Samenvatting Staatsrecht 2023-2024
Prof. Mathieu Leloup
,Inleiding
- Werkdefini7e: Staatsrecht is het recht dat betrekking hee> op de rol en structuur van de
organen van de staat, de instelling en func7onering ervan, hun bevoegdheden, hun
verhouding tot elkaar en die tot de burgers.
- Cons7tu7oneel recht; grondweDelijk recht / staatsrecht -> synoniemen
“België is een meergelaagde, democra7sche rechtsstaat in Europa”
- België
§ België als staat (gevolgen: soeverein, verdragsbevoegdheid,…)
§ Interna7onale rechtsverantwoordelijkheid (verdragen: bv. EVRM)
§ Buitenlandse betrekkingen (art. 176 gw) (diplomaten, uitleveringen…)
§ Gewapende macht (art. 177 gw), leger met koning als hoofd
- Rechtsstaat
§ De staat is gebonden door het recht waarvan zij de toepassing verzekert (staat
staat niet boven het recht!)
§ Hiërarchie van de normen (bv. Uitvoerende macht mag niets doen dat ingaat
tegen de wet, de wetgever mag niets doen dat tegen de grondwet ingaat)
§ Rechtsbescherming: afdwingbaarheid
§ Tegen de wetgever (GwH) -> weDen toetsen aan de grondwet
§ Tegen het bestuur (RvS) -> bestuurlijke besluiten toetsen aan hogere
normen -> vernie7gen
§ Ona`ankelijke rechters: niet onder invloed van uitvoerende of wetgevende
macht
§ Fundamentele rechten en vrijheden (claims die wij als individu hebben tov
overheid)
§ Nega7eve rechten: overheid mag zich niet mengen in dit grondrecht
(woonst is onschendbaar, vrijheid van meningsui7ng, vrijheid van
betoging -> afweerrechten)
§ Posi7eve rechten: posi7eve stappen die overheid moet zeDen om jouw
rechten te vrijwaren (bv. COVID BE overheid moest onze gezondheid
beschermen, of bv recht op leven waarborgen door verbod op moord)
- Democra7sche (demos (volk) + cratos (macht))
§ “Parlementaire democra7e”
§ (vrije, geheime) Verkiezingen
§ Legaliteitsbeginsel: reac7e op Willem I -> basis bij formele parlementaire wet +
parlement beperkt bevoegdheid overhevelen aan UM (door besluitweDen Willem
I)
§ Parlementaire controle:
§ regering UM moet het vertrouwen hebben van parlement
, § Parlementaire onderzoekscommissies
- Meergelaagde (sinds 1970 deelstaten…)
§ Staatshervorming
§ Gemeenschappen en gewesten
§ Bevoegdheidsverdeling
§ Provincies en gemeenten
- In Europa
§ Europese unie
§ Raad van Europa: democra7e, rechtsstaat, mensenrechten -> EVRM
§ Mul7level cons7tu7onalism: niet enkel na7onale niveau!
§ Verhouding Belgisch (grondweDelijk) recht en interna7onaal/Europees recht
Wat ontbreekt volgens prof. Leloup?
“België is een meergelaagde, democra7sche rechtsstaat in Europa?”
- “grondwet”
ð “België is een grondweDelijke, meergelaagde, democra7sche rechtsstaat”
- Materiële vs. Formele grondwet
- Wijziging van de grondwet
Actualiteit 13/02
13/02 -> arrest EHRM ‘is een
decreet van 2017 in
overeenstemming is met vrijheid
van religie?’
- Kri7ek: religieuze organisa7es ->
ritueel
- Vreemd: wet door federale
wetgever uitgebracht gewijzigd kan worden door decreet? Uitgangspunt dat decreet wet
kan wijzigingen maar in 2016 is dierenwelzijn van de federale bevoegdheid naar de
gemeenschappen overgeheveld -> wel bevoegdheid om wet te wijzigen via decreet!
- Decreet toetsen aan grondrechten? -> dit decreet schendt vrijheid van godsdienst! GwH -
> schending? = rechtsbescherming
- GwH: aspect unierecht! -> 2009 bescherming van dieren van HvJ -> hoe moeten we
verordening 2009 toepassen op deze zaak?
- HvJ: verordening 2009 moet zus en zo geïnterpreteerd worden!
- GwH: maakt eindbeslissing na het antwoord prejudiciële vraag HvJ -> geen schending
vrijheid van religie!
- Hof in Straatsburg EHRM: stap hoger -> art. 9 EVRM! Geen schending!
ð Alle verschillende stukken haken in mekaar in! Elk woord en element kan terug komen!
Rechtsstaat, rechtsbescherming, meergelaagdheid… holis7sch!
