Anatomie P4
College 01 Cortex cerebri & cerebrale circulatie I.................................................................................. 2
§7.7.4 (Fysiologie) motoriek op neoniveau: willekeurige bewegingen; basistonus, faciliteren en
inhiberen; spasticiteit ....................................................................................................................................... 2
§16.4 (Neurowetenschappen) De informatieverwerking van de primaire, secundaire, en tertiaire
cortexgebieden................................................................................................................................................. 2
§16.5 (Neurowetenschappen) t/m §16.5.2 Hogere corticale functies en gnosis/praxis ........................ 2
§18.6 (Neurowetenschappen) Hemisfeerspecialisatie ............................................................................... 3
§4.1 t/m 4.1.5 (Neurologie) Het verloop van de piramidebanen ............................................................... 3
§4.2.2 (Neurologie) De voetzoolreflex en andere tekenen van een piramidebaanstoornis (m.b.t. de
reflexafwijkingen bij een piramidebaansyndroom ....................................................................................... 4
§8.1.2 t/m §8.1.5 (Neurologie) de anatomische organisatie van de hersenschors, taaldominatie en
lokalisatie van corticale functies .................................................................................................................... 4
§11.1.1 (Neurologie) De arteriële aanvoer naar de hersenen .................................................................. 4
± College aantekeningen ........................................................................................................................... 4
College 02 Cortex cerebri & cerebrale circulatie II ................................................................................ 5
± College aantekeningen ........................................................................................................................... 5
1
,College 01 Cortex cerebri & cerebrale circulatie I
§7.7.4 (Fysiologie) motoriek op neoniveau: willekeurige bewegingen; basistonus, faciliteren en inhiberen;
spasticiteit
Willekeurige motoriek (niet-automatische bewegingen) worden gestuurd
vanuit het neoniveau. Hiervoor zijn de gebieden in de hersenschors (cortex
cerebri) en het cerebellum verantwoordelijk. De gebieden die de bewuste
keuzes maken voor een beweging zijn de: tertiaire, secundaire en primaire
motorische cortex. De tertiaire cortex maakt de bewuste keuze, dit kan
bijvoorbeeld door het limbisch systeem (hongerig) of op zichzelf. Daarna
bepaald deze een concreet doel (verkrijgen van voedsel), analyseert de
situatie en kiest een handeling om het doel te bereiken. Wanneer de keuze is
gemaakt worden de handelingen die nodig zijn geprogrammeerd in de
secundaire cortex. Iedere handeling wordt onderverdeeld in een aantal
deelbewegingen. Het activeren kan op twee manieren. Wanneer er een
beweging moet plaatsvinden die al vaker is gedaan, kan deze automatisch
worden uitgevoerd door het archi- en paleo-niveau, zoals de basale kernen en de FR. Voor
nieuwe of complexere handelingen (gepast geld uit portemonnee pakken) wordt de primaire
motorische cortex gebruikt. Deze staat direct in verbinding met de tractus corticospinalis in het
ruggenmerg en kan op deze manier alle spieren in het lichaam aansturen.
De basistonus is van belang bij het faciliteren/inhiberen van spieren. De basistonus komt tot
stand via de tractus corticoreticularis, een verbinding tussen de secundaire motorische
cortex en de FR.
o De excitatie van de -MN en de -MN van de agonisten wordt geregeld via de tractus
corticoreticularis medialis.
o De inhibitie van de -MN en de -MN van de antagonisten wordt geregeld via de
tractus corticospinalis lateralis
§16.4 (Neurowetenschappen) De informatieverwerking van de primaire, secundaire, en tertiaire
cortexgebieden
“Het zien van een bal die over straat rolt”
1. Primaire schors: het visuele deel dat de prikkel als eerst bereikt. Prikkel wordt
gesignaleerd en geanalyseerd. → Nog geen bewustwording
2. Secundaire schors: het voorwerp wordt herkend (visuele gnosis) → de bal is rond en
beweegt, dus het is een bal (geen appel, lamp, maan etc.). Proces vindt plaats binnen een sensorisch
systeem (intrasensorische integratie), dus de secundaire gebieden zijn modailiteitsspecifiek.
