Verpleegkunde samenvatting Anatomie en fysiologie

Anatomie

Hoofstuk 3: Bouw van de cel

Organellen
 Belangrijkste organellen:
o Celkern
o Ribosomen
o Endoplasmatisch reticulum
o Golgicomplex
o Mitochondriën
o Lysosomen
o Centrosoom

Celkern
 Elke cel heeft 1 celkern (nucleus).
 Grootste organel van de cel.
 Stuurt alle stofwisselingsactiviteiten in de cel
aan.
 Bevat informatie voor de erfelijke
eigenschappen.
 Een bolletje met waterige inhoud =>
kernplasma, en is omgeven met een vlies =>
kernmembraan.
o In het kernmembraan zitten vele
openingen => kernporiën.
 In het kernplasma zit een groot aantal
draderige structuren => chromosomen.
 Een chromosoom bestaat uit eiwitten
waaromheen een lang molecuul is gewikkeld, dat molecuul is het kernzuur DNA
(desoxyribonucleïnezuur).
o De kernen van de cellen hebben altijd 46 chromosomen.
 In de celkern bevinden zich nog een of meerdere kleine structuren:
o Kernlichaampjes => bevatten het kernzuur RNA (ribonucleïnezuur).
 RNA lijkt op DNA. Speelt een rol bij de vorming van ribosomaal RNA
(rRNA).

Ribosomen
 Ribosomen zijn kleine bolletjes die ofwel los rond
zweven in het celplasma, ofwel vastzitten aan een andere
organel, het endoplasmatisch reticulum.
 Hebben hun eigen RNA => wordt in de kernlichaampjes
gemaakt.
 Spelen een belangrijke rol bij de eiwitsynthese.
 In de losse ribosomen worden eiwitten gemaakt die de
cel zelf nodig heeft om goed te kunnen functioneren.
 De ribosomen van het endoplasmatisch reticulum maken
eiwitten die bedoeld zijn voor gebruik buiten de cel.
o Deze worden de cel uit getransporteerd;
bijvoorbeeld: hormonen en enzymen.

,Endoplasmatisch reticulum
 Het endoplasmatisch reticulum (netwerk in het plasma) is een systeem van holten,
blaasjes en buisjes.
 De membranen zijn van oorsprong uitstulpingen van de kernmembraan.
 Aan het endoplasmatisch reticulum zitten ribosomen vast, die zogen voor de
eiwitsynthese.
 Speelt een rol bij de vorming van celmembranen en het onschadelijk maken van giftige
stoffen, zoals drugs en alcohol.

Golgicomplex
 Bestaat uit een stapeltje platte blaasjes.
 Transporteert allerlei stoffen die in of buiten de cel nodig zijn, zoals:
o Eiwitten
o Suikers
o Vetten
 Deze stoffen worden vervoerd in kleine blaasjes, die die van het
golgicomplex afsnoeren.
 Sommige stoffen gaan naar de organellen in de cel, andere stoffen gaan
naar de celmembraan om buiten de cel afgegeven te worden.

Mitochondriën
 Mitochondriën (ev. Mitochondrium) => langwerpig, gladde buitenmembraan en sterk
geplooide binnenmembraan.
 Binnenin vinden allerlei stofwisselingsreacties plaats => doel: energie voor de cel vrij
maken.
 Worden ook 'energiecentrales' van de cel genoemd.

Lysosomen
 Lysosomen zijn kleine blaasjes.
 Bevatten enzymen die betrokken zijn bij de afbraak en opruimen van stoffen in de cel.
o Dat kunnen voedingsstoffen zijn, die eerst afgebroken moeten worden.
 Houden zich bezig met het opruimen van 'versleten' organellen.
o Dienen als vuilnisvat: ze nemen onbruikbare en schadelijke stoffen op.
 Veel enzymen zijn agressief.
o Lysosomen kunnen gaan lekken => agressieve enzymen gaan de cel afbreken, de
cel gaat dan dood.

Centrosoom
 Elke cel heeft een centrosoom.
 Bestaat uit 2 identieke cilindervormige structuren: de centriolen.
 Komt in actie als de cel gaat delen.
 Centrosoom verdubbelt en verplaatst zich naar een van beide polen van de cel.

Celmembraan
 Speelt een rol bij het constant houden van de samenstelling van het celplasma.
 = Buitenste grenslaag van een cel.
 Schermt de cel inhoud af van de buitenwereld.
 = Een dun vliesje. Bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden (= vetmolecuul met een kop-
en een staartgedeelte) met daarin meer of minder cholesterolmoleculen.
o Kop => gevormd door een fosfaatgroep en staart is een vet (lipide).

,  = waterafstotend en soepel. Dit wordt bereikt doordat er twee fosfolipiden tegen elkaar
aan liggen.
 In de dubbele fosfolipiden dobberen eiwitmoleculen.
o Deze dienen als een soort antenne voor het doorgeven van boodschappen.
o Een membraaneiwit met zo'n antennefunctie heet een receptoreiwit.
o Er zijn ook eiwitmoleculen die aan weerskanten uitsteken. Ze vormen afsluitbare
kanaaltjes en worden mebraanporiën genoemd.
 Aan de buitenkant van de celmembraan kunnen suikermoleculen vastzitten.
o Zij hechten zich aan de eiwitten en vetten in de celmembraan.
o Zo'n complex moleculen wordt een glycocalix genoemd.


Hoofstuk 4: Transport in en uit de cel
 Extracellulaire ruimte = buiten.
 Intracellulaire ruimte = binnen.

Passief transport
 Bij passief transport stromen stoffen vanzelf in of uit de cel, via de celmembraan.
 = gebaseerd op twee natuurkundige processen:
o Diffusie = de beweging van deeltjes van een plaats waar die deeltjes in een hoge
concentratie voorkomen, naar een plaats waar de concentratie kleiner is. (Limonade
verspreid zich door heel het water)
o Osmose = Halfdoorlaatbaar vlies. (Glas water een vlies waar wel water door kan,
maar geen inktmoleculen).
 Celmembranen => half doorlaatbare vliezen.
o Er kunnen heel kleine moleculen
doorheen: gassen (zuurstof/koolstofdioxide)
en water.
 Ook via membraanporiën (sluis) kunnen
bepaalde opgeloste stoffen de cel in en uit.
 Factoren die diffusie en osmose beïnvloeden:
o Concentratieverschil: hoe groter de
concentratie, hoe sneller de diffusie en
osmose verlopen.
o Temperatuur: bij hogere temperatuur
gaan diffusie en osmose sneller.
o Diffusieoppervlak: Hoe groter het
oppervlak van de (half)doorlaatbare wand,
des te sneller zullen diffusie en osmose verlopen.
o Diffusieafstand: Hoe kleiner de afstand tussen beide ruimten, des te sneller
zullen diffusie en osmose verlopen.
o Stroperigheid (viscositeit) van het oplosmiddel: hoe meer de stroperigheid, hoe
langzamer het gaat.

Actief transport
 De cel moet vaak grotere deeltjes en stoffen via de celmembraan naar binnen of buiten
brengen. Dit doet hij door middel van actief transport.
 Dit gaat niet vanzelf, de cel moet er energie in steken.
 Twee typen actief transport:
o Enzymatische pomp
o Blaasjestransport