College 1 – inleiding en geschiedenis
Gedrag
Wat is gedrag?
> elke observeerbare of meetbare activiteit van een organisme; spier-, klier- of
elektrische activiteit.
> alles wat een persoon zegt of doet, bijvoorbeeld een activiteit, actie, prestatie,
reactie of respons.
gedrag is niet altijd observeerbaar: er is overt en covert gedrag.
Gedragsmodificatie
= met technieken en principes wordt gedrag van mensen beoordeeld en verbeterd,
zowel overt als covert gedrag. Het doel is om het welzijn van mensen te verbeteren.
1. Problemen definiëren we in termen van gedrag dat we kunnen meten,
veranderingen in gedrag is de beste indicator voor oplossingen ervan.
2. In procedures zijn we gericht op iemands omgeving. Dmv aanpassen van de
omgeving proberen we het gedrag van de persoon te veranderen.
Stimuli = mensen/objecten/gebeurtenissen die aanwezig zijn in de omgeving en
die van invloed zijn op iemands gedrag.
3. Methodes en rationales (de gedragsmodificatie) worden precies beschreven zodat
ze gerepliceerd kunnen worden
4. Technieken worden toegepast door mensen in het dagelijks leven van een
persoon, bv ouders/leerkrachten etc
5. Oorsprong v.d. technieken die gebruikt worden ligt in onderzoek uit de
leerwetenschap
6. Aantoonbaar wordt gemaakt dat een interventie die oorzaak is voor
gedragsverandering (oorzaak-gevolg duidelijk krijgen)
7. Grote verantwoordingsplicht van de betrokkenen bij interventies (cliënten,
medewerkers etc) – accountability
Bepaalde gedragingen (naar hc gaan, literatuur lezen etc) die je moet laten zien, om
een product (een 10 halen) van gedrag te hebben. Een 10 halen is dus geen gedrag,
maar het is een eindproduct van gedrag.
Gedragsmodificatie tijdlijn
,Pavlov
- liet hond kwijlen door belletje te laten rinkelen
- founding father van klassiek conditioneren
- voorloper van het behaviorisme
Skinner
- liet rat een hendel indrukken voor eten
- founding father van operant conditioneren
- gedrag …
Ellis & Beck
- irrationele gedachten veroorzaken lastige emoties
- founding fathers van cognitieve gedragsmodificatie en cognitieve gedragstherapie
Hun bijdrage heeft de nadruk gelegd op:
> de rol van leerprocessen en conditionering in het ontstaan van psychopathologie
> begrip hoe gedrag beïnvloed kan worden door leren
> zij gaven een nieuwe verklaring voor a-typisch gedrag, met als gevolg: nieuwe
behandelingen
Heel lang geleden:
- krankzinnigheid en waanzin of demonische bezetenheid
- geestenzieken werden gezien als van bovennatuurlijke oorsprong (6500 voor chr)
- voorbeeld van behandelingen: trepanatie. Door een gat te boren in het schedel,
wordt de waanzin bedreven. Dit werd tot in de middeleeuwen gebruikt.
Waanzin werd vroeger veroorzaakt door de goden. Maar hippocrates: atypisch
gedrag was een onderdeel van het lichaam (dus niet bovennatuurlijke oorzaak). Hij
wilde balans binnen het lichaam, waardoor er normaal gedrag zou zijn.
Middeleeuwen:
weer terug naar de bovennatuurlijke- en spirituele verklaringen voor a-typisch
gedrag. Het was de schuld van de persoon en er zaten demonen in die persoon
(door de begane zonden).
Door exorcisme wilde men de demonen uit iemand krijgen.
13e en 14e eeuw
- ziekenhuizen kregen speciale ruimtes voor mensen die a-typisch gedrag lieten zien:
geestenzieken
- er kwam steeds meer inzicht in geneeskunde en de lepra-epidemie was over; er
was meer ruimte over in ziekenhuizen dus geestenzieken konden worden
opgenomen
- geestenzieken werden niet behandeld, maar leefden gewoon in het ziekenhuis. Ze
werden aan de muur geketend, opgesloten en het leek eerder op een gevangenis.
Ze zaten er tegen hun wil.
- Hospital Saint Mary of Bethelhem (‘’Bedlam’’) in London: gruwelijke
omstandigheden. In de 16e tot 18e eeuw werden de opgenomen geestenzieken ten
toon gesteld aan de stad (kaartje kopen en dan kon je langs de mensen met mentale
problematiek).
,Deze gestichten / dolhuizen leken meer op gevangenissen dan op instellingen voor
geestelijke gezondheidszorg.
Voorbeelden van interventies die er werden gebruikt:
- schommelen ; hele dag, hard, horizontaal en/of verticaal
- hydrotherapie ; mensen opsluiten in een kast en mensen met heel heet water
overgieten -> angst/demonen zouden eruit gezweten worden
- kribbe ; iemand in een kleine ruimte opsluiten voor verlichting v.d. mentale
problematiek
1692:
in Salem was een heksenjacht. Vrouwen die ander gedrag lieten zien waren heksen.
Ze werden gevangen en moesten dan een bekentenis afleggen dat ze heks waren
(dmv marteling). Er was angst voor a-typisch gedrag.
Hysterie = vrouwelijke ziekte , 1900 voor Christus. Vrouwen werden hysterisch, als
hun baarmoeder niet goed zat. Door massage/middelen kon die baarmoeder op de
juiste plek worden gezet, om hysterie te voorkomen.
Rond 1900 : Franse arts Pinel was verbijsterd over omstandigheden waarin mensen
leefden. Hij verbood ketens, opsluiting, lijfstraffen en andere immorele behandeling.
Mensen werden vanaf nu verzorgd.
Pinel vond dat de waanzin een aandoening was en dus van binnenuit kwam (i.p.v.
van buitenaf de mens in). Door deze nieuwe verklaring, kwamen er nieuwe
behandelingen.
Verschillende perspectieven kregen momentum en hebben nog steeds invloed:
- biologisch perspectief
- psychodynamisch perspectief – Freud
- behaviorisme - …
Het brein is betrokken bij het gedrag
Lobotomie: doorboorde de hersenkwabben, via het oog. Om zo gedragsverandering
teweeg te brengen.
Kinderen
Eerst werd gedacht dat kinderen kleine volwassenen waren.
1840: Charles Darwin gebruikte eigen kinderen als studieobject. Hij documenteerde
de ontwikkeling van zijn kinderen.
Vanaf 20e eeuw: ontwikkeling van intelligentietesten.
Freud: aandacht voor de ontwikkeling v.h. kind, vanuit psychoanalytisch perspectief.
Piaget: leverde bijdrage aan de hedendaagse kennis over kinderen.
Waarom gedragsmodificatie?
> evidence-based, met sterk ontwikkelde theorie
> te gebruiken bij veel verschillende groepen in verschillende leeftijdscategorieën
> in veel verschillende contexten te gebruiken; jeugdhulpverlening, onderwijs,
zwemles
> is relatief eenvoudig toe te passen
, Klassieke conditionering (Pavlov & Skinner) is terug te zien in de behandelingen die
we vandaag doen met kinderen (zoals exposure therapie):
- angstklachten
- obsessieve compulsieve stoornis
- verslaving
Gedragsmodificatie gebruikt in dagelijkse opvoeding door ouders:
- zindelijkheid
- leren fietsen
- gezond eten
- tanden poetsen
- leren lezen
- kamer opruimen etc
Voorbeelden gedragsmodificatie
> triple P : Positive Parenting Program = opvoedprogramma emotionele-, gedrags-
en ontwikkelingsproblemen
> Familiy Transition Triple P (FTTP) = emotionele onrust als gevolg van
veranderingen in het gezin (bv echtscheiding)
College 1 : begrijpen waarom we het steeds hebben over de gedragsleer. We komen
van heel ver. Het verschil hoe we nu kijken en hoe we toen keken is belangrijk.
> behandelingen etc hoef je niet te weten
> wel de manier van kijken en dat het vroeger anders ging ; er was een andere visie
op ‘afwijkend’ gedrag
Gedrag
Wat is gedrag?
