ELEKTRICITEIT EN VERLICHTING
VERLICHTING ___________________________________________________________________________________________ 2
DE WAARNEMING VAN LICHT________________________________________________________________________________ 2
DE THEORIE VAN LICHT _____________________________________________________________________________________ 3
HET MENSELIJK OOG ________________________________________________________________________________________ 4
LICHTGROOTHEDEN ________________________________________________________________________________________ 5
KLEUR______________________________________________________________________________________________________ 6
SYMBOLEN _________________________________________________________________________________________________ 6
KLEURWEERGAVE __________________________________________________________________________________________ 9
KLEURTEMPERATUUR ______________________________________________________________________________________ 9
FACTOREN VAN EEN LICHTBRON ____________________________________________________________________________ 9
SPECTRA VAN KUNSTLICHT _________________________________________________________________________________ 9
TYPES LAMPEN ____________________________________________________________________________________________ 10
VOORSCHAKELAPPARATUUR _______________________________________________________________________________ 13
ARMATUREN ______________________________________________________________________________________________ 14
REGELING _________________________________________________________________________________________________ 15
ONDERHOUD ______________________________________________________________________________________________ 15
ELEKTRICITEIT ________________________________________________________________________________________ 16
OPBOUW STROOMKRING ____________________________________________________________________________ 16
DC ________________________________________________________________________________________________________ 16
AC_________________________________________________________________________________________________________ 16
WERKING VAN HET NET ____________________________________________________________________________________ 16
WET VAN OHM ____________________________________________________________________________________________ 17
SERIESCHAKELING VS PARALLELSCHAKELING _______________________________________________________________ 17
ENERGIE EN ACTIEF VERMOGEN ____________________________________________________________________________ 18
SCHIJNBAAR VERMOGEN ___________________________________________________________________________________ 18
KABELS _________________________________________________________________________________________________ 18
KEUZE VAN KABELSECTIE __________________________________________________________________________________ 18
WET VAN POUILLET ________________________________________________________________________________________ 18
JOULE-EFFECT _____________________________________________________________________________________________ 18
HET DRIEFASIG NET __________________________________________________________________________________ 19
ÉÉNFASIGE WISSELSPANNING (MONOFASIG)________________________________________________________________ 19
DRIEFASIGE WISSELSPANNING _____________________________________________________________________________ 19
OPBOUW VAN HET ELEKTRICITEITSNET ____________________________________________________________________ 19
GEVAREN EN BEVEILIGING VAN HUISHOUDELIJKE INSTALLATIES ____________________________ 20
GEVAREN VAN ELEKTRISCHE AARD _________________________________________________________________________ 20
BEVEILIGING VAN DE INSTALLATIE _________________________________________________________________________ 21
LEIDINGEN ________________________________________________________________________________________________ 24
STOPCONTACTEN __________________________________________________________________________________________ 25
LICHTSCHAKELINGEN ______________________________________________________________________________________ 25
ELEKTRICITEITSDOSSIER (PID) _____________________________________________________________________________ 26
BADKAMERS _______________________________________________________________________________________________ 26
A.R.E.I _____________________________________________________________________________________________________ 27
1
,VERLICHTING
DE WAARNEMING VAN LICHT
Inleiding
Energie-efficiënt gebruik van licht: zoveel mogelijk natuurlijk licht gebruiken! = energieverbruik zo laag mogelijk
houden!
▪ EPB = energieregelgeving in Vlaanderen (EnergiePrestatie en Binnenklimaat)
Verlichting heeft een groot impact op het EPB-cijfer van een niet-residentiëel gebouw (het E-peil
van een woning is moeilijk in te schatten omdat het gebruik van licht afhankelijk is van de
bewoners; bij bv. een ziekenhuis is dit lichtverbruik zo goed als continu)
▪ Energieprijzen zijn het beste argument om klanten te overtuigen op basis van hun verlichtingskeuze
▪ Als ontwerper:
- eerste prioriteit = gebruik van natuurlijk licht! MAAR natuurlijk licht is variabel, onbetrouwbaar… →
ondersteunen door kunstlicht
- wetenschappelijk bewezen: wanneer mensen de lucht kunnen zien, zijn ze algemeen gelukkiger en
presteren ze beter
- er kan ook teveel daglicht zijn; daglicht <-> zonlicht (teveel zonlicht kan zorgen voor verblinding,
onaangenaam gevoel, een te warme ruimte, …)
▪ Welk licht wanneer?
Zon staat laag ’s ochtends dus
veel zonnestralen binnen!
Zonnewering noodzakelijk
▪ Aspecten van verlichting:
2
, DE THEORIE VAN LICHT
Partikel-theorie
(één van de) eerste theorieën van licht door Newton: licht verplaatst zich in een rechte lijn, en reflecteert zoals een
bal tegen een muur botst → probleem; Newton kon de partikels niet rechtstreeks waarnemen (snelheid van het licht
is te snel = 300 000 m/s) → hij stelde wel reflectie en refractie vast
Golftheorie
Thomas Young weerlegt de Partikel-theorie: licht zijn golven
Experiment; eerste plaat met twee openingen + tweede plaat waar het licht op valt → realiteit toont dat licht
geen partikels zijn maar golven
Wat je zag op de 2e plaat
Fotonen
Uit het experiment van Thomas Young kon James Clerk Maxwell, een schotse natuurkundige, concluderen dat licht
een vorm van elektromagnetische straling is en dus uit fotonen bestaat (het kan een golf zijn maar uit wat bestaat die
golf? = Maxwell verbeterde de golftheorie). Fotonen hebben een vaste baan, draaien rond een kern met dezelfde
energie, tenzij energie wordt toegevoegd.
Wat is licht? → een elektromagnetisch spectrum van fotonen
ELEKTROMAGNETISCH SPECTRUM
Gammastralen, ultraviolet, infrarood,
microgolven en radiofrequenties zien we niet!
Afhankelijk van de frequentie, zit je in een bepaalde kleur van licht (ROGBIV = volgorde van de kleur volgens
frequentie)
3
, Afbeelding:
Sommige lampen stralen niet-zichtbare straling uit (ultra-
Violet, infrarood, …) → voor sommige toepassingen is dit
belangrijk om rekening mee te houden! (bv. musea)
Golflengte Lamda: uitgedrukt in Nanometer
▪ Welk lichtbron dekt het volledig spectrum?
= de zon (de enige lichtbron die het volledig spectrum dekt)
HET MENSELIJK OOG
termen
gele vlek/Fovea: het waarnemen
sclera: Harde oogvlies
Cornea: hoornvlies
Retina: netvlies
Fovea centralis: centrale groef, waar we het scherpst zien
Blinde vlek: verbinding met de hersenen
Op ons netvlies lopen zenuwen die bestaan uit:
Staafjes:
Fotopisch zicht (=kegeltjes)
= zorgen voor het waarnemen van contrasten
= 1 soort
= zeer gevoelig (+- 100 000 000)
= scotopisch zicht (=alleen contrasten zien)
= Hoe minder licht er is, hoe meer we met de staafjes gaan kijken
Kegeltjes:
= zorgen voor het waarnemen van kleuren
= minder gevoelig (+- 6 000 000)
= 3 soorten (rood, groen en blauw)
= fotopisch zicht (=blauw, groen en rood waarnemen en andere scotopisch zicht (=staafjes)
kleuren door deze te mengen)
Purkinje-effect
= Verschijnsel waarbij de maximale lichtgevoeligheid bij lage verlichtingssterkte
naar de blauwe kant van het spectrum verschuift voordat we enkel contrasten waarnemen
Ooggevoeligheidscurve / vlambda-curve (door Wald en Crawford)
= wetenschappelijk bewezen dat ons oog het gevoeligste is aan de kleur groen. Deze kleur kunnen we het best
waarnemen, in verschillende tinten. Deze curve geeft weer hoe gevoelig wij zijn als combinatie van staafjes en
kegeltjes voor bepaalde kleuren.
4
VERLICHTING ___________________________________________________________________________________________ 2
DE WAARNEMING VAN LICHT________________________________________________________________________________ 2
DE THEORIE VAN LICHT _____________________________________________________________________________________ 3
HET MENSELIJK OOG ________________________________________________________________________________________ 4
LICHTGROOTHEDEN ________________________________________________________________________________________ 5
KLEUR______________________________________________________________________________________________________ 6
SYMBOLEN _________________________________________________________________________________________________ 6
KLEURWEERGAVE __________________________________________________________________________________________ 9
KLEURTEMPERATUUR ______________________________________________________________________________________ 9
FACTOREN VAN EEN LICHTBRON ____________________________________________________________________________ 9
SPECTRA VAN KUNSTLICHT _________________________________________________________________________________ 9
TYPES LAMPEN ____________________________________________________________________________________________ 10
VOORSCHAKELAPPARATUUR _______________________________________________________________________________ 13
ARMATUREN ______________________________________________________________________________________________ 14
REGELING _________________________________________________________________________________________________ 15
ONDERHOUD ______________________________________________________________________________________________ 15
ELEKTRICITEIT ________________________________________________________________________________________ 16
OPBOUW STROOMKRING ____________________________________________________________________________ 16
DC ________________________________________________________________________________________________________ 16
AC_________________________________________________________________________________________________________ 16
WERKING VAN HET NET ____________________________________________________________________________________ 16
WET VAN OHM ____________________________________________________________________________________________ 17
SERIESCHAKELING VS PARALLELSCHAKELING _______________________________________________________________ 17
ENERGIE EN ACTIEF VERMOGEN ____________________________________________________________________________ 18
SCHIJNBAAR VERMOGEN ___________________________________________________________________________________ 18
KABELS _________________________________________________________________________________________________ 18
KEUZE VAN KABELSECTIE __________________________________________________________________________________ 18
WET VAN POUILLET ________________________________________________________________________________________ 18
JOULE-EFFECT _____________________________________________________________________________________________ 18
HET DRIEFASIG NET __________________________________________________________________________________ 19
ÉÉNFASIGE WISSELSPANNING (MONOFASIG)________________________________________________________________ 19
DRIEFASIGE WISSELSPANNING _____________________________________________________________________________ 19
OPBOUW VAN HET ELEKTRICITEITSNET ____________________________________________________________________ 19
GEVAREN EN BEVEILIGING VAN HUISHOUDELIJKE INSTALLATIES ____________________________ 20
GEVAREN VAN ELEKTRISCHE AARD _________________________________________________________________________ 20
BEVEILIGING VAN DE INSTALLATIE _________________________________________________________________________ 21
LEIDINGEN ________________________________________________________________________________________________ 24
STOPCONTACTEN __________________________________________________________________________________________ 25
LICHTSCHAKELINGEN ______________________________________________________________________________________ 25
ELEKTRICITEITSDOSSIER (PID) _____________________________________________________________________________ 26
BADKAMERS _______________________________________________________________________________________________ 26
A.R.E.I _____________________________________________________________________________________________________ 27
1
,VERLICHTING
DE WAARNEMING VAN LICHT
Inleiding
Energie-efficiënt gebruik van licht: zoveel mogelijk natuurlijk licht gebruiken! = energieverbruik zo laag mogelijk
houden!
▪ EPB = energieregelgeving in Vlaanderen (EnergiePrestatie en Binnenklimaat)
Verlichting heeft een groot impact op het EPB-cijfer van een niet-residentiëel gebouw (het E-peil
van een woning is moeilijk in te schatten omdat het gebruik van licht afhankelijk is van de
bewoners; bij bv. een ziekenhuis is dit lichtverbruik zo goed als continu)
▪ Energieprijzen zijn het beste argument om klanten te overtuigen op basis van hun verlichtingskeuze
▪ Als ontwerper:
- eerste prioriteit = gebruik van natuurlijk licht! MAAR natuurlijk licht is variabel, onbetrouwbaar… →
ondersteunen door kunstlicht
- wetenschappelijk bewezen: wanneer mensen de lucht kunnen zien, zijn ze algemeen gelukkiger en
presteren ze beter
- er kan ook teveel daglicht zijn; daglicht <-> zonlicht (teveel zonlicht kan zorgen voor verblinding,
onaangenaam gevoel, een te warme ruimte, …)
▪ Welk licht wanneer?
Zon staat laag ’s ochtends dus
veel zonnestralen binnen!
Zonnewering noodzakelijk
▪ Aspecten van verlichting:
2
, DE THEORIE VAN LICHT
Partikel-theorie
(één van de) eerste theorieën van licht door Newton: licht verplaatst zich in een rechte lijn, en reflecteert zoals een
bal tegen een muur botst → probleem; Newton kon de partikels niet rechtstreeks waarnemen (snelheid van het licht
is te snel = 300 000 m/s) → hij stelde wel reflectie en refractie vast
Golftheorie
Thomas Young weerlegt de Partikel-theorie: licht zijn golven
Experiment; eerste plaat met twee openingen + tweede plaat waar het licht op valt → realiteit toont dat licht
geen partikels zijn maar golven
Wat je zag op de 2e plaat
Fotonen
Uit het experiment van Thomas Young kon James Clerk Maxwell, een schotse natuurkundige, concluderen dat licht
een vorm van elektromagnetische straling is en dus uit fotonen bestaat (het kan een golf zijn maar uit wat bestaat die
golf? = Maxwell verbeterde de golftheorie). Fotonen hebben een vaste baan, draaien rond een kern met dezelfde
energie, tenzij energie wordt toegevoegd.
Wat is licht? → een elektromagnetisch spectrum van fotonen
ELEKTROMAGNETISCH SPECTRUM
Gammastralen, ultraviolet, infrarood,
microgolven en radiofrequenties zien we niet!
Afhankelijk van de frequentie, zit je in een bepaalde kleur van licht (ROGBIV = volgorde van de kleur volgens
frequentie)
3
, Afbeelding:
Sommige lampen stralen niet-zichtbare straling uit (ultra-
Violet, infrarood, …) → voor sommige toepassingen is dit
belangrijk om rekening mee te houden! (bv. musea)
Golflengte Lamda: uitgedrukt in Nanometer
▪ Welk lichtbron dekt het volledig spectrum?
= de zon (de enige lichtbron die het volledig spectrum dekt)
HET MENSELIJK OOG
termen
gele vlek/Fovea: het waarnemen
sclera: Harde oogvlies
Cornea: hoornvlies
Retina: netvlies
Fovea centralis: centrale groef, waar we het scherpst zien
Blinde vlek: verbinding met de hersenen
Op ons netvlies lopen zenuwen die bestaan uit:
Staafjes:
Fotopisch zicht (=kegeltjes)
= zorgen voor het waarnemen van contrasten
= 1 soort
= zeer gevoelig (+- 100 000 000)
= scotopisch zicht (=alleen contrasten zien)
= Hoe minder licht er is, hoe meer we met de staafjes gaan kijken
Kegeltjes:
= zorgen voor het waarnemen van kleuren
= minder gevoelig (+- 6 000 000)
= 3 soorten (rood, groen en blauw)
= fotopisch zicht (=blauw, groen en rood waarnemen en andere scotopisch zicht (=staafjes)
kleuren door deze te mengen)
Purkinje-effect
= Verschijnsel waarbij de maximale lichtgevoeligheid bij lage verlichtingssterkte
naar de blauwe kant van het spectrum verschuift voordat we enkel contrasten waarnemen
Ooggevoeligheidscurve / vlambda-curve (door Wald en Crawford)
= wetenschappelijk bewezen dat ons oog het gevoeligste is aan de kleur groen. Deze kleur kunnen we het best
waarnemen, in verschillende tinten. Deze curve geeft weer hoe gevoelig wij zijn als combinatie van staafjes en
kegeltjes voor bepaalde kleuren.
4
