Samenvatting ergotherapie in de fysieke revalidatie 3

AP hogeschool



Samenvatting
Ergotherapie in de fysieke
revalidatie 3




Laura Schellekens
Schooljaar 2023-2024

,Inhoudsopgave
1. Dwarslaesie............................................................................................................................................... 4
1.1 spinal cord injury.............................................................................................................................................4
1.1.1 Definitie....................................................................................................................................................4
1.1.2 Oorzaken & incidentie..............................................................................................................................4
1.1.3 spinale shock fase.....................................................................................................................................4
1.1.4 prognose...................................................................................................................................................5
1.2 primaire stoornissen: onderzoek en classificatie van ruggenmerglaesie.......................................................5
1.2.1 motorische uitval......................................................................................................................................5
1.2.2 sensibele uitval.........................................................................................................................................6
1.2.3 niveaubepaling.........................................................................................................................................6
1.2.4 klinische syndromen.................................................................................................................................8
1.3 secundaire stoornissen....................................................................................................................................9
1.3.1 spastische verlamming, slappe verlamming, contractuur vorming.......................................................10
1.3.2 urologische stoornissen.........................................................................................................................12
1.3.3 gastro-intestinale stoornissen................................................................................................................13
1.3.4 ademhalingsstoornissen.........................................................................................................................13
1.3.5 circulatie- en temperatuurstoornissen..................................................................................................14
1.3.6 seksuele stoornissen..............................................................................................................................15
1.3.7 decubitus................................................................................................................................................15
1.3.8 Neurogene heterotrope ossificatie (NHO).............................................................................................17
1.3.9 osteoporose thv lange beenderen.........................................................................................................17
1.3.10 arm- en handfunctiestoornissen..........................................................................................................18
1.4 revalidatie bij personen met een dwarslaesie..............................................................................................18
1.4.1 dwarslaesie en ICF..................................................................................................................................18
1.4.2 ergotherapie tijdens de spinale shock fase............................................................................................21
1.4.3 ergotherapie tijdens de revalidatiefase.................................................................................................28
1.4.4 ergotherapie tijdens de ontslagfase.......................................................................................................37
1.5 activiteiten dagelijks leven............................................................................................................................38
1.5.1 transfers.................................................................................................................................................38
1.5.2 zelfverzorging.........................................................................................................................................38
1.5.3 eten en drinken......................................................................................................................................39
1.5.4 wonen.....................................................................................................................................................39
1.5.5 rolstoeladvies.........................................................................................................................................39
1.5.6 verplaatsingen........................................................................................................................................40
1.5.7 vrije tijd...................................................................................................................................................40

1

,2. Vlaams Agentschap voor personen met een handicap..............................................................................40
2.1 wat is het VAPH?...........................................................................................................................................40
2.1.1 omschrijving...........................................................................................................................................40
2.1.2 belangrijke begrippen bij het huidig zorgsysteem.................................................................................40
2.1.3 een veranderend zorgsysteem...............................................................................................................41
2.2 persoonsvolgende financiering (PVF)............................................................................................................41
2.2.1 omschrijving...........................................................................................................................................41
2.2.2 indeling...................................................................................................................................................41
2.2.3 samenvatting PVF...................................................................................................................................43
2.3 individuele materiële bijstand (IMB).............................................................................................................43
2.3.1 refertelijst...............................................................................................................................................43
2.3.2 adviseren................................................................................................................................................45
3. aangepast wonen voor personen met een fysieke beperking....................................................................46
3.1 adviesverlening..............................................................................................................................................46
3.1.1 basisconcept adviseren..........................................................................................................................46
3.1.2 adviseren aan derden.............................................................................................................................46
3.2 methode voor adviesverlening bij woningaanpassingen..............................................................................46
3.2.1 inleiding..................................................................................................................................................46
3.2.2 stappenplan adviseren...........................................................................................................................46
3.2.3 financieel kostenplaatje.........................................................................................................................49
3.2.4 op huisbezoek.........................................................................................................................................50
3.3 toegankelijkheidseisen en -normen..............................................................................................................51
3.3.1 toegang woning......................................................................................................................................51
3.3.2 leefruimte...............................................................................................................................................52
3.3.3 keuken....................................................................................................................................................52
3.3.4 slaapkamer.............................................................................................................................................53
3.3.5 badkamer...............................................................................................................................................53
3.3.6 toilet.......................................................................................................................................................54
3.3.7 trappen...................................................................................................................................................55
3.3.8 andere....................................................................................................................................................55
3.4 mogelijke weerstanden bij adviesverlening..................................................................................................56
4. arbeid en participatie............................................................................................................................... 57
4.1 inleiding.........................................................................................................................................................57
4.2 (dis)ability management...............................................................................................................................57
4.2.1 definitie..................................................................................................................................................57
4.2.2 pijlers......................................................................................................................................................57
4.2.3 10 essentiële principes van DM.............................................................................................................58

