Toetsstof Kern2
Beschrijf de principes van persoonsgerichte zorg volgens het model van McCormack en McCance.
Persoonsgerichte zorg: verzamelnaam voor benaderingen van zorg waarin de personen en niet de
ziek(t)e centraal staan. Benaderingen zoals belevingsgerichte zorg, menslievende zorg en ook
presentie en compassie zijn voorbeelden. Ze hebben als gemeenschappelijk uitgangspunt dat zorg
mensen goed behoort te doen. Toch blijft persoonsgerichte zorg een erg lastig begrip om uit te
leggen. We weten namelijk nauwelijks wat mensen die zorg nodig hebben er zelf onder verstaan.
Person-Centred Nursing onderscheidt 5 principes:
De uniciteit van de persoon
De zorgrelatie tussen zorgvrager en zorgverlener
De bekwaamheid van de zorgverlener
De zorgcontext
Zorgverlenend gedrag
Wat betekenen deze principes nu concreet voor de dagelijkse praktijk?
De uniciteit van de persoon
Het basisprincipe is dat je degene voor wie je zorgt als persoon wilt leren kennen. Ieder mens heeft
een eigen karakter en levensverhaal die de persoonlijkheid vormt. Hoe iemand eruitziet, gekleed is,
spreekt en handelt vormt zich gedurende het leven. Maar ook wat iemand belangrijk vindt, en wie
belangrijk voor iemand zijn, is onderdeel van iemands persoonlijkheid. Door te weten wie iemand
echt is, kun je beter inspelen op wat iemand werkelijk nodig heeft. Je spreekt dus niet alleen maar
over de ziekte of de benodigde zorg met zorgvragers.
De zorgrelatie tussen zorgvrager en zorgverlener
Het tweede principe is: bouw aan een goede zorgrelatie. Dat begint met iemand goed leren kennen.
Maar het betekent ook dat je jezelf als zorgverlener wilt laten kennen als persoon. Dat lijkt in te gaan
tegen de heersende opvatting dat het belangrijk is om ‘professionele’ afstand te houden. Natuurlijk is
het belangrijk niet de zorgen van de zorgvrager mee naar huis te nemen. Maar persoonsgerichte zorg
pleit wel voor ‘professionele’ nabijheid. Dat betekent concreet dat je laat zien dat je begaan bent
met de zorgvrager. Dat je emoties zoals vreugde over vooruitgang of verdriet bij narigheid met elkaar
deelt. Zorg verlenen doet ook iets met jou.
De bekwaamheid van de zorgverlener
Jouw bekwaamheid als zorgverlener gaat verder dan medische kennis. Jouw rol en gedrag in de
interactie en communicatie vraagt ook kennis. Kennis over het opvangen van de juiste signalen, die je
laten weten wat belangrijk is voor jouw patiënt. Want pas dan kun je in overleg met zorgvragers
werkelijk bespreken wat hun zorgvraag is en wat voor deze persoon op dit moment passende zorg is.
De zorgcontext
Een inspirerende zorgcontext heeft een positieve uitwerking op de kwaliteit van zorg. Bij de
zorgcontext gaat het over hoe de zorgomgeving er letterlijk uitziet. Zorg bieden in een witte steriele
ziekenhuisachtige omgeving is anders dan bij iemand thuis. Maar het gaat ook over werksfeer en
cultuur. Kun je met je collega’s makkelijk spreken over wat je werkelijk bezighoudt in de relatie met
je patiënten? Is er een open cultuur waarin je fouten mag maken en mag leren?
,Toetsstof Kern2
Zorgverlenend gedrag
Zorgverlenend gedrag gaat zowel om medisch handelen als er ‘echt zijn’ voor de ander. Het vraagt
van je dat je je steeds kunt inleven in wat de ander belangrijk vindt. Inlevingsvermogen is een
belangrijk voorwaarde voor compassie, het professioneel meeleven met iemand die zorg behoeft.
Oprechte nabijheid
Persoonsgerichte zorg wil vooral dat zorgverleners zorg bieden vanuit oprechte nabijheid. Veel
verpleegkundigen en verzorgenden willen ook zelf naast de ander staan die het moeilijk heeft. Dat
was de reden om te kiezen voor het vak, net als Nightingale. Dan pas kun je zien wat voor een
zorgvrager belangrijk is en reageren met die zorg die echt nodig is. Daarmee erken je de regie van de
ander, die bepaalt in zijn of haar leven welke doelen hij wil behalen met de ondersteuning van
professionele zorgverleners. En dat is precies de intelligentie die Nightingale bedoelde!
Benoem de overeenkomsten en verschillen tussen persoonsgerichte zorg, de presentietheorie,
menslievende zorg en belevingsgerichte zorg.
Menslievende zorg: Een dokter die u behandelt en wil weten of u het nog redt met uw ziekte. Een
fysiotherapeut die zich inleeft in hoe het is om geen kracht in uw handen te hebben. Een
verpleegkundige die u medicijnen geeft en meteen vraagt hoe het nu echt met u gaat. Niet als
patiënt, maar als mens. Dat is menslievende zorg.
Belevingsgerichte zorg: zorg die recht doet aan iemand persoonlijkheid en rekening houdt met zijn
beleving van de situatie.
Presentietheorie: Karakteristiek voor de presentiebenadering is: er zijn voor de ander, alles draait om
de goede en nabije relatie (veel meer dan het oplossen van problemen), om zorg, om de waardigheid
van de ander, het erkennen van de ander, om wederzijdsheid, om verhalen, om een nauwgezette
, Toetsstof Kern2
afstemming op de leefwereld van de ander, om de wil de ander tot zijn of haar recht te laten komen
en niemand ooit af te schrijven. Dit alles is een manier van werken die ruimte geeft aan wat zich niet
laat maken of afdwingen. Voorop staat het aangaan van een zorgzame betrekking die ook geslaagd is
als er uiteindelijk geen enkel probleem van betekenis door opgelost blijkt te worden. Gesteld kan
worden dat menselijke waardigheid de centrale waarde van de presentiebenadering is.
Zelfzorgmodel Orem Adaptatiemodel Roy Sunrisemodel Leininger
Ordeningsprincipes 1. instandhouden van voldoende 1. fysiologische adaptatie: Niet omgeschreven door
opname van lucht. - activiteit en rust Leininger
2. instandhouden van voldoende - voeding
opname van water. - uitscheiding
3. instandhouden van voldoende - vocht, elektrolytenhuishouding
opname van voedsel. - zuurstof
4. verlenen van zorg rond het - bescherming
uischeidingsproces en - reguleren temperatuur
uitscheidingsproducten. - reguleren zintuiglijke functies
5. handhaven van het evenwicht tussen - reguleren hormonen
activiteit en rust. 2. adaptatie van het zelfbeeld:
6. handhaven van het evenwicht tussen - lichamelijke zelfachting
op zichzelf zijn en sociaal contact. -persoonlijke zelfachting
7. voorkomen van risico’s voor menselijk 3. adaptatie van de rolbeheersing:
leven, functioneren en welbevinden. 4. adaptatie van onderlinge
8. bevorderen van het menselijk afhankelijkheid
functioneren ende menselijke
ontwikkeling binnen sociale groepen,
overeenkomstig persoonlijke
mogelijkheden en beperkingen en de
wens om normaal te zijn.
3 zelfzorgbehoeften:
Universeel, ontwikkelingsbepalende en
gezondheidsbepalende.
Visie op de mens Niet alle mensen die onder medische Beschrijft de mens als een Niet omgeschreven door
behandeling zijn, hebben psycho-sociomatisch wezen dat Leininger
verpleegkundige hulp nodig holistisch zich constant probeert aan te
passen aan uitwendige en
inwendige invloeden.
Visie op Zelfzorg is een groot onderdeel van De mate waarin een persoon zich Door transculturele zorg
gezondheid gezondheid. Als mensen aan zelfzorg kan aanpassen aan verschillende te bieden, biedt je de
doen, streven ze bepaalde, concrete stimuli. beste zorg.
doelen na. Deze doelen, waarop de Sociaal netwerk kan
zelfzorg gericht is, worden helpen om gezondheid te
zelfzorgbehoeften genoemd. bevorderen.
Zelfzorgbehoeften moeten bevredigd
worden, willen gezondheid en
welbevinden niet in gedrang komen.
Visie op omgeving Niet omgeschreven door Orem Omgeving heeft invloed op het Een deel van ieders
individu. Een persoon past zich gedrag is universeel, een
aan zijn omgeving aan. ander deel is bepaald
door de context waarin je
je bevindt of hebt
bevonden.
Wat is Het stimuleren en helpen bij het Volgens het model van Roy Transculturele
verpleegkunde? bevredigen van zelfzorgbehoeften. fungeert de verpleegkundige als verpleegkunde.
Hij beschrijft verpleegkundig vermogen een externe regulerende kracht Zij ziet verpleegkunde als
als: een hiervoor opgeleid individu dat om de stimuli te versterken, te een menswetenschap die
Beschrijf de principes van persoonsgerichte zorg volgens het model van McCormack en McCance.
Persoonsgerichte zorg: verzamelnaam voor benaderingen van zorg waarin de personen en niet de
ziek(t)e centraal staan. Benaderingen zoals belevingsgerichte zorg, menslievende zorg en ook
presentie en compassie zijn voorbeelden. Ze hebben als gemeenschappelijk uitgangspunt dat zorg
mensen goed behoort te doen. Toch blijft persoonsgerichte zorg een erg lastig begrip om uit te
leggen. We weten namelijk nauwelijks wat mensen die zorg nodig hebben er zelf onder verstaan.
Person-Centred Nursing onderscheidt 5 principes:
De uniciteit van de persoon
De zorgrelatie tussen zorgvrager en zorgverlener
De bekwaamheid van de zorgverlener
De zorgcontext
Zorgverlenend gedrag
Wat betekenen deze principes nu concreet voor de dagelijkse praktijk?
De uniciteit van de persoon
Het basisprincipe is dat je degene voor wie je zorgt als persoon wilt leren kennen. Ieder mens heeft
een eigen karakter en levensverhaal die de persoonlijkheid vormt. Hoe iemand eruitziet, gekleed is,
spreekt en handelt vormt zich gedurende het leven. Maar ook wat iemand belangrijk vindt, en wie
belangrijk voor iemand zijn, is onderdeel van iemands persoonlijkheid. Door te weten wie iemand
echt is, kun je beter inspelen op wat iemand werkelijk nodig heeft. Je spreekt dus niet alleen maar
over de ziekte of de benodigde zorg met zorgvragers.
De zorgrelatie tussen zorgvrager en zorgverlener
Het tweede principe is: bouw aan een goede zorgrelatie. Dat begint met iemand goed leren kennen.
Maar het betekent ook dat je jezelf als zorgverlener wilt laten kennen als persoon. Dat lijkt in te gaan
tegen de heersende opvatting dat het belangrijk is om ‘professionele’ afstand te houden. Natuurlijk is
het belangrijk niet de zorgen van de zorgvrager mee naar huis te nemen. Maar persoonsgerichte zorg
pleit wel voor ‘professionele’ nabijheid. Dat betekent concreet dat je laat zien dat je begaan bent
met de zorgvrager. Dat je emoties zoals vreugde over vooruitgang of verdriet bij narigheid met elkaar
deelt. Zorg verlenen doet ook iets met jou.
De bekwaamheid van de zorgverlener
Jouw bekwaamheid als zorgverlener gaat verder dan medische kennis. Jouw rol en gedrag in de
interactie en communicatie vraagt ook kennis. Kennis over het opvangen van de juiste signalen, die je
laten weten wat belangrijk is voor jouw patiënt. Want pas dan kun je in overleg met zorgvragers
werkelijk bespreken wat hun zorgvraag is en wat voor deze persoon op dit moment passende zorg is.
De zorgcontext
Een inspirerende zorgcontext heeft een positieve uitwerking op de kwaliteit van zorg. Bij de
zorgcontext gaat het over hoe de zorgomgeving er letterlijk uitziet. Zorg bieden in een witte steriele
ziekenhuisachtige omgeving is anders dan bij iemand thuis. Maar het gaat ook over werksfeer en
cultuur. Kun je met je collega’s makkelijk spreken over wat je werkelijk bezighoudt in de relatie met
je patiënten? Is er een open cultuur waarin je fouten mag maken en mag leren?
,Toetsstof Kern2
Zorgverlenend gedrag
Zorgverlenend gedrag gaat zowel om medisch handelen als er ‘echt zijn’ voor de ander. Het vraagt
van je dat je je steeds kunt inleven in wat de ander belangrijk vindt. Inlevingsvermogen is een
belangrijk voorwaarde voor compassie, het professioneel meeleven met iemand die zorg behoeft.
Oprechte nabijheid
Persoonsgerichte zorg wil vooral dat zorgverleners zorg bieden vanuit oprechte nabijheid. Veel
verpleegkundigen en verzorgenden willen ook zelf naast de ander staan die het moeilijk heeft. Dat
was de reden om te kiezen voor het vak, net als Nightingale. Dan pas kun je zien wat voor een
zorgvrager belangrijk is en reageren met die zorg die echt nodig is. Daarmee erken je de regie van de
ander, die bepaalt in zijn of haar leven welke doelen hij wil behalen met de ondersteuning van
professionele zorgverleners. En dat is precies de intelligentie die Nightingale bedoelde!
Benoem de overeenkomsten en verschillen tussen persoonsgerichte zorg, de presentietheorie,
menslievende zorg en belevingsgerichte zorg.
Menslievende zorg: Een dokter die u behandelt en wil weten of u het nog redt met uw ziekte. Een
fysiotherapeut die zich inleeft in hoe het is om geen kracht in uw handen te hebben. Een
verpleegkundige die u medicijnen geeft en meteen vraagt hoe het nu echt met u gaat. Niet als
patiënt, maar als mens. Dat is menslievende zorg.
Belevingsgerichte zorg: zorg die recht doet aan iemand persoonlijkheid en rekening houdt met zijn
beleving van de situatie.
Presentietheorie: Karakteristiek voor de presentiebenadering is: er zijn voor de ander, alles draait om
de goede en nabije relatie (veel meer dan het oplossen van problemen), om zorg, om de waardigheid
van de ander, het erkennen van de ander, om wederzijdsheid, om verhalen, om een nauwgezette
, Toetsstof Kern2
afstemming op de leefwereld van de ander, om de wil de ander tot zijn of haar recht te laten komen
en niemand ooit af te schrijven. Dit alles is een manier van werken die ruimte geeft aan wat zich niet
laat maken of afdwingen. Voorop staat het aangaan van een zorgzame betrekking die ook geslaagd is
als er uiteindelijk geen enkel probleem van betekenis door opgelost blijkt te worden. Gesteld kan
worden dat menselijke waardigheid de centrale waarde van de presentiebenadering is.
Zelfzorgmodel Orem Adaptatiemodel Roy Sunrisemodel Leininger
Ordeningsprincipes 1. instandhouden van voldoende 1. fysiologische adaptatie: Niet omgeschreven door
opname van lucht. - activiteit en rust Leininger
2. instandhouden van voldoende - voeding
opname van water. - uitscheiding
3. instandhouden van voldoende - vocht, elektrolytenhuishouding
opname van voedsel. - zuurstof
4. verlenen van zorg rond het - bescherming
uischeidingsproces en - reguleren temperatuur
uitscheidingsproducten. - reguleren zintuiglijke functies
5. handhaven van het evenwicht tussen - reguleren hormonen
activiteit en rust. 2. adaptatie van het zelfbeeld:
6. handhaven van het evenwicht tussen - lichamelijke zelfachting
op zichzelf zijn en sociaal contact. -persoonlijke zelfachting
7. voorkomen van risico’s voor menselijk 3. adaptatie van de rolbeheersing:
leven, functioneren en welbevinden. 4. adaptatie van onderlinge
8. bevorderen van het menselijk afhankelijkheid
functioneren ende menselijke
ontwikkeling binnen sociale groepen,
overeenkomstig persoonlijke
mogelijkheden en beperkingen en de
wens om normaal te zijn.
3 zelfzorgbehoeften:
Universeel, ontwikkelingsbepalende en
gezondheidsbepalende.
Visie op de mens Niet alle mensen die onder medische Beschrijft de mens als een Niet omgeschreven door
behandeling zijn, hebben psycho-sociomatisch wezen dat Leininger
verpleegkundige hulp nodig holistisch zich constant probeert aan te
passen aan uitwendige en
inwendige invloeden.
Visie op Zelfzorg is een groot onderdeel van De mate waarin een persoon zich Door transculturele zorg
gezondheid gezondheid. Als mensen aan zelfzorg kan aanpassen aan verschillende te bieden, biedt je de
doen, streven ze bepaalde, concrete stimuli. beste zorg.
doelen na. Deze doelen, waarop de Sociaal netwerk kan
zelfzorg gericht is, worden helpen om gezondheid te
zelfzorgbehoeften genoemd. bevorderen.
Zelfzorgbehoeften moeten bevredigd
worden, willen gezondheid en
welbevinden niet in gedrang komen.
Visie op omgeving Niet omgeschreven door Orem Omgeving heeft invloed op het Een deel van ieders
individu. Een persoon past zich gedrag is universeel, een
aan zijn omgeving aan. ander deel is bepaald
door de context waarin je
je bevindt of hebt
bevonden.
Wat is Het stimuleren en helpen bij het Volgens het model van Roy Transculturele
verpleegkunde? bevredigen van zelfzorgbehoeften. fungeert de verpleegkundige als verpleegkunde.
Hij beschrijft verpleegkundig vermogen een externe regulerende kracht Zij ziet verpleegkunde als
als: een hiervoor opgeleid individu dat om de stimuli te versterken, te een menswetenschap die