3. Tertiaire/associatieve schorsgebieden: de waarneming wordt geïntegreerd in de herkenning van de
situatie als geheel. De situatie wordt begrepen. → Op straat spelende kinderen (en niet: supermarkt,
stationshal, tenniswedstrijd). Kennis is modailiteitsonafhankelijk (dus afhankelijk van zintuigen). Daarom
spreken we hier van intersensorische integratie. Tertiaire gebieden hebben meer te maken met het
herkennen van betekenissen en het opbouwen van kennis dan met horen, zien en voelen. Twee
typische tertiaire functies zijn
o Taal → talige kennis opbouwen door: schrift, gebarentaal, braille
o Ruimtelijke oriëntatie → We bouwen een beeld op van de ruimte om ons heen door te kijken,
door geluid, door te tasten en zelfs via motoriek.
4. Tertiaire motorische schors: op basis van het herkennen en begrijpen van de situatie wordt een
adequate handeling gekozen. Het ‘snappen’ van de situatie is een voorwaarde voor het kiezen van de
juiste handeling. De tertiaire sensorische schors heeft te maken met het herkennen van de situatie, de
tertiaire motorische schors met de keuze van de handeling.
5. Secundaire motorische schors: wanneer een handeling is gekozen (bv afremmen van de bal), moet
deze volgens de juiste wijze geprogrammeerd worden: welke ledematen, welke combinaties, welke
volgorde. Hoe nieuwer de beweging, hoe meer schors nodig is.
6. Primaire motorische schors: dit is de laatste ‘vertrekplaats’ voor motorische impulsen naar
ruggenmerg en spieren
§16.5 (Neurowetenschappen) t/m §16.5.2 Hogere corticale functies en gnosis/praxis
De hersenschors bestaat uit een klein gedeelte (10-15%) primaire schorsgebieden. De primaire schorsgebieden
vindt de eerste signalering en analyseplaats van binnenkomende prikkels, de primaire motorische schors is een
laatste ‘vertrekstation’ voor motorische impulsen. Primaire schorsgebieden liggen functioneel dus dicht bij de
periferie. Echter kunnen de primaire schorsgebieden geen doelgerichtheid geven aan de bewegingen of
betekenis geven aan de prikkels. Dit zijn rollen die met de secundaire en tertiaire schorsgebieden te maken
hebben → men spreekt van ‘hogere corticale functies’.
2
, Het drie-assenmodel is een handig hulpmiddel voor de klinische praktijk:
o VOOR-ACHTER AS
- Voor → handelen en gedrag / praxis
- Achter → waarnemen / gnosis
o LINKS-RECHTS AS
- Links → temporele, sequentiële processen, waaronder taal
- Rechts → spatiële, simultane functies, ruimtelijke functies
o VERTICALE AS
- systeem voor bewustzijn en aandacht (ARAS)
- systeem voor geheugen (mnesis)
§18.6 (Neurowetenschappen) Hemisfeerspecialisatie
Linker hemisfeer (dominante hemisfeer, major hemisfeer, verbale hemisfeer)
o Verwerkt informatie in tijd → temporeel
o Aaneenschakeling van handelingsfragmenten
o Taalhemisfeer
o Routine, regels, oude informatie, geheugen
o Analytische processen, details
o Bewustzijn, logisch rationeel denken, intellect, ‘westers’ denken, wetenschap
Rechter hemisfeer (niet-dominante hemisfeer, minor hemisfeer, non-verbale hemisfeer)
o Verwerkt ruimtelijke informatie → spatieel
o Non-verbale informatie, intonatie, mimiek
o Oriëntatie, exploratie van nieuwe en unieke informatie
o Synthese, holistisch, contouren → grote lijnen, het geheel (holistisch)
o Automatisch
§4.1 t/m 4.1.5 (Neurologie) Het verloop van de piramidebanen
Proprioceptief → externe prikkel opgewekt afkomstig van receptor binnen in het eigen
lichaam
Exteroceptief → prikkels afkomstig van de oppervlakte van het lichaam
Interoceptief → prikkels afkomstig vanuit het lichaam
[ BRON ] https://wetenschap.infonu.nl/anatomie/136731-zenuwstelsel-piramidebaan.html
Bouw van de piramidebaan
De piramidebaan bestaat uit axonen die ontspringen van neuronen van de cerebrale cortex. De piramidebaan bestaat uit de
tractus corticospinalis en corticobulbaris.
