Biologie voor jou VWO-atheneum 2 samenvatting h5 erfelijkheid en evolutie

Biologie samenvatting hoofdstuk 5: erfelijkheid en evolutie

5.1: genotype en fenotype
Fenotypen
Het uiterlijke (eigenschappen) van organisme.
1. Bestaat uit 1.000de eigenschappen
2. Veel erf je van je ouders
3. De informatie voor je erfelijke eigenschappen ligt in het DNA in celkern

4. In elke celkern in je lichaam liggen chromosomen (lang, dun gerekte draden)
5. Chromosomen bestaan voor groot deel uit DNA (bevat erfelijke eigenschappen)
6. Chromosomen liggen door elkaar, als de cel deelt chromosomen worden kort en dik
(zie afb. 2 blz. 9)

Genotypen
7. DNA is opgebouwd uit bouwstenen: C, G, A, T (C, G en A, T tegenover elkaar)
8. DNA-sequentie: de volgorde waarin bouwstenen staan
9. Doordat de bouwstenen in een bepaalde volgorde staan, vormt zich een code
met informatie over erfelijke eigenschappen
10. DNA bevat veel verschillende codes et de informatie voor veel verschillende
erfelijke eigenschappen
11. DNA in chromosomen in 1 enkele celkern bevat de complete informatie voor al je erfelijke
eigenschappen: genotypen.

12. Een cel van mens bevat 46 chromosomen
13. De chromosomen zijn telkens 2 aan 2 aan elkaar gelijk (ze vormen een paar)
14. Beide chromosomen zijn aan elkaar gelijk ze bevatten dezelfde erfelijke eigenschappen

15. Een mensen heeft 23 paar chromosomen in een celkern: dit geldt voor cellen waaruit het
lichaam is opgebouwd: lichaamscellen (levercellen, spiercellen)
16. Elke organisme heeft in de kernen van lichaamscellen een vast aantal chromosomen, komen
telkens in paren voor

Hoe komt het fenotypen tot stand?
1. Genotype bepaalt veel eigenschappen bv haarkleur
2. Het bepaalt niet alle eigenschappen: bv je hebt een blanke huidskleur, als je in de zon zit kan
je huid bruin worden fenotype verandert, maar chromosomen blijven de erfelijke
eigenschappen voor een blanke huid hebben
3. Fenotypen kunnen dus veranderen terwijl de genotypen dat niet doen. Bv door invloeden
van het milieu
4. Het fenotypen van een organisme komt tot stand door het genotype en door de invloeden
van het milieu

5.2: chromosomen, genen en genexpressie
1. Informatie voor erfelijke eigenschappen ligt in 46 chromosomen elk chromosoom bevat
informatie voor groot aantal erfelijke eigenschappen
2. Een gen is deel van chromosoom en bevat informatie voor 1 erfelijke eigenschap
3. Een chromosoom bevat veel genen
4. Het genotype is geheel van genen dat in een celkern aanwezig is. Elke cel met celkern bevat
alle genen

, 1. In lichaamscellen komen genen in paren voor
2. Een enkelvoudige gen van een genenpaar: allel genenpaar noem je allelenpaar
3. 1 allelenpaar bevat de informatie voor 1 erfelijke eigenschap

4. In geslachtscellen komen chromosomen niet in paren voor maar enkelvoudig 23
chromosomen
5. Geslachtscel bevat geen allelenparen, maar enkelvoudige allelen

6. Bij bevruchting smelten de kernen van eicel en zaadcel samen chromosomen van zaadcel
en eicel komen bij elkaar in de kern van de bevruchte eicel
7. 23 + 23 = 46 chromosomen
8. Van elk chromosomenpaar is 1 chromosoom afkomstig van moeder, en 1 chromosoom van
vader (geldt ook voor allelenpaar)
9. DNA-verwantschap test maak gebruikt van deze informatie voor zoeken van vaders
10. Het genotype van een organisme komt tot stand op het moment van de bevruchting

11. De bevruchte eicel groeit uit tot een embryo en daarna tot een kind, tijdens de groei worden
miljoenen cellen gevormd: gewone celdeling, wordt ook mitose genoemd
12. Mitose is de meest voorkomende celdeling
13. Een moedercel deelt zich in tweeën en vormt zo 2
dochtercellen, bij deze deling veranderde de
informatie voor de erfelijke eigenschappen niet
14. De kernen van dochtercellen bevatten dezelfde
informatie voor erfelijke eigenschappen als de
moedercel

Genexpressie
1. Genen kunnen onder bepaalde omstandigheden worden aangezet(tot uiting komen):
genexpressie
2. Genexpressie verschild per cel, hangt samen met de functie van de cel
3. Bv. Bij de lever staat het gen voor het produceren van gal aan, maar in je ogen staat dit gen
uit

Van gen via eiwit naar fenotype
1. DNA-sequentie van een gen bevat de code voor het maken van een specifiek eiwit
2. Bv in een spiercel, bevat code voor maken van spiereiwit
3. De code voor maken van spiereiwit wordt afgelezen en een spiereiwit gemaakt: spiereiwit is
een deel van het fenotype

5.3 Geslachtelijke voortplanting
1. Haarvorm is een erfelijke eigenschap
2. Bij sommige mensen bestaat het allelenpaar
uit 2 allelen voor steil haar: homozygoot
3. Bij sommige mensen bestaat het allelenpaar
uit 1 allel voor steil haar en 1 allel voor krullend haar: heterozygoot
4. Sommige allelenparen zijn gelijk, en andere zijn ongelijk
5. Een geslachtscel bevat van elk allelenpaar 1 allel, welk van de 2 in de geslachtscel komst is
toeval
6. Door de speciale celdeling meiose komt van elk chromosomenpaar uit de lichaamscel 1
chromosoom terecht in de geslachtscel
7. Van allelenparen komt 1 allel in een zaadcel terecht er zijn gigantische veel mogelijkheden