Deel 1: gezond zijn en
blijven Hoofdstuk 1
Wat is gezondheid?
1.1 Wat is gezondheid? Veranderende perspectieven
1.1.1. Modellen van gezondheid en ziekte
Gezondheid heeft een andere betekenis voor verschillende mensen en in verschillende
perioden in de geschiedenis, in verschillende culturen, in verschillende sociale klassen en
hangt ook af van onze leeftijd
Verschillende opvattingen over gezondheid:
Biomedisch model
Biomedisch model: de opvatting dat ziekten en symptomen een achterliggende
fysiologische verklaring
Objectieve feiten
Directe, causale relatie tussen ziekte, de symptomen of de achterliggende
pathologie ervan en de resulterende aanpassing
Weinig ruimte voor subjectiviteit en kwalitatieve aspecten
Reductionistisch: geest, materie en menselijk gedrag kunnen gereduceerd
worden tot niveau van cellen of tot neurale of biochemische activiteit
Negeert feit dat verschillende mensen op verschillende wijze reageren
op eenzelfde ziekte
Schenkt nauwelijks of geen aandacht aan onmiskenbare persoonlijke en
culturele verschillen
Bio psychosociale benadering
Aandacht voor sociale en culturele factoren die van invloed zijn op de
beantwoording van vraag of iemand gezond dan wel ziek te noemen is
Achterliggende organische oorzaken, maar als gevolg van de werking van de
geest hebben ze unieke, individuele reacties
Unieke individuele reactie
Geen one size fits all
, Dualisme ter discussie
Spanning tussen degenen die de geest en het lichaam als afzonderlijk
beschouwden (dualisten) en degenen die deze als eenheid zagen
(monisten)
Tegenwoordig ligt accent op wederzijdse relatie tussen lichaam en geest
Freud: onderzoek van patiënten met conversiehysterie, stelde het bestaan van
een onbewuste geest vast
Conversiehysterie: wanneer een patiënt last heeft van lichamelijke problemen,
zoals het niet kunnen staan of zien zonder dat er medisch iets mis is met de
ledematen, de zintuigen of het zenuwstelsel
Interactie tussen biologische processen en psychologische en sociale invloeden
1.1.2 Gedrag en gezondheid
Toename van levensverwachting
Daling sterftecijfer
Vooruitgang medische technologie
Medische behandelingen zoals antibiotica en handen wassen
Aard van de ziekten is veranderd
Geschiktheid tot werken versus de rol van zieke
De traditionele geneeskunde kan en zal ons van elke ziekte genezen?
Veranderingen:
Gezondheid raakte gekoppeld aan ‘geschiktheid om te werken’ en artsen moesten verklaren
of individuen in staat waren tot werken of dat ze de rol van de zieke aannamen
Tegenwoorden effecten van ziekte op werkende leven, maar ook aandacht voor rol van het
werk en werkomstandigheden en effecten hiervan op gezondheid
Discussie rond aanname dat traditionele geneeskunde van alle ziekten kan en zal genezen
(bloei van alternatieve geneeskunde)
Zie tabellen p.6 en 7 handboek
1.2 Individuele, culturele en leeftijd gerelateerde perspectieven op
gezondheid
1.2.1 Lekentheorieën over gezondheid en ziekte
Belangrijk om te weten wat mensen onder gezondheid en ziekte verstaan om inzicht erin te
willen verkrijgen
Baumann (1961): Wat betekent gezondheid?
Stelde vraag aan populatie patiënten waarbij ernstige ziekte was
vastgesteld 3 soorten reacties op die vraag:
, 1. Gezondheid betekent een overwegend Gevoel
gevoel van welzijn
2. Gezondheid wordt in verband Gerichtheid op symptomen
gebracht met de afwezigheid van
symptomen van ziekte
3. Gezondheid kan worden
waargenomen in de handelingen
waartoe een lichamelijk gezond Prestaties
persoon in staat is
Gezondheid is gerelateerd aan gevoel, gerichtheid op symptomen en prestaties
De proefpersonen antwoordden met de 3 verschillende definities, dus we denken vaak op
meer dan één manier over gezondheid
Maar bij gezondere individuen waren subjectieve oordelen over gezondheid sterker aan
gezondheidsgedrag gekoppeld
Krause en Jay (1994): onderzoek naar het referentiekader waarvan mensen gebruik maken
als hen wordt gevraagd de eigen gezondheidstoestand te beoordelen
Ouderen: maakten melding van gezondheidsproblemen bij maken van beoordeling
Jongeren: gezondheidsgedrag
Vraag of gezondheid anders wordt beleefd wanneer deze niet langer aanwezig is
De gezondheid wordt als goed beschouwd als er niets mis is (vaker gedacht door oudere
mensen) en wanneer iemand zich op een manier gedraagt waardoor de gezondheid wordt
beschermd (wellicht vaker gedacht door jongere mensen)
Dus ook andere persoonlijke en sociale factoren zijn van invloed op beleving van de
gezondheid
Sociale representaties van gezondheid
Herzlich (1973): onderzoek met ongestructureerde vraaggesprekken om de ‘sociale
representaties’ van gezondheid en ziekte op het spoor te komen
Gezondheid wordt beschouwd als een toestand van evenwicht van verschillende aspecten
van de persoon en die bestaan uit lichamelijk, psychologisch, emotioneel en sociaal welzijn,
hoewel het voor sommigen moeilijk was gezondheid los te zien van de afwezigheid van
ziekte
De overeenkomsten tussen het onderzoek van Herzlich en Baumann zijn opmerkelijk
Een verschil is gelegen in de neiging van de respondenten van Baumann om
gezondheid eerder te zien als een toestand van zijn en van handelen en minder van
hebben
, Blaxter (1990) Health and lifestyles
Onderzoek met vragenlijsten onder 9000 leden van het algemene publiek
Er werd aan respondenten gevraagd om:
Te denken aan iemand die heel gezond is
Te vermelden aan wie je denkt
Te noteren hoe oud zij zijn
Te overdenken waardoor je hen gezond noemt
Te overdenken hoe het is als jij zelf gezond bent
15% kon niemand bedenken die ‘heel gezond’ was
10% kon niet beschrijven hoe het voor hen was zich ‘gezond te voelen’
De categorieën die bij het onderzoek werden geïdentificeerd waren:
Gezondheid als niet ziek Geen symptomen, geen bezoeken aan arts
Als bezitting Sterke familie, snelle recuperatie
Als gedrag Meestal op anderen toegepast
Als lichamelijke fitheid en vitaliteit Zich fit voelen voor mannen en zich
energiek voelen voor vrouwen
Als psychosociaal welzijn Mbt geestestoestand: in harmonie
verkeren, zich trots voelen of van
gezelschap genieten
Als functie
Als het vermogen zijn taken te verrichten;
in staat te zijn te doen wat je wilt wanneer
je wilt zonder op enige wijze te worden
belemmerd
Zonder vergelijking met andere mensen kunnen we gezondheid niet goed beschrijven
Deze dimensies van gezondheid zijn tamelijk robuust
Gezondheid is relatieve staat van zijn
Definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie
1978 WHO algemene strategie voor gezondheid in 2000: beleidsplannen
In elk van beleidsdocumenten wordt duidelijke relatie tussen gedrag, levenswijze
en de gezondheid aangenomen
Minder duidelijk en niet expliciet genoemd: sociaaleconomische en culturele
invloeden op gezondheid en ziekte en de beslissingen over de gezondheid
Gezondheid: een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn, niet alleen
als de afwezigheid van ziekte of invaliditeit
blijven Hoofdstuk 1
Wat is gezondheid?
1.1 Wat is gezondheid? Veranderende perspectieven
1.1.1. Modellen van gezondheid en ziekte
Gezondheid heeft een andere betekenis voor verschillende mensen en in verschillende
perioden in de geschiedenis, in verschillende culturen, in verschillende sociale klassen en
hangt ook af van onze leeftijd
Verschillende opvattingen over gezondheid:
Biomedisch model
Biomedisch model: de opvatting dat ziekten en symptomen een achterliggende
fysiologische verklaring
Objectieve feiten
Directe, causale relatie tussen ziekte, de symptomen of de achterliggende
pathologie ervan en de resulterende aanpassing
Weinig ruimte voor subjectiviteit en kwalitatieve aspecten
Reductionistisch: geest, materie en menselijk gedrag kunnen gereduceerd
worden tot niveau van cellen of tot neurale of biochemische activiteit
Negeert feit dat verschillende mensen op verschillende wijze reageren
op eenzelfde ziekte
Schenkt nauwelijks of geen aandacht aan onmiskenbare persoonlijke en
culturele verschillen
Bio psychosociale benadering
Aandacht voor sociale en culturele factoren die van invloed zijn op de
beantwoording van vraag of iemand gezond dan wel ziek te noemen is
Achterliggende organische oorzaken, maar als gevolg van de werking van de
geest hebben ze unieke, individuele reacties
Unieke individuele reactie
Geen one size fits all
, Dualisme ter discussie
Spanning tussen degenen die de geest en het lichaam als afzonderlijk
beschouwden (dualisten) en degenen die deze als eenheid zagen
(monisten)
Tegenwoordig ligt accent op wederzijdse relatie tussen lichaam en geest
Freud: onderzoek van patiënten met conversiehysterie, stelde het bestaan van
een onbewuste geest vast
Conversiehysterie: wanneer een patiënt last heeft van lichamelijke problemen,
zoals het niet kunnen staan of zien zonder dat er medisch iets mis is met de
ledematen, de zintuigen of het zenuwstelsel
Interactie tussen biologische processen en psychologische en sociale invloeden
1.1.2 Gedrag en gezondheid
Toename van levensverwachting
Daling sterftecijfer
Vooruitgang medische technologie
Medische behandelingen zoals antibiotica en handen wassen
Aard van de ziekten is veranderd
Geschiktheid tot werken versus de rol van zieke
De traditionele geneeskunde kan en zal ons van elke ziekte genezen?
Veranderingen:
Gezondheid raakte gekoppeld aan ‘geschiktheid om te werken’ en artsen moesten verklaren
of individuen in staat waren tot werken of dat ze de rol van de zieke aannamen
Tegenwoorden effecten van ziekte op werkende leven, maar ook aandacht voor rol van het
werk en werkomstandigheden en effecten hiervan op gezondheid
Discussie rond aanname dat traditionele geneeskunde van alle ziekten kan en zal genezen
(bloei van alternatieve geneeskunde)
Zie tabellen p.6 en 7 handboek
1.2 Individuele, culturele en leeftijd gerelateerde perspectieven op
gezondheid
1.2.1 Lekentheorieën over gezondheid en ziekte
Belangrijk om te weten wat mensen onder gezondheid en ziekte verstaan om inzicht erin te
willen verkrijgen
Baumann (1961): Wat betekent gezondheid?
Stelde vraag aan populatie patiënten waarbij ernstige ziekte was
vastgesteld 3 soorten reacties op die vraag:
, 1. Gezondheid betekent een overwegend Gevoel
gevoel van welzijn
2. Gezondheid wordt in verband Gerichtheid op symptomen
gebracht met de afwezigheid van
symptomen van ziekte
3. Gezondheid kan worden
waargenomen in de handelingen
waartoe een lichamelijk gezond Prestaties
persoon in staat is
Gezondheid is gerelateerd aan gevoel, gerichtheid op symptomen en prestaties
De proefpersonen antwoordden met de 3 verschillende definities, dus we denken vaak op
meer dan één manier over gezondheid
Maar bij gezondere individuen waren subjectieve oordelen over gezondheid sterker aan
gezondheidsgedrag gekoppeld
Krause en Jay (1994): onderzoek naar het referentiekader waarvan mensen gebruik maken
als hen wordt gevraagd de eigen gezondheidstoestand te beoordelen
Ouderen: maakten melding van gezondheidsproblemen bij maken van beoordeling
Jongeren: gezondheidsgedrag
Vraag of gezondheid anders wordt beleefd wanneer deze niet langer aanwezig is
De gezondheid wordt als goed beschouwd als er niets mis is (vaker gedacht door oudere
mensen) en wanneer iemand zich op een manier gedraagt waardoor de gezondheid wordt
beschermd (wellicht vaker gedacht door jongere mensen)
Dus ook andere persoonlijke en sociale factoren zijn van invloed op beleving van de
gezondheid
Sociale representaties van gezondheid
Herzlich (1973): onderzoek met ongestructureerde vraaggesprekken om de ‘sociale
representaties’ van gezondheid en ziekte op het spoor te komen
Gezondheid wordt beschouwd als een toestand van evenwicht van verschillende aspecten
van de persoon en die bestaan uit lichamelijk, psychologisch, emotioneel en sociaal welzijn,
hoewel het voor sommigen moeilijk was gezondheid los te zien van de afwezigheid van
ziekte
De overeenkomsten tussen het onderzoek van Herzlich en Baumann zijn opmerkelijk
Een verschil is gelegen in de neiging van de respondenten van Baumann om
gezondheid eerder te zien als een toestand van zijn en van handelen en minder van
hebben
, Blaxter (1990) Health and lifestyles
Onderzoek met vragenlijsten onder 9000 leden van het algemene publiek
Er werd aan respondenten gevraagd om:
Te denken aan iemand die heel gezond is
Te vermelden aan wie je denkt
Te noteren hoe oud zij zijn
Te overdenken waardoor je hen gezond noemt
Te overdenken hoe het is als jij zelf gezond bent
15% kon niemand bedenken die ‘heel gezond’ was
10% kon niet beschrijven hoe het voor hen was zich ‘gezond te voelen’
De categorieën die bij het onderzoek werden geïdentificeerd waren:
Gezondheid als niet ziek Geen symptomen, geen bezoeken aan arts
Als bezitting Sterke familie, snelle recuperatie
Als gedrag Meestal op anderen toegepast
Als lichamelijke fitheid en vitaliteit Zich fit voelen voor mannen en zich
energiek voelen voor vrouwen
Als psychosociaal welzijn Mbt geestestoestand: in harmonie
verkeren, zich trots voelen of van
gezelschap genieten
Als functie
Als het vermogen zijn taken te verrichten;
in staat te zijn te doen wat je wilt wanneer
je wilt zonder op enige wijze te worden
belemmerd
Zonder vergelijking met andere mensen kunnen we gezondheid niet goed beschrijven
Deze dimensies van gezondheid zijn tamelijk robuust
Gezondheid is relatieve staat van zijn
Definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie
1978 WHO algemene strategie voor gezondheid in 2000: beleidsplannen
In elk van beleidsdocumenten wordt duidelijke relatie tussen gedrag, levenswijze
en de gezondheid aangenomen
Minder duidelijk en niet expliciet genoemd: sociaaleconomische en culturele
invloeden op gezondheid en ziekte en de beslissingen over de gezondheid
Gezondheid: een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn, niet alleen
als de afwezigheid van ziekte of invaliditeit