,Deel 1 krachtlijnen
̶ Recht = Ra7oneel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via
sanc7es afdwingbare normen die dienen tot organisa7e, handhaving of herstel van de
orde in de samenleving
Recht;
- Creeërt orde: niet het recht van sterkste, maar de sterkte van het recht
- Vertoont onderlinge samenhang. Systeem met een eigen begrippenkader, onderliggende
basiswaarden
- Kan worden afgedwongen =/ moraal, godsdiens7ge regels, afspraken binnen
familieverband
- Recht -> maatschappij (wisselwerking)
§ bv. Klimaatdecreet: boerenprotest -> reacie op decreet vanuit vlaamse gewest
§ abortuswet: maaschappelijke discussie abortustermijn
gevaren? -> publieke outcry/verontwaardiging -> snelle ingrepen => steekvlam wetgeving
Summa devisio Publiekrecht – privaatrecht
- privaatrecht: beheerst de situa7e van en de rela7es tussen par7culiere (rechts)personen
- publiekrecht: beheerst de situa7e van en de rela7es tussen overheid en par7culiere
rechtspersonen en overheden onderling
- onderscheid? Niet al6jd duidelijk
§ gerechtelijk recht -> beide?
Kernboodschap: België is een (grondwe>elijke) meergelaagde, democra6sche rechtsstaat in
Europa
1 De Belgische staat
1.1 Het ontstaan van staten
- Oorspronkelijk ontstaan: land claimen door te gaan wonen om plaatsen waar nog niets
was => kan niet meer! Alles is al ‘toegeëigend’
- Afgeleid ontstaan
§ (zelqeschikking) na dekolonisa7e: 20ste eeuw -> ona`ankelijk geworden van
koloniale heerser
§ Secessie: stuk land scheurt zich af van bestaand land (bv. Verschillen in taal) ->
MAAR Catalonië nog niet gelukt
§ Dismembra7o: 1 land valt uit een in 2 of meerdere landen (bv. Servië /
Montenegro, Tsjechië / Slovakije)
§ Fusie: 2 aparte landen worden 1 nieuw land (bv. West en oost Duitsland)
,1.1.1 Het ontstaan van België (secessie -> afgesplitst VKDN)
- Congres van Wenen 1814:
§ na val napoleon -> winnen grootmachten (Pruisen, Oostenrijk, VK, Rusland)
besloten wat er zou gebeuren met Europa
§ maatregelen Frankrijk binnen grenzen houden
- Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1815
§ ZN onder koning Willem I
§ Vergaande bestuurlijke besluiten
§ Geen toetsing gewone rechter
- Zuidelijke provincies snel ontevreden
§ Economische tegenstellingen:
§ Noorden: handelaars
§ België: industriëlen
§ Poli7eke ondervertegenwoordiging:
§ België: ondervertegenwoordiging
§ Inmenging in Kerk (onderwijs)
§ Koning bevoegdheid bisschoppen benoemen
§ Seculier onderwijs
§ Beknosng persvrijheid
§ Beknosng na verlich7ng Fr. Rev.
§ Toen reeds: taalconflict
§ Verplich7ng Nederlands als bestuurstaal
ð Leidde tot..
- Monsterverbond van zuidelijke elites (katholieken en liberalen) : opposi6e tegen beleid
Willem I en hervormingen te eisen! = unionisme
§ Culmina7e van spanningen: reac7e Willem -> meer autoritair
§ Opera: Storme de por7ci: trost in vaderland
§ Voorlopig bewind: ona`ankelijkheid 4 oktober 1830
- Grondwet:
§ BE grondwet is wantrouwig naar uitvoerende macht als reac7e op Willem 1 die
puur via besluiten regeerde en zo de wetgevend macht buiten spel zeDe
§ Art. 21 geen benoeming van staat van bisschop, Art. 23 drukpers is vrij
§ Art. 150 volksjury: bv. acid wil voor hof van assisen gebracht worden voor jury
1.2 België als staat
1.2.1 België hee> een Permanente bevolking:
§ 1 jan. 2023: 11 697 557
,1.2.2 België hee> Afgebakend gebied
- Verdrag van maastricht 1843
- Opgelet: veranderlijk -> grens tussen BE en NED rivier.. illegale business.. 2017 art. 7
1.2.3 België hee> een EffecJeve overheid
- Federale staat, deelstaten, steden, rechtscolleges…
1.2.4 België is OnaMankelijk
- Diploma7e, lidmaatschap VN, talloze verdragen
1.2.5 België is erkend
- Declara7eve handeling
- Beves7gen bestaan van nieuwe staat
- Erkenning van staten, niet van regeringen
- België: Verdrag van Londen (1839)
1.3 Gevolgen van kwalifica8e als staat
1.3.1 België beschikt over Rechtspersoonlijkheid
- Extern: bv. verdragen sluiten
- Intern: bv. belas7ngen heffen
1.3.2 België geniet Soevereiniteit
- Extern: gelijkheid, non-interven6e
§ Intern: eigen rechtsordening bepalen
• Art. 33 Gw.: “Alle machten gaan uit van de Na7e”
• Art. 34 Gw.: bevoegdheidsoverdracht aan interna7onale
organisa7es toegelaten
1.3.3 België oefent Rechtsmacht uit
- Uitvoeringshandelingen: territoriaal
- Normerende of rechtsprekende handelingen
! In beginsel territoriaal, maar uitzonderingen !