2

, 4.2.4 voordelen...............................................................................................................................................59
4.2.5 taken van ergotherapeut als disability case-manager...........................................................................60
4.3 arbeid en participatie....................................................................................................................................60
4.3.1 participatieladder...................................................................................................................................60
4.3.2 het wetgevend kader.............................................................................................................................61
5. mobiliteitshulpmiddelen.......................................................................................................................... 66
5.1 belangrijke afkortingen.................................................................................................................................66
5.2 de Vlaamse sociale bescherming (VSB).........................................................................................................66
5.3 de Vlaamse zorgkas.......................................................................................................................................66
5.4 Het Vlaams beleid rond mobiliteitshulpmiddelen........................................................................................67
5.4.1 probleemanalyse....................................................................................................................................67
5.4.2 welke MOHM kan je krijgen?.................................................................................................................67
5.4.3 huren in plaats van kopen......................................................................................................................67
5.4.4 procedures.............................................................................................................................................67
5.4.5 zoeken naar een MOHM........................................................................................................................68
5.4.6 hoeveel moet je voor een MOHM betalen?..........................................................................................68
5.5 Oefeningen....................................................................................................................................................69




3

,ERGOTHERAPIE IN DE FYSIEKE
REVALIDATIE 3
1. DWARSLAESIE

1.1 SPINAL CORD INJURY


1.1.1 DEFINITIE
 “= een ruggenmergletsel of een aantasting van de zenuwen in het wervelkanaal waardoor je tijdelijk
of blijvend verlamd raakt”
 “= een beschadiging van het ruggenmerg en/of de in het wervelkanaal verlopende zenuwwortels,
resulterend in een continuïteitsonderbreking van de opstijgende en afdalende structuren, ook de
besturing van de ruggenmergreflexen is weggevallen of de reflexen zelf zijn uitgevallen”

1.1.2 OORZAKEN & INCIDENTIE

1.1.2.1 OORZAKEN
 Traumatisch (75%)
o Ongeval met schade aan de wervels waarbij ook de zenuwbanen beschadigd worden
 Bv. motoraccident,…
o Schot- en steekwonden
 Bv. verkeers-en arbeids- sportongevallen, vallen, geweld, zelfmoordpoging
 Niet-traumatisch (25%)
o Gevorderde slijtage van de wervels
o Uitgebreide discushernia
o Ontstekingen van de ruggenwervels of het ruggenmerg
o Bloedingen of infarcten van het ruggenmerg
o Tumor in het wervelkanaal

1.1.2.2 INCIDENTIE
 1 à 2 personen per 100 000 inwoners

1.1.3 SPINALE SHOCK FASE
 = eerste fase, meteen na ‘ongeval’
 = ruggenmerg in shock
 = elke verlamming slap, geen reflexreacties, blaas is atoon en ook darmdefaecatiemechanisme is slap
 Duur: enkele uren tot maanden
 Afhankelijk van persoon tot persoon wanneer functie terugkomt: functionele schade moeilijk te
bepalen
 BELANG paramedici!!
 Eerste opname: intensieve zorgen
o Onderzoek en behandeling:
 Levensbedreigende complicaties (longen/bloedomloop) als eerste behandeld
 Eventuele fracturen vastzetten
 Andere letsels onderzoeken en behandelen
 Hoogte van letsels: indicatie over functies die zouden terugkomen, MAAR niet zeker
o Diagnose:
 Afhankelijk van interne en externe factoren

4

,  Diagnose zelf is indicator maar geen vaste waarheid
o Overplaatsing naar revalidatieafdeling na 1-2 weken


1.1.4 PROGNOSE
 Prognose afhankelijk van uitgebreidheid van het letsel:
o Compleet = definitief
 Redelijk goede diagnose stellen rekening houdend met hoogte van het letsel
 Er komt niets meer door vanaf een bepaalde hoogte
o Incompleet = variabel
 Er kan een deel doorkomen, geen complete doorsnijding van ruggenmerg
 Variabel: niet duidelijk welke banen zijn aangetast, na spinale shock fase pas
mogelijk om te onderzoeken
 Parapleeg vs. tetrapleeg (5-10 jaar kortere levensduur)
o Parapleeg: 2 ledematen
o Tetrapleeg: 4 ledematen
 Opmerking: veel hangt af van de persoon zelf!  belang van motivatie
 Meest voorkomende doodsoorzaken:
o Urinaire infecties, ademhalingsmoeilijkheden, luchtwegeninfecties
o Diep veneuze trombozen
o Cahexie: verslechterde lichaamsgesteldheid met vermagering spieratrofie, anemie, bruingele
verkleuring van de huid en algemene zwakte tgv chronische ziekten
 Stijging van levenskansen tov vroeger
o Preventieve maatregelen voor decubitus, diep veneuze trombosen,…
o Sterk afhankelijk van zelfdiscipline van persoon
o Levenskansen van parapleeg = levenskansen van gezond persoon
o Levenskansen van tetrapleeg is 5-10 jaar korter

1.2 PRIMAIRE STOORNISSEN: ONDERZOEK EN CLASSIFICATIE VAN RUGGENMERGLAESIE

 Primaire symptomen:
o Motorische uitval: bewegingsapparaat
o Sensibele uitval: gevoel


1.2.1 MOTORISCHE UITVAL
 Onderbreking dalende banen in voorhoorncel ruggenmerg
o Actieve, willekeurige motoriek wordt aangestuurd via afdalende motorische systemen
o Via motorische voorhoorncel en perifere zenuw de effector of spier bereiken
o Niet bereikt: verlamming distaal van laesiehoogte
o Getest adhv myotomen
 Belangrijk onderscheid tussen:
o Paraplegie: verlamming thv romp en benen (onder TH1)
o Tetraplegie: verlamming thv de armen, de romp en de benen
o = Afhankelijk van letselhoogte (zie niveaubepaling)
 hoe lager het letsel, hoe beter de prognose




5

,1.2.2 SENSIBELE UITVAL
Omschrijving

 Onderbreking stijgende banen door onderbreking van ruggenmerg
 Onder het niveau van de dwarslaesie bestaat er een volledige uitval voor alle sensibele kwaliteiten:
o Aanraking
o Pijn
o Koude en warmte
o Proprioceptie: hoe je lichaam zich verhoudt tov ruimte/ander lichaamsdeel
 Kan aanleiding geven tot secundaire stoornissen:
o Decubitus (want geen waarneming van druk en pijn)
o Contracturen: vaste stand van lichaamsdelen (door het ontbreken van de houdingszin neemt
patiënt verkeerde houdingen aan in zijn rolstoel)
o Seksuele stoornissen
o Psychische stoornissen (alleen je hoofd voelen)
o …

Diagnosticeren

 Vaak gemengde beelden van sensibiliteitsstoornissen
 Wordt getest en bekeken volgens dermatomen
 Bv. Key dermatomen:
o C4 sleutelbeen
o Th4 tepels
o Th10 navel


1.2.3 NIVEAUBEPALING
 Dwarslaesiebeeld bepaald door myelumbeschadiging en niet door wervelkolomletsel
 Ruggenmergsegmenten corresponderen niet meer met het wervellichaam
o Ruggenmergsegment: stukje ruggenmerg tussen 2 uittredende zenuwwortels
o Dwarslaesie wordt vernoemd naar het laatste intacte myelumsegment

1.2.3.1 ONDERSCHEID PARAPLEGIE EN TETRAPLEGIE
 Neurologische syndromen:
o Paraplegie: verlamming thv romp en benen (onder TH1)
 Beschadiging onder niveau van Th1 of D1: stoornis in romp en onderste ledematen
o Tetraplegie: verlamming thv de armen, de romp en de benen
 Beschadiging van cervicale gedeelte en eerste thoracale segment: stoornis in alle 4
ledematen
 Gevolg van beschadiging van CZS thv ruggenmerg
 Bij fracturen thv wervel L1 en lager: beschadiging van cauda equina (= paardenstaart, uitloper
ruggenmerg)
o Verlamming van lower motor neuronen of slappe verlamming van de spieren onder het
niveau van het letsel



6

, 1.2.3.2 ASIA SCHAAL
 Om dwarslaesie eenduidig te beschrijven en vergelijkbaar neurologisch onderzoek uit te voeren
 Sensorische en motorische stoornissen bepalen het niveau/hoogte van het letsel
o Regel: hoe hoger, hoe ernstiger!
 Meet spierkracht van tien kernspieren/myotomen aan beide zijden ter bepaling van het:
o Motorisch niveau:
 Bepaald door meest caudaal gelegen myotoom waarvan de sleutelspier/
kenspier minimaal graad 3 heeft terwijl de sleutelspier daarboven graad 5
heeft
 Bv. C6 motorisch compleet: elleboogflexie graad 5, polsextensoren
graad 3 en elleboogextensie graad 0
 Kenspieren naar Kendall en Kendall (do a little dance)




o Sensibel niveau:
 Bepaald door meest distaal geïnnerveerde dermatoom met een intact pijngevoel en
fijne tast (laagst intacte segment)
 Bv. sensibel C5: segment C5 sensibel intact en onder C5 begint de uitval
 Complete dwarslaesie = wanneer er geen sensibiliteit of willekeurige motoriek aanwezig is in het
laagste sacrale segment (S4-S5)
o S4 – S5 (of geen motorische functies aanwezig meer dan 3 levels onder motorisch niveau)
o Elke dwarslaesie waarbij dit wel gevonden wordt is incompleet
 ASIA IMPACT SCALE!
o ASIA A: compleet
o ASIA B: incompleet (erger dan C)
o ASIA C: incompleet (erger dan D)
o ASIA D: incompleet (erg)
o ASIA E: normale motoriek en sensibiliteit
 Scores




C3 en C4 compleet

 Volledig afunctionele arm en hand, iedere mogelijkheid tot arm/handfunctie ontbreekt
 Optrekken van de schouders mogelijk maar geen positioneren

7