Tractus corticospinalis
De axonen van deze neuronen lopen vervolgens door de corona radiata en capsula interna. Vervolgens kruist 80% van de
axonen ter hoogte van de medulla oblongata naar de laterale zijde van de andere kant van het ruggenmerg (tractus
corticospinalis lateralis). Dit betekent dat de meeste spieren aan de rechterkant van het lichaam door de hersenschors van de
linker hemisfeer wordt aangestuurd. Ongeveer 10% van de axonen blijft in het anterieure deel van het ruggenmerg lopen en
wordt daarom tractus corticospinalis anterior genoemd. Deze axonen zullen echter ook kruisen, maar lager op
ruggenmergsniveau en synapteren op neuronen van motorische kernen die de diepe spieren van de nek innerveren. Ongeveer
10% van de axonen blijft aan dezelfde zijde van het ruggenmerg als de neuronen waar ze afkomstig van zijn.
Tractus corticobulbaris
Ter hoogte van de hersenstam kruisen en lopen er zenuwvezels naar motorische craniale kernen van de hersenzenuwen die
verantwoordelijk zijn voor de aansturing van de spieren van het gezicht, kaak en tong. Deze vezels worden corticobulbaire
vezels genoemd en behoren tot de tractus corticobulbaris.
Functie van de piramidebaan
Neuronen van de piramidebaan hebben een hoge geleidingssnelheid
Een miljoen neuronen geven axonen af die tot de piramidebaan behoren. Deze neuronen worden piramidecellen genoemd en
zitten in laag V van de hersenschors. De axonen van deze neuronen zijn grote gemyeliniseerde zenuwvezels met een
impulsgeleiding van 60 meter per seconde. Drie procent van alle piramideneuronen zijn gespecialiseerde piramideneuronen die
Betzcellen worden genoemd. De Betzcellen bevinden zich in de motorische cortex die verantwoordelijk is voor de aansturing
van de spieren van het been. De piramideneuronen zorgen voor de bewuste, vrijwillige zeer snelle aansturing van
skeletspieren. Dankzij de piramidebaan is de mens in staat om bewuste vrijwillige bewegingen te maken. Bij de geboorte zijn
nog niet alle axonen van de piramidebaan gemyeliniseerd. De axonen van de piramidebaan zijn bij de geboorte nog niet
volledig gemyeliniseerd. Bijna alle axonen van de piramidebaan zullen voor het tweede levensjaar in een caudo-craniaal
verloop myeliniseren en voor het twaalfde levensjaar zullen alle axonen myeliniseren. Omdat voor het tweede levensjaar nog
niet alle axonen zijn gemyeliniseerd, zijn baby’s en peuters nog niet in staat in goed gecoördineerde zeer snelle vrijwillige
bewegingen te maken.
Fijne motoriek is mogelijk dankzij de piramidebaan
De axonen van de piramidebaan synapteren op corticomotoneuronen. In de synapsspleet komt meestal de neurotransmitter
glutamaat vrij. Al eerder is beschreven dat de piramidebaan vrijwillige bewegingen mogelijk maken. De piramidebaan maakt het
echter ook mogelijk dat de hoeveelheid kracht die voor een bepaalde beweging nodig is, wordt gedoseerd en de aansturing van
verschillende spieren voor een bepaalde beweging in de goede volgorde verloopt. De piramidebaan maakt dit mogelijk door op
het juiste moment de juiste corticomotoneuronen van het ruggenmerg aan te sturen. De corticomotoneuronen sturen vervolgens
de juiste spieren aan.
3
College 01 Cortex cerebri & cerebrale circulatie I.................................................................................. 2
§7.7.4 (Fysiologie) motoriek op neoniveau: willekeurige bewegingen; basistonus, faciliteren en
inhiberen; spasticiteit ....................................................................................................................................... 2
§16.4 (Neurowetenschappen) De informatieverwerking van de primaire, secundaire, en tertiaire
cortexgebieden................................................................................................................................................. 2
§16.5 (Neurowetenschappen) t/m §16.5.2 Hogere corticale functies en gnosis/praxis ........................ 2
§18.6 (Neurowetenschappen) Hemisfeerspecialisatie ............................................................................... 3
§4.1 t/m 4.1.5 (Neurologie) Het verloop van de piramidebanen ............................................................... 3
§4.2.2 (Neurologie) De voetzoolreflex en andere tekenen van een piramidebaanstoornis (m.b.t. de
reflexafwijkingen bij een piramidebaansyndroom ....................................................................................... 4
§8.1.2 t/m §8.1.5 (Neurologie) de anatomische organisatie van de hersenschors, taaldominatie en
lokalisatie van corticale functies .................................................................................................................... 4
§11.1.1 (Neurologie) De arteriële aanvoer naar de hersenen .................................................................. 4
± College aantekeningen ........................................................................................................................... 4
College 02 Cortex cerebri & cerebrale circulatie II ................................................................................ 5
± College aantekeningen ........................................................................................................................... 5
1
,College 01 Cortex cerebri & cerebrale circulatie I
§7.7.4 (Fysiologie) motoriek op neoniveau: willekeurige bewegingen; basistonus, faciliteren en inhiberen;
spasticiteit
Willekeurige motoriek (niet-automatische bewegingen) worden gestuurd
vanuit het neoniveau. Hiervoor zijn de gebieden in de hersenschors (cortex
cerebri) en het cerebellum verantwoordelijk. De gebieden die de bewuste
keuzes maken voor een beweging zijn de: tertiaire, secundaire en primaire
motorische cortex. De tertiaire cortex maakt de bewuste keuze, dit kan
bijvoorbeeld door het limbisch systeem (hongerig) of op zichzelf. Daarna
bepaald deze een concreet doel (verkrijgen van voedsel), analyseert de
situatie en kiest een handeling om het doel te bereiken. Wanneer de keuze is
gemaakt worden de handelingen die nodig zijn geprogrammeerd in de
secundaire cortex. Iedere handeling wordt onderverdeeld in een aantal
deelbewegingen. Het activeren kan op twee manieren. Wanneer er een
beweging moet plaatsvinden die al vaker is gedaan, kan deze automatisch
worden uitgevoerd door het archi- en paleo-niveau, zoals de basale kernen en de FR. Voor
nieuwe of complexere handelingen (gepast geld uit portemonnee pakken) wordt de primaire
motorische cortex gebruikt. Deze staat direct in verbinding met de tractus corticospinalis in het
ruggenmerg en kan op deze manier alle spieren in het lichaam aansturen.
De basistonus is van belang bij het faciliteren/inhiberen van spieren. De basistonus komt tot
stand via de tractus corticoreticularis, een verbinding tussen de secundaire motorische
cortex en de FR.
o De excitatie van de -MN en de -MN van de agonisten wordt geregeld via de tractus
corticoreticularis medialis.
o De inhibitie van de -MN en de -MN van de antagonisten wordt geregeld via de
tractus corticospinalis lateralis
§16.4 (Neurowetenschappen) De informatieverwerking van de primaire, secundaire, en tertiaire
cortexgebieden
“Het zien van een bal die over straat rolt”
1. Primaire schors: het visuele deel dat de prikkel als eerst bereikt. Prikkel wordt
gesignaleerd en geanalyseerd. → Nog geen bewustwording
2. Secundaire schors: het voorwerp wordt herkend (visuele gnosis) → de bal is rond en
beweegt, dus het is een bal (geen appel, lamp, maan etc.). Proces vindt plaats binnen een sensorisch
systeem (intrasensorische integratie), dus de secundaire gebieden zijn modailiteitsspecifiek.
3. Tertiaire/associatieve schorsgebieden: de waarneming wordt geïntegreerd in de herkenning van de
situatie als geheel. De situatie wordt begrepen. → Op straat spelende kinderen (en niet: supermarkt,
stationshal, tenniswedstrijd). Kennis is modailiteitsonafhankelijk (dus afhankelijk van zintuigen). Daarom
spreken we hier van intersensorische integratie. Tertiaire gebieden hebben meer te maken met het
herkennen van betekenissen en het opbouwen van kennis dan met horen, zien en voelen. Twee
typische tertiaire functies zijn
o Taal → talige kennis opbouwen door: schrift, gebarentaal, braille
o Ruimtelijke oriëntatie → We bouwen een beeld op van de ruimte om ons heen door te kijken,
door geluid, door te tasten en zelfs via motoriek.
4. Tertiaire motorische schors: op basis van het herkennen en begrijpen van de situatie wordt een
adequate handeling gekozen. Het ‘snappen’ van de situatie is een voorwaarde voor het kiezen van de
juiste handeling. De tertiaire sensorische schors heeft te maken met het herkennen van de situatie, de
tertiaire motorische schors met de keuze van de handeling.
5. Secundaire motorische schors: wanneer een handeling is gekozen (bv afremmen van de bal), moet
deze volgens de juiste wijze geprogrammeerd worden: welke ledematen, welke combinaties, welke
volgorde. Hoe nieuwer de beweging, hoe meer schors nodig is.
6. Primaire motorische schors: dit is de laatste ‘vertrekplaats’ voor motorische impulsen naar
ruggenmerg en spieren
§16.5 (Neurowetenschappen) t/m §16.5.2 Hogere corticale functies en gnosis/praxis
De hersenschors bestaat uit een klein gedeelte (10-15%) primaire schorsgebieden. De primaire schorsgebieden
vindt de eerste signalering en analyseplaats van binnenkomende prikkels, de primaire motorische schors is een
laatste ‘vertrekstation’ voor motorische impulsen. Primaire schorsgebieden liggen functioneel dus dicht bij de
periferie. Echter kunnen de primaire schorsgebieden geen doelgerichtheid geven aan de bewegingen of
betekenis geven aan de prikkels. Dit zijn rollen die met de secundaire en tertiaire schorsgebieden te maken
hebben → men spreekt van ‘hogere corticale functies’.
2
, Het drie-assenmodel is een handig hulpmiddel voor de klinische praktijk:
o VOOR-ACHTER AS
- Voor → handelen en gedrag / praxis
- Achter → waarnemen / gnosis
o LINKS-RECHTS AS
- Links → temporele, sequentiële processen, waaronder taal
- Rechts → spatiële, simultane functies, ruimtelijke functies
o VERTICALE AS
- systeem voor bewustzijn en aandacht (ARAS)
- systeem voor geheugen (mnesis)
§18.6 (Neurowetenschappen) Hemisfeerspecialisatie
Linker hemisfeer (dominante hemisfeer, major hemisfeer, verbale hemisfeer)
o Verwerkt informatie in tijd → temporeel
o Aaneenschakeling van handelingsfragmenten
o Taalhemisfeer
o Routine, regels, oude informatie, geheugen
o Analytische processen, details
o Bewustzijn, logisch rationeel denken, intellect, ‘westers’ denken, wetenschap
Rechter hemisfeer (niet-dominante hemisfeer, minor hemisfeer, non-verbale hemisfeer)
o Verwerkt ruimtelijke informatie → spatieel
o Non-verbale informatie, intonatie, mimiek
o Oriëntatie, exploratie van nieuwe en unieke informatie
o Synthese, holistisch, contouren → grote lijnen, het geheel (holistisch)
o Automatisch
§4.1 t/m 4.1.5 (Neurologie) Het verloop van de piramidebanen
Proprioceptief → externe prikkel opgewekt afkomstig van receptor binnen in het eigen
lichaam
Exteroceptief → prikkels afkomstig van de oppervlakte van het lichaam
Interoceptief → prikkels afkomstig vanuit het lichaam
[ BRON ] https://wetenschap.infonu.nl/anatomie/136731-zenuwstelsel-piramidebaan.html
Bouw van de piramidebaan
De piramidebaan bestaat uit axonen die ontspringen van neuronen van de cerebrale cortex. De piramidebaan bestaat uit de
tractus corticospinalis en corticobulbaris.
Tractus corticospinalis
De axonen van deze neuronen lopen vervolgens door de corona radiata en capsula interna. Vervolgens kruist 80% van de
axonen ter hoogte van de medulla oblongata naar de laterale zijde van de andere kant van het ruggenmerg (tractus
corticospinalis lateralis). Dit betekent dat de meeste spieren aan de rechterkant van het lichaam door de hersenschors van de
linker hemisfeer wordt aangestuurd. Ongeveer 10% van de axonen blijft in het anterieure deel van het ruggenmerg lopen en
wordt daarom tractus corticospinalis anterior genoemd. Deze axonen zullen echter ook kruisen, maar lager op
ruggenmergsniveau en synapteren op neuronen van motorische kernen die de diepe spieren van de nek innerveren. Ongeveer
10% van de axonen blijft aan dezelfde zijde van het ruggenmerg als de neuronen waar ze afkomstig van zijn.
Tractus corticobulbaris
Ter hoogte van de hersenstam kruisen en lopen er zenuwvezels naar motorische craniale kernen van de hersenzenuwen die
verantwoordelijk zijn voor de aansturing van de spieren van het gezicht, kaak en tong. Deze vezels worden corticobulbaire
vezels genoemd en behoren tot de tractus corticobulbaris.
Functie van de piramidebaan
Neuronen van de piramidebaan hebben een hoge geleidingssnelheid
Een miljoen neuronen geven axonen af die tot de piramidebaan behoren. Deze neuronen worden piramidecellen genoemd en
zitten in laag V van de hersenschors. De axonen van deze neuronen zijn grote gemyeliniseerde zenuwvezels met een
impulsgeleiding van 60 meter per seconde. Drie procent van alle piramideneuronen zijn gespecialiseerde piramideneuronen die
Betzcellen worden genoemd. De Betzcellen bevinden zich in de motorische cortex die verantwoordelijk is voor de aansturing
van de spieren van het been. De piramideneuronen zorgen voor de bewuste, vrijwillige zeer snelle aansturing van
skeletspieren. Dankzij de piramidebaan is de mens in staat om bewuste vrijwillige bewegingen te maken. Bij de geboorte zijn
nog niet alle axonen van de piramidebaan gemyeliniseerd. De axonen van de piramidebaan zijn bij de geboorte nog niet
volledig gemyeliniseerd. Bijna alle axonen van de piramidebaan zullen voor het tweede levensjaar in een caudo-craniaal
verloop myeliniseren en voor het twaalfde levensjaar zullen alle axonen myeliniseren. Omdat voor het tweede levensjaar nog
niet alle axonen zijn gemyeliniseerd, zijn baby’s en peuters nog niet in staat in goed gecoördineerde zeer snelle vrijwillige
bewegingen te maken.
Fijne motoriek is mogelijk dankzij de piramidebaan
De axonen van de piramidebaan synapteren op corticomotoneuronen. In de synapsspleet komt meestal de neurotransmitter
glutamaat vrij. Al eerder is beschreven dat de piramidebaan vrijwillige bewegingen mogelijk maken. De piramidebaan maakt het
echter ook mogelijk dat de hoeveelheid kracht die voor een bepaalde beweging nodig is, wordt gedoseerd en de aansturing van
verschillende spieren voor een bepaalde beweging in de goede volgorde verloopt. De piramidebaan maakt dit mogelijk door op
het juiste moment de juiste corticomotoneuronen van het ruggenmerg aan te sturen. De corticomotoneuronen sturen vervolgens
de juiste spieren aan.
3