> elke observeerbare of meetbare activiteit van een organisme; spier-, klier- of
elektrische activiteit.
> alles wat een persoon zegt of doet, bijvoorbeeld een activiteit, actie, prestatie,
reactie of respons.
gedrag is niet altijd observeerbaar: er is overt en covert gedrag.
Gedragsmodificatie
= met technieken en principes wordt gedrag van mensen beoordeeld en verbeterd,
zowel overt als covert gedrag. Het doel is om het welzijn van mensen te verbeteren.
1. Problemen definiëren we in termen van gedrag dat we kunnen meten,
veranderingen in gedrag is de beste indicator voor oplossingen ervan.
2. In procedures zijn we gericht op iemands omgeving. Dmv aanpassen van de
omgeving proberen we het gedrag van de persoon te veranderen.
Stimuli = mensen/objecten/gebeurtenissen die aanwezig zijn in de omgeving en
die van invloed zijn op iemands gedrag.
3. Methodes en rationales (de gedragsmodificatie) worden precies beschreven zodat
ze gerepliceerd kunnen worden
4. Technieken worden toegepast door mensen in het dagelijks leven van een
persoon, bv ouders/leerkrachten etc
5. Oorsprong v.d. technieken die gebruikt worden ligt in onderzoek uit de
leerwetenschap
6. Aantoonbaar wordt gemaakt dat een interventie die oorzaak is voor
gedragsverandering (oorzaak-gevolg duidelijk krijgen)
7. Grote verantwoordingsplicht van de betrokkenen bij interventies (cliënten,
medewerkers etc) – accountability
Bepaalde gedragingen (naar hc gaan, literatuur lezen etc) die je moet laten zien, om
een product (een 10 halen) van gedrag te hebben. Een 10 halen is dus geen gedrag,
maar het is een eindproduct van gedrag.
Gedragsmodificatie tijdlijn
,Pavlov
- liet hond kwijlen door belletje te laten rinkelen
- founding father van klassiek conditioneren
- voorloper van het behaviorisme
Skinner
- liet rat een hendel indrukken voor eten
- founding father van operant conditioneren
- gedrag …
Ellis & Beck
- irrationele gedachten veroorzaken lastige emoties
- founding fathers van cognitieve gedragsmodificatie en cognitieve gedragstherapie
Hun bijdrage heeft de nadruk gelegd op:
> de rol van leerprocessen en conditionering in het ontstaan van psychopathologie
> begrip hoe gedrag beïnvloed kan worden door leren
> zij gaven een nieuwe verklaring voor a-typisch gedrag, met als gevolg: nieuwe
behandelingen
Heel lang geleden:
- krankzinnigheid en waanzin of demonische bezetenheid
- geestenzieken werden gezien als van bovennatuurlijke oorsprong (6500 voor chr)
- voorbeeld van behandelingen: trepanatie. Door een gat te boren in het schedel,
wordt de waanzin bedreven. Dit werd tot in de middeleeuwen gebruikt.
Waanzin werd vroeger veroorzaakt door de goden. Maar hippocrates: atypisch
gedrag was een onderdeel van het lichaam (dus niet bovennatuurlijke oorzaak). Hij
wilde balans binnen het lichaam, waardoor er normaal gedrag zou zijn.
Middeleeuwen:
weer terug naar de bovennatuurlijke- en spirituele verklaringen voor a-typisch
gedrag. Het was de schuld van de persoon en er zaten demonen in die persoon
(door de begane zonden).
Door exorcisme wilde men de demonen uit iemand krijgen.
13e en 14e eeuw
- ziekenhuizen kregen speciale ruimtes voor mensen die a-typisch gedrag lieten zien:
geestenzieken
- er kwam steeds meer inzicht in geneeskunde en de lepra-epidemie was over; er
was meer ruimte over in ziekenhuizen dus geestenzieken konden worden
opgenomen
- geestenzieken werden niet behandeld, maar leefden gewoon in het ziekenhuis. Ze
werden aan de muur geketend, opgesloten en het leek eerder op een gevangenis.
Ze zaten er tegen hun wil.
- Hospital Saint Mary of Bethelhem (‘’Bedlam’’) in London: gruwelijke
omstandigheden. In de 16e tot 18e eeuw werden de opgenomen geestenzieken ten
toon gesteld aan de stad (kaartje kopen en dan kon je langs de mensen met mentale
problematiek).
,Deze gestichten / dolhuizen leken meer op gevangenissen dan op instellingen voor
geestelijke gezondheidszorg.
Voorbeelden van interventies die er werden gebruikt:
- schommelen ; hele dag, hard, horizontaal en/of verticaal
- hydrotherapie ; mensen opsluiten in een kast en mensen met heel heet water
overgieten -> angst/demonen zouden eruit gezweten worden
- kribbe ; iemand in een kleine ruimte opsluiten voor verlichting v.d. mentale
problematiek
1692:
in Salem was een heksenjacht. Vrouwen die ander gedrag lieten zien waren heksen.
Ze werden gevangen en moesten dan een bekentenis afleggen dat ze heks waren
(dmv marteling). Er was angst voor a-typisch gedrag.
Hysterie = vrouwelijke ziekte , 1900 voor Christus. Vrouwen werden hysterisch, als
hun baarmoeder niet goed zat. Door massage/middelen kon die baarmoeder op de
juiste plek worden gezet, om hysterie te voorkomen.
Rond 1900 : Franse arts Pinel was verbijsterd over omstandigheden waarin mensen
leefden. Hij verbood ketens, opsluiting, lijfstraffen en andere immorele behandeling.
Mensen werden vanaf nu verzorgd.
Pinel vond dat de waanzin een aandoening was en dus van binnenuit kwam (i.p.v.
van buitenaf de mens in). Door deze nieuwe verklaring, kwamen er nieuwe
behandelingen.
Verschillende perspectieven kregen momentum en hebben nog steeds invloed:
- biologisch perspectief
- psychodynamisch perspectief – Freud
- behaviorisme - …
Het brein is betrokken bij het gedrag
Lobotomie: doorboorde de hersenkwabben, via het oog. Om zo gedragsverandering
teweeg te brengen.
Kinderen
Eerst werd gedacht dat kinderen kleine volwassenen waren.
1840: Charles Darwin gebruikte eigen kinderen als studieobject. Hij documenteerde
de ontwikkeling van zijn kinderen.
Vanaf 20e eeuw: ontwikkeling van intelligentietesten.
Freud: aandacht voor de ontwikkeling v.h. kind, vanuit psychoanalytisch perspectief.
Piaget: leverde bijdrage aan de hedendaagse kennis over kinderen.
Waarom gedragsmodificatie?
> evidence-based, met sterk ontwikkelde theorie
> te gebruiken bij veel verschillende groepen in verschillende leeftijdscategorieën
> in veel verschillende contexten te gebruiken; jeugdhulpverlening, onderwijs,
zwemles
> is relatief eenvoudig toe te passen
, Klassieke conditionering (Pavlov & Skinner) is terug te zien in de behandelingen die
we vandaag doen met kinderen (zoals exposure therapie):
- angstklachten
- obsessieve compulsieve stoornis
- verslaving
Gedragsmodificatie gebruikt in dagelijkse opvoeding door ouders:
- zindelijkheid
- leren fietsen
- gezond eten
- tanden poetsen
- leren lezen
- kamer opruimen etc
Voorbeelden gedragsmodificatie
> triple P : Positive Parenting Program = opvoedprogramma emotionele-, gedrags-
en ontwikkelingsproblemen
> Familiy Transition Triple P (FTTP) = emotionele onrust als gevolg van
veranderingen in het gezin (bv echtscheiding)
College 1 : begrijpen waarom we het steeds hebben over de gedragsleer. We komen
van heel ver. Het verschil hoe we nu kijken en hoe we toen keken is belangrijk.
> behandelingen etc hoef je niet te weten
> wel de manier van kijken en dat het vroeger anders ging ; er was een andere visie
op ‘afwijkend’ gedrag