2 Een democra5sche rechtsstaat
= 16e eeuw: absolu7sme -> princeps legibus absolutus: geen scherp onderscheid heerser en
staat -> l’état c’est moi!
MAAR => verlich7ng -> burgers verzeDen zich -> theoriën legi7meit: individuele vrijheid &
gelijkheid
,2.1 De scheiding der machten
Uitganspunt: minder gelegenheid voor gezagdragers om autoriteit misbruiken wanneer macht
niet geconcentreerd is onder 1 hiërarchisch gestructureerd orgaan -> deconcentra7e macht:
verspreiding over verschillende ona`ankelijke machten zonder usurpa7e, maar wel controle
- Gezagsuitoefening in de staat na Verlich6ng
§ Verwerping absolu7sme
§ Streven naar vrijheid en gelijkheid
- Ontwikkeling van scheiding van de machten
§ Montesquieu: 18e eeuw -> “de l’esprit des lois”
§ John Locke: onderwerping staat aan recht & grondrechten
§ Opdeling wetgevende, bestuurs- en rechtsprekende func7e
• Wetgevende func7e
• Uitvoerende func7e Trias poli6ca
• Rechterlijke macht
‒ Poli7ek verantwoordelijke machten
‒ Ona`ankelijke en onpar7jdige rechterlijke macht
- Ongeschreven grondwe>elijk beginsel in België
- Toch duidelijk aanwezig in de Grondwet
§ Titel III: “De Machten”
‒ Hoofdstuk II: de federale wetgevende macht
‒ Hoofstuk III: de Koning en de federale regering
‒ Hoofdstuk VI: de rechterlijke macht
§ Algemeen rechtsbeginsel met grondweDelijke waarde
- Geen orthodoxe (niet absoluut) scheiding: checks & balances
§ Wederzijdse controle en samenwerking -> evenwicht
– Kamer controleert de Koning
o Vertrouwenstemmingen,
begro7ng, slui7ng verdragen en
grooDe leger
– Koning kan Kamer ontbinden
– Koning maakt mee de weDen
– Wetgever bepaalt statuut rechters
– Koning benoemt rechters
– Rechters controleren beide machten
o Controleerd rechtma7gheid optreden WM (GwH) en UM
(schadevergoeding), MAAR parlementaire immuniteiten
, o MAAR: mo7veringsplicht (Hoge raad van Jus77e),
openbaarheid terechtzisngen
- Soms diffuse taakverdeling (func6onele samenwerking)
§ Parlementair onderzoek, genade, naturalisa7e
§ Rechtsvormende rol rechter (GwH): brede interpreta7es weDen -> maar
a`ankelijk van geschillen, niet zomaar
- Naast horizontale ook ver6cale machtenscheiding tussen federale overheid, deelstaten
en Europese Unie
§ Horizontale machtenscheiding: rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht
§ Ver7cale machtenscheiding: federale, deelstatelijke, lokale en suprana7onale
niveau
- Verschuiving van evenwichten?
§ Uitvoerende macht meer zelfstandige macht dan voorheen (parlementaire
controle)
§ Motor poli7eke beslissingen
§ Regering hoofd UM en tak WM -> beleid en poli7eke nut
§ Wetgevende macht: belangrijkst -> rechtstreeks democra7sch geligimiteerd
§ Controle door wetgevende van uitvoerende macht => controle door opposi7e van
meerderheid
- Van tripolair naar bipolair?
2.2 Ontwikkeling van rechtsstaat (rule of law, état de droit)
2.2.1 Formele voorwaarde: overheid aan het recht onderworpen
§Willekeur uitsluiten
§Rechtma7gheidsbeginsel: poli7eke staatsmachten de juridische principes en
regels moeten naleven bij maken of uitvoeren nieuwe rechtsnormen
- Duitse begrip: rechtsstaat
- Engels begrip: rule of law
- Organen van de staat zelf onderworpen a/h recht
- Actor die bepaalde spelregels moet volgen
ð Maar niet genoeg, louter ‘rule by law’ ipv ‘rule of law’! -> inhoudelijk zegt formele
voorwaarde niets
2.2.2 Materiële voorwaarden
- Recht moet zeker en stabiel zijn;
§ Toegankelijkheid
§ Duidelijkheid
§ Consisten7e
Prof. Mathieu Leloup
,Inleiding
- Werkdefini7e: Staatsrecht is het recht dat betrekking hee> op de rol en structuur van de
organen van de staat, de instelling en func7onering ervan, hun bevoegdheden, hun
verhouding tot elkaar en die tot de burgers.
- Cons7tu7oneel recht; grondweDelijk recht / staatsrecht -> synoniemen
“België is een meergelaagde, democra7sche rechtsstaat in Europa”
- België
§ België als staat (gevolgen: soeverein, verdragsbevoegdheid,…)
§ Interna7onale rechtsverantwoordelijkheid (verdragen: bv. EVRM)
§ Buitenlandse betrekkingen (art. 176 gw) (diplomaten, uitleveringen…)
§ Gewapende macht (art. 177 gw), leger met koning als hoofd
- Rechtsstaat
§ De staat is gebonden door het recht waarvan zij de toepassing verzekert (staat
staat niet boven het recht!)
§ Hiërarchie van de normen (bv. Uitvoerende macht mag niets doen dat ingaat
tegen de wet, de wetgever mag niets doen dat tegen de grondwet ingaat)
§ Rechtsbescherming: afdwingbaarheid
§ Tegen de wetgever (GwH) -> weDen toetsen aan de grondwet
§ Tegen het bestuur (RvS) -> bestuurlijke besluiten toetsen aan hogere
normen -> vernie7gen
§ Ona`ankelijke rechters: niet onder invloed van uitvoerende of wetgevende
macht
§ Fundamentele rechten en vrijheden (claims die wij als individu hebben tov
overheid)
§ Nega7eve rechten: overheid mag zich niet mengen in dit grondrecht
(woonst is onschendbaar, vrijheid van meningsui7ng, vrijheid van
betoging -> afweerrechten)
§ Posi7eve rechten: posi7eve stappen die overheid moet zeDen om jouw
rechten te vrijwaren (bv. COVID BE overheid moest onze gezondheid
beschermen, of bv recht op leven waarborgen door verbod op moord)
- Democra7sche (demos (volk) + cratos (macht))
§ “Parlementaire democra7e”
§ (vrije, geheime) Verkiezingen
§ Legaliteitsbeginsel: reac7e op Willem I -> basis bij formele parlementaire wet +
parlement beperkt bevoegdheid overhevelen aan UM (door besluitweDen Willem
I)
§ Parlementaire controle:
§ regering UM moet het vertrouwen hebben van parlement
, § Parlementaire onderzoekscommissies
- Meergelaagde (sinds 1970 deelstaten…)
§ Staatshervorming
§ Gemeenschappen en gewesten
§ Bevoegdheidsverdeling
§ Provincies en gemeenten
- In Europa
§ Europese unie
§ Raad van Europa: democra7e, rechtsstaat, mensenrechten -> EVRM
§ Mul7level cons7tu7onalism: niet enkel na7onale niveau!
§ Verhouding Belgisch (grondweDelijk) recht en interna7onaal/Europees recht
Wat ontbreekt volgens prof. Leloup?
“België is een meergelaagde, democra7sche rechtsstaat in Europa?”
- “grondwet”
ð “België is een grondweDelijke, meergelaagde, democra7sche rechtsstaat”
- Materiële vs. Formele grondwet
- Wijziging van de grondwet
Actualiteit 13/02
13/02 -> arrest EHRM ‘is een
decreet van 2017 in
overeenstemming is met vrijheid
van religie?’
- Kri7ek: religieuze organisa7es ->
ritueel
- Vreemd: wet door federale
wetgever uitgebracht gewijzigd kan worden door decreet? Uitgangspunt dat decreet wet
kan wijzigingen maar in 2016 is dierenwelzijn van de federale bevoegdheid naar de
gemeenschappen overgeheveld -> wel bevoegdheid om wet te wijzigen via decreet!
- Decreet toetsen aan grondrechten? -> dit decreet schendt vrijheid van godsdienst! GwH -
> schending? = rechtsbescherming
- GwH: aspect unierecht! -> 2009 bescherming van dieren van HvJ -> hoe moeten we
verordening 2009 toepassen op deze zaak?
- HvJ: verordening 2009 moet zus en zo geïnterpