Graduaat Orthopedagogie - Samenvatting: systemisch denken en handelen

Systemisch denken en handelen
De algemene systeemtheorie of AST:
ontstaan en situering
1. Wat is een systeem
 De term systeem heeft in verschillende wetenschappen of contexten
een andere betekenis
 Bij de algemene systeemtheorie (AST)
o Een systeem wijst op een eenheid, opgebouwd uit
deelverhoudingen, het gaat niet alleen om de delen op zich,
ook niet om het geheel, maar de doelgerichte betrekkingen
tussen dit alles




o = Het geheel aan betekenisvolle interacties kan gezien
worden als een systeem
 Een systeem is een abstracte constructie van de positie van de
waarnemer/denker
 De AST maakt het mogelijk om complexe gehelen te ordenen en
overzichtelijk te maken
o Het is een belangrijk gezichtspunt om samenhangen in een
groep te bekijken
2. Ontstaan van de algemene systeemtheorie
 Oorsprong ligt in de biologie
o Ontdekking van wetmatigheden die naar andere
wetenschappen konden worden doorgetrokken
o  De organismen besturen in hun wisselwerking met hun
omgeving
 Werpt een andere blik op hun functioneren
 Ontstaan in de menswetenschappen: Bateson
o De oorzaken voor bepaalde vormen van het disfunctioneren
van mensen wordt binnen het individu gezocht maar binnen
hun omgeving (hun systeem)
 Ontstaan in de communicatiewetenschappen: Watzlawicks
o Publicatie rond de pragmatische aspecten van menselijke
communicatie
3. Situering van de systeemtheorie
 Er wordt gekeken naar de redenen waarom mensen disfunctioneren
volgens AST
o De omgeving van het individu
o Het systeem waar het individu deel van uitmaakt

, o Voornamelijk de relaties en interacties tussen mensen
 Systeemtheorie neemt voornamelijk een plaats in de hulpverlening
o Bij het kinderrecht, gezinsbegeleiding + begeleiden van
groepen
 Doel van AST
o De complexiteit van een situatie beschrijven
 Niet oordelen en veroordelen
 Er is geen één juiste versie van het verhaal
 Er is geen één juiste oplossing voor het probleem
o  Belangrijk om de vraag te stellen: “Wat kan het nog zijn?”
4. Van een persoonsgerichte naar een relatiegerichte benadering: het
belang van wisselwerking
 Mensen komen vaak met een individueel probleem
o Mensen staan in relatie tot elkaar  er is wederzijde
beïnvloeding aanwezig
 Van persoonsgericht naar relatiegericht
Intrapsychisch denken of Interpsychisch denken of
persoonsgerichte benadering relatiegerichte benadering
Gesloten denken Open denken
De persoon staat in de focus De persoon in relatie tot zijn
omgeving staat in de focus
Je bent zelfbepalend De systeem en de context
bepalen (mee)
Kijken naar het gedrag van de Kijken naar samenhang,
persoon verbinding en betekenisverlening
Aandacht is gericht naar de Aandacht is gericht naar de
binnenkant buitenkant
Iets is (iets staat vas voor eens en Iets wordt (iets is steeds in
altijd = statisch) verandering, beweging =
dynamiek)
Er is één waarheid Er zijn vele waarheden
Lineair causaal denken Circulair causaal denken
Gericht op oplossingen Niet op oplossing gericht

5. Van een lineaire oorzakelijkheid naar een circulaire oorzakelijkheid
 Lineair causaal denken
o Afwijkend gedrag is iets van die ene persoon alleen
 = Oorzaak en gevolg
o We vinden makkelijk een zondebok, een schuldige
o A oefent een invloed uit op B, waardoor B verandert
 Als A... dan zal altijd B
 Circulair causaal denken
o Verschijnselen zijn niet meer te verklaren vanuit een
eenvoudig oorzaak – gevolgprincipe
o Meerdere factoren beïnvloeden elkaar: meerdere cirkels van
beïnvloeding
o A beïnvloedt B en B beïnvloedt A die onder invloed staan van C
en D en E en…

, EFFECT: afwijkend gedrag is niet alleen maar jouw eigen
verantwoordelijkheid.
 Begrippen oorzaak en gevolg worden betekenisloos
o  Verandert in aandeel
Kenmerken van een systeem
1. Een systeem van mensen is een open systeem
 Een systeem: de verzameling van elementen/ dat als geheel
functioneert/ door onderlinge afhankelijkheid van de verschillende
elementen/ en die voor de betrokken elementen bepaalde functies
vervult
 Systeembenadering: de manier om naar sociale systemen te
kijken
o Deze systemen zijn heel divers, toch vinden we er
wetmatigheden in terug en ook een aantal kenmerken
o Deze wetmatigheden liggen vooral op vlak van communicatie
of interactie binnen systemen
Systeem
 Sociaal systeem: een systeem van mensen staat voortdurend in
wisselwerking met zijn omgeving
o Een systeem van mensen is altijd een open systeem
 = het systeem heeft in meer of mindere mate een open
grens
 Elk systeem maakt deel uit van een ander systeem  een
overkoepeld systeem (suprasysteem)
o Elk systeem heeft zijn componenten  subsysteem
o Een subsysteem is een component van het suprasysteem
Suprasysteem



Subsysteem




2. Kenmerken
2.1. Totaliteit of niet-optelbaarheid
 Totaliteit: een systeem is meer dan de som van de delen
o Het geheel kan andere eigenschappen hebben dan de
aparte elementen
 De eigenschappen van kan je niet optellen
o Een systeem is een samenhangend en ondeelbaar geheel
van elementen en hun onderlinge betrekkingen
  Het gaat om samenspel, de manier waarop ze met elkaar een
systeem vormen en in relatie zijn
 Voorbeeld: een voetbalploeg met 11 sterspelers kan toch niet
goed presteren
o De ploeg is een slechte ploeg
o De individuele spelers zijn niet kenmerkend slecht
2.2. Interafhankelijkheid