met het krijgen van
een kind.
Ouderschap door adoptie. Dit creëert niet alleen juridische banden tussen het kind en de adoptieouders maar
ook met de rest van de adoptiefamilie.
Gevolgen van ouderschap
Gezag/autoriteit Juridische ouders kunnen gezag vragen over hun kind. Dat houdt in dat ze
autoriteit hebben en het kind mogen opvoeden. Juridische ouders hebben het recht (en plicht) om
voor hun kind te zorgen. Als ouders uit elkaar gaan hebben de ouder en het kind nog steeds het recht
om elkaar te zien.
Onderhouden Juridische ouders zijn verplicht om de kosten voor het kind te betalen totdat ze 18
jaar zijn (en 21 jaar voor onderwijs). Daarnaast zijn kinderen erfgenamen van hun ouders en
andersom.
Namen, nationaliteit, erfbelasting, sociale zekerheid etc. Ouders mogen de naam van het kind
bedenken en het kind heeft de nationaliteit van de juridische ouders.
Adoptie
Er zijn een aantal voorwaarden voor adoptie:
Het is in het belang van het kind;
Biologische ouders kunnen geen (ouderlijke) rol meer spelen;
Het kind is jonger dan 18 jaar;
Het kind ouder dan 12 jaar stemt toe met de adoptie;
Grootouders mogen het kind niet adopteren.
Daarnaast zijn er voorwaarden voor de biologische ouders:
Biologische ouders stemmen toe met de adoptie, tenzij ze het kind mishandelden/verwaarloosden of
als ze nooit of slechts voor een korte periode met het kind in een familierelatie leefden;
Biologische moeder is tenminste 16 jaar en heeft geen autoriteit over het kind.
Voorwaarden voor de adoptieouders:
Adoptieouders zijn tenminste 18 jaar ouder dan het adoptiekind;
Adoptieouders hebben tenminste 3 jaar samengewoond;
Het kind heeft tenminste een jaar bij de adoptieouders gewoond.
Voorwaarden voor adoptie uit het buitenland:
Adoptieouders hebben een verzoek ingediend bij het ministerie van justitie en veiligheid;
Adoptieouders zijn gescreend door jeugdzorg en goedgekeurd;
Adoptieouders volgen een verplichte cursus;
Voordat de daadwerkelijke adoptie door kan gaan moeten de ouders tenminste één (bij twee adoptieouders)
of drie (bij één adoptieouder) jaar voor het kind hebben gezorgd.
Minderjarigheid
Samenvatting Children and the law in the Netherlands: A comparative introduction
Academic Professional: Juveniles and law
Oktober 2019
Introductie
Jeugdrecht (juvenile law) omvat kwesties gerelateerd aan familierecht zoals ouderschap, ouderlijk gezag,
jeugdbescherming en jeugdcriminaliteit.
Ontwikkeling jeugdrecht
In 1900 ontwikkelde gelijktijdig het kinderbeschermingssysteem (child protection system) en het
jeugdstrafrechtsysteem (juvenile justice system). De industrialisatie en urbanisatie zorgde voor bewustwording
van de armoede in gezinnen. Als reactie hierop vond de maatschappij dat de staat (die tot dan toe op de
achtergrond was wat betreft maatschappelijke zaken) actie moest ondernemen om kinderen te beschermen.
Dit resulteerde in Nederland in twee ontwikkelingen:
1901: leerplicht (compulsory education)
1902: Kinderwetten (Children’s law) zorgde voor een grote ontwikkeling in het systeem voor de
jeugdbescherming en het jeugdstrafrecht. Wat betreft de jeugdbescherming waren de rechten van de
vader niet meer onschendbaar en kreeg de overheid het recht om te interveniëren als de ontwikkeling
van het kind in gevaar was. Wat betreft het jeugdstrafrecht werden er aparte strafmaten voor
kinderen en jongeren gecreëerd.
De tweede cruciale ontwikkeling kwam 50 jaar later. In 1950 werd de European Convention on Human Rights
aangenomen. In 1989 werd vervolgens het verdrag van de rechten van het kind (Convention on the Rights of
the Child, CRC) ondertekend door de verenigde naties. Het CRC bestaat uit vier algemene principes:
1. Alle kinderen moeten hun rechten op gelijke manier kunnen profiteren;
2. In alle zaken omtrent het kind moeten de belangen van het kind voorop staan;
3. Alle kinderen hebben het recht te leven, te overleven en te ontwikkelen;
4. Alle kinderen hebben het recht om hun mening te uiten en deel te nemen aan beslissingen die van
invloed zijn op hen op een manier die passend is bij hun leeftijd en capaciteiten.
Elke 5 jaar moeten deelnemende landen een verslag schrijven over alle nieuwe wetten en beleid die ontwikkeld
zijn in relatie tot kinderrechten. Dit verslag wordt beoordeeld door het Comittee on the Rights of the Child
(CRC) en het Kinderrechtencollectief (Children’s Rights Collective, waaronder Amnesty International). Op basis
hiervan doet het CRC aanbevelingen. Een van deze aanbevelingen was het aanstellen van de
Kinderombudsman in 2011 die controleert of de regels van het verdrag nageleefd worden.
Hoofdstuk 1: familierecht (Family law)
Ouderschap
Afstammingsrecht (legal parenthood) reguleert de gezinsrelaties tussen ouders en kinderen. Het geeft
antwoord op de vraag: ‘Wie is er volgens de wet familie?’. De ouderschapswet (parenting law) geeft het kind
een legale relatie tot ouders/broers/zussen/grootouders etc. Hierbij heeft het kind minimaal één ouder en
maximaal 2. Deze regel is echter momenteel onder discussie. Tot voor kort waren de biologische ouders de
wettelijke ouders sinds alleen een man en vrouw biologisch gezien een kind kunnen creëren. Sinds 2014
kunnen ook twee moeders samen als ouder gezien worden.
Het klassieke principe “mater semper certa est” geldt nog steeds. Dat wil zeggen dat de biologische moeder, de
vrouw die het kind op de wereld zet, de legale ouder is en alle rechten en verplichtingen krijgt. Dit geldt ook
voor draagmoeders. Bij twee vrouwen is de vrouw die het kind op de wereld zet de legale moeder en kan de
‘wensmoeder’ alleen dezelfde rechten krijgen door het kind te adopteren.
Ouderschap van rechtswege (by operation of the law) = de vader is de man getrouwd is met de biologische
moeder of die een geregistreerd partnerschap heeft met de moeder als het kind geboren wordt. Als een man
geen formele relatie heeft met de biologische moeder, is de man niet automatisch de legale vader en moet hij
eerst het kind erkennen. Sinds 2014 is het mogelijk voor de duomoeder om legale ouder te worden onder twee
voorwaarden: (1) de vrouw heeft een formele relatie met de moeder (huwelijk of geregistreerd partnerschap)
, 2
en (2) er is gebruik gemaakt van een anonieme donor aangezien een kind niet meer dan drie ouders kan
hebben.
Ouderschap door erkenning (through acknowledgement) = legale relatie tussen de vader die het kind erkent bij
het gemeentehuis en het kind. Hiervoor is toestemming nodig van de moeder (en bij kinderen vanaf 12 jaar ook
van het kind). Als er geen toestemming is kan de rechtbank toch toestemming geven als erkenning in het
belang van het kind is en de vader kan bewijzen dat hij de biologische vader is. Erkenning is niet mogelijk als (1)
het kind al twee ouders heeft, (2) de vader geen huwelijksrelatie aan kan gaan met de biologische moeder
(bijvoorbeeld omdat hij de broer/vader/oom is van de moeder) of (3) de vader jonger is dan 16 jaar. Dit proces
kan ook uitgevoerd worden door een duomoeder.
Ouderschap door gerechtelijke vaststelling (judicial determination) = ouderschap vastgesteld door de rechter.
Indien de vader vaderschap ontkent kan de rechter alsnog bepalen dat de vader de legale ouder is als bewezen
kan worden dat het de biologische vader is. Daarnaast kan de rechter ook bepalen dat de duomoeder de legale
ouder is als de duomoeder dit ontkent door te bewijzen dat de moeder heeft ingestemd met het krijgen van
een kind.
Ouderschap door adoptie. Dit creëert niet alleen juridische banden tussen het kind en de adoptieouders maar
ook met de rest van de adoptiefamilie.
Gevolgen van ouderschap
Gezag/autoriteit Juridische ouders kunnen gezag vragen over hun kind. Dat houdt in dat ze
autoriteit hebben en het kind mogen opvoeden. Juridische ouders hebben het recht (en plicht) om
voor hun kind te zorgen. Als ouders uit elkaar gaan hebben de ouder en het kind nog steeds het recht
om elkaar te zien.
Onderhouden Juridische ouders zijn verplicht om de kosten voor het kind te betalen totdat ze 18
jaar zijn (en 21 jaar voor onderwijs). Daarnaast zijn kinderen erfgenamen van hun ouders en
andersom.
Namen, nationaliteit, erfbelasting, sociale zekerheid etc. Ouders mogen de naam van het kind
bedenken en het kind heeft de nationaliteit van de juridische ouders.
Adoptie
Er zijn een aantal voorwaarden voor adoptie:
Het is in het belang van het kind;
Biologische ouders kunnen geen (ouderlijke) rol meer spelen;
Het kind is jonger dan 18 jaar;
Het kind ouder dan 12 jaar stemt toe met de adoptie;
Grootouders mogen het kind niet adopteren.
Daarnaast zijn er voorwaarden voor de biologische ouders:
Biologische ouders stemmen toe met de adoptie, tenzij ze het kind mishandelden/verwaarloosden of
als ze nooit of slechts voor een korte periode met het kind in een familierelatie leefden;
Biologische moeder is tenminste 16 jaar en heeft geen autoriteit over het kind.
Voorwaarden voor de adoptieouders:
Adoptieouders zijn tenminste 18 jaar ouder dan het adoptiekind;
Adoptieouders hebben tenminste 3 jaar samengewoond;
Het kind heeft tenminste een jaar bij de adoptieouders gewoond.
Voorwaarden voor adoptie uit het buitenland:
Adoptieouders hebben een verzoek ingediend bij het ministerie van justitie en veiligheid;
Adoptieouders zijn gescreend door jeugdzorg en goedgekeurd;
Adoptieouders volgen een verplichte cursus;
Voordat de daadwerkelijke adoptie door kan gaan moeten de ouders tenminste één (bij twee adoptieouders)
of drie (bij één adoptieouder) jaar voor het kind hebben gezorgd.
Minderjarigheid
