Samenvatting boek Slikstoornissen bij volwassenen
Hoofdstuk 1
Orofaryngeale slikfasen:
1. Voorbereidende orale fase; inname voedsel, in de mond nemen, kauwen en vormen van een
voedselbolus.
2. Orale transportfase; inzet van het slikken en transport van de voedselbolus van mond naar
keel.
3. Faryngeale fase; transport van de voedselbolus door de keelholte.
4. Oesofageale fase; transport door de slokdarm naar de maag.
Normaal kauwen en slikken (1.2)
Voorbereidende orale fase
- Voedsel naar de mond brengen. Per voorkeur zelfstandig en zonder knoeien. In een sociale
situatie gebruik je andere vaardigheden dan bijvoorbeeld tijdens een picknick of alleen.
Zuigen
- Afzuigen of opslurpen koelt vloeistof af. Om goed te kunnen zuigen moeten je lippen goed
omsluiten en de tong en wangen een onderdruk maken in de mondholte.
Afhappen
- Het bijten in, doorboren of afscheuren van voedsel met de tanden.
- Je moet je mond ver genoeg open kunnen doen, moet van je tong gebruik kunnen maken. De
lippen moeten gesloten kunnen worden om het voedsel binnen te houden. Je tanden en
kiezen dienen op de juiste plaats te zitten en met voldoende kracht ingezet te kunnen
worden.
Kauwen
- Hangt af van de hardheid en taaiheid van het voedsel. Ook van de individuele gewoonte hoe
hard en hoeveel je moet kauwen.
- Je hebt een goed gebit, gezonde kaakspieren, bewegelijke tong, gezond kaakgewricht,
actieve wangspieren en goede sensibiliteit nodig om te kunnen kauwen.
- Kauwen zorgt er ook voor dat voedsel vermengt wordt met speeksel waardoor je het beter
door kan slikken.
Manipuleren van voedsel in de mond.
- Voedsel door je mond heen verplaatsen.
Speekselvorming.
- 99% water 1% eiwitten, antistoffen en zouten.
- Functies: reinigen van de mond, beschermen van gebit en mond tegen zuren uit voedsel en
tegen uitdroging. Vormen een beschermend laagje. Helpt om voedsel tot zachte massa te
maken.
- Klieren: Parotisklier; bovenkaak – produceert sereus, waterig speeksel . Submandibulaire
klier; onderkaak – produceert seromuceus speeksel, een meer dik, slijmerig en stroperig
speeksel. Is ook wel je ‘rust’ speeksel. Sinlinguale klier; onder de tong – produceert muceus
speeksel, bijna galvormig.
Slikken
, - Passage van voedsel of vloeistof door de mondholte, keelholte en slokdarm naar de maag
met een adequaat tempo en een adequate snelheid.
- Orale fase: van mondholte naar keelholte
- Faryngeale fase: van keelholte tot in slokdarm
- Oesofageale fase: van slokdarm naar maag.
Orale fase
- Slikproces start bij kauwen en stopt als doorslikken begint.
- Wordt ook wel ‘slikinzet’ genoemd.
- Bewust gaan slikken of voedsel verplaatsen naar keelholte. Inzetten van slik is willekeurig,
maar gaat vaak wel onbewust.
- Gemiddeld 1000 keer per dag speeksel slikken.
Faryngeale fase
- Door slikreflex zodat slikken veilig verloopt.
- Voor verdere uitleg zie blz. 13 in het boek.
Oesofageale fase
- Peristaltiek in de slokdarm verzorgt passage van voedsel van de keel naar de maag.
Het tweefasemodel (1.3)
Fase 1: Het in de mond nemen van voedsel en geschikt maken om door te slikken.
Fase 2: Het feitelijke doorslikken of verder transporteren anderzijds.
Er zijn 4 verschillen in deze fase van belang:
A. Het proces van voedselopname in het lichaam is reversibel of irreversibel.
B. Het doel of de bevrediging van eten en drinken is de prettige smaak in de mond,
respectievelijk verzadiging bij behoefte aan voedingsstoffen.
C. De sturing en controle verloopt van willekeurig naar reflexmatig.
D. De diagnostiek bij behandeling bij stoornissen varieert van relatief makkelijk tot relatief
moeilijk.
A: Onomkeerbaarheid
Fase 1: als voedsel zich in de mondholte bevind spreken we nog niet van slikken. Je kan het eten nog
uitspugen als het niet goed voor je is of raar voelt. Dit is uit veiligheid.
Fase 2: Als voedsel eenmaal is doorgeslikt kan het niet makkelijk meer terug en dat is de bedoeling.
Het moet worden verteerd door het lichaam. Als je lichaam de voeding niet kan verdragen treedt
omkering op en wordt voedsel uitgebraakt.
B: Doel
Fase 1: Proeven van voedsel door geur, smaak en tactiele waarneming. Behoefte aan variatie qua
smaak en substantie.
Fase 2: Tijdens slikken proef je voedsel niet meer (alleen bitter achter op de tong). Het plezier komt
daarna door het gevoel van een gevulde maag.
C: Sturing en controle
Fase 1: Hoe veel je in je mond neemt en hoe je het kauwt ed. is willekeurig en actief. Wel is het
geautomatiseerd zodat je ook kan eten tijdens dat je iets anders doet. Dit is dan op Paleoniveau. Als
je bewust je voedsel kauwt. Bijvoorbeeld aan 1 kant als je net van de tandarts komt, doe je dit op
neoniveau. (ook bijvoorbeeld tijdens een verjaardag discreet iets uit je mond halen).
Fase 2: Slikken zelf is onwillekeurig door je slikreflex. Dit is op archiniveau.
Hoofdstuk 1
Orofaryngeale slikfasen:
1. Voorbereidende orale fase; inname voedsel, in de mond nemen, kauwen en vormen van een
voedselbolus.
2. Orale transportfase; inzet van het slikken en transport van de voedselbolus van mond naar
keel.
3. Faryngeale fase; transport van de voedselbolus door de keelholte.
4. Oesofageale fase; transport door de slokdarm naar de maag.
Normaal kauwen en slikken (1.2)
Voorbereidende orale fase
- Voedsel naar de mond brengen. Per voorkeur zelfstandig en zonder knoeien. In een sociale
situatie gebruik je andere vaardigheden dan bijvoorbeeld tijdens een picknick of alleen.
Zuigen
- Afzuigen of opslurpen koelt vloeistof af. Om goed te kunnen zuigen moeten je lippen goed
omsluiten en de tong en wangen een onderdruk maken in de mondholte.
Afhappen
- Het bijten in, doorboren of afscheuren van voedsel met de tanden.
- Je moet je mond ver genoeg open kunnen doen, moet van je tong gebruik kunnen maken. De
lippen moeten gesloten kunnen worden om het voedsel binnen te houden. Je tanden en
kiezen dienen op de juiste plaats te zitten en met voldoende kracht ingezet te kunnen
worden.
Kauwen
- Hangt af van de hardheid en taaiheid van het voedsel. Ook van de individuele gewoonte hoe
hard en hoeveel je moet kauwen.
- Je hebt een goed gebit, gezonde kaakspieren, bewegelijke tong, gezond kaakgewricht,
actieve wangspieren en goede sensibiliteit nodig om te kunnen kauwen.
- Kauwen zorgt er ook voor dat voedsel vermengt wordt met speeksel waardoor je het beter
door kan slikken.
Manipuleren van voedsel in de mond.
- Voedsel door je mond heen verplaatsen.
Speekselvorming.
- 99% water 1% eiwitten, antistoffen en zouten.
- Functies: reinigen van de mond, beschermen van gebit en mond tegen zuren uit voedsel en
tegen uitdroging. Vormen een beschermend laagje. Helpt om voedsel tot zachte massa te
maken.
- Klieren: Parotisklier; bovenkaak – produceert sereus, waterig speeksel . Submandibulaire
klier; onderkaak – produceert seromuceus speeksel, een meer dik, slijmerig en stroperig
speeksel. Is ook wel je ‘rust’ speeksel. Sinlinguale klier; onder de tong – produceert muceus
speeksel, bijna galvormig.
Slikken
, - Passage van voedsel of vloeistof door de mondholte, keelholte en slokdarm naar de maag
met een adequaat tempo en een adequate snelheid.
- Orale fase: van mondholte naar keelholte
- Faryngeale fase: van keelholte tot in slokdarm
- Oesofageale fase: van slokdarm naar maag.
Orale fase
- Slikproces start bij kauwen en stopt als doorslikken begint.
- Wordt ook wel ‘slikinzet’ genoemd.
- Bewust gaan slikken of voedsel verplaatsen naar keelholte. Inzetten van slik is willekeurig,
maar gaat vaak wel onbewust.
- Gemiddeld 1000 keer per dag speeksel slikken.
Faryngeale fase
- Door slikreflex zodat slikken veilig verloopt.
- Voor verdere uitleg zie blz. 13 in het boek.
Oesofageale fase
- Peristaltiek in de slokdarm verzorgt passage van voedsel van de keel naar de maag.
Het tweefasemodel (1.3)
Fase 1: Het in de mond nemen van voedsel en geschikt maken om door te slikken.
Fase 2: Het feitelijke doorslikken of verder transporteren anderzijds.
Er zijn 4 verschillen in deze fase van belang:
A. Het proces van voedselopname in het lichaam is reversibel of irreversibel.
B. Het doel of de bevrediging van eten en drinken is de prettige smaak in de mond,
respectievelijk verzadiging bij behoefte aan voedingsstoffen.
C. De sturing en controle verloopt van willekeurig naar reflexmatig.
D. De diagnostiek bij behandeling bij stoornissen varieert van relatief makkelijk tot relatief
moeilijk.
A: Onomkeerbaarheid
Fase 1: als voedsel zich in de mondholte bevind spreken we nog niet van slikken. Je kan het eten nog
uitspugen als het niet goed voor je is of raar voelt. Dit is uit veiligheid.
Fase 2: Als voedsel eenmaal is doorgeslikt kan het niet makkelijk meer terug en dat is de bedoeling.
Het moet worden verteerd door het lichaam. Als je lichaam de voeding niet kan verdragen treedt
omkering op en wordt voedsel uitgebraakt.
B: Doel
Fase 1: Proeven van voedsel door geur, smaak en tactiele waarneming. Behoefte aan variatie qua
smaak en substantie.
Fase 2: Tijdens slikken proef je voedsel niet meer (alleen bitter achter op de tong). Het plezier komt
daarna door het gevoel van een gevulde maag.
C: Sturing en controle
Fase 1: Hoe veel je in je mond neemt en hoe je het kauwt ed. is willekeurig en actief. Wel is het
geautomatiseerd zodat je ook kan eten tijdens dat je iets anders doet. Dit is dan op Paleoniveau. Als
je bewust je voedsel kauwt. Bijvoorbeeld aan 1 kant als je net van de tandarts komt, doe je dit op
neoniveau. (ook bijvoorbeeld tijdens een verjaardag discreet iets uit je mond halen).
Fase 2: Slikken zelf is onwillekeurig door je slikreflex. Dit is op archiniveau.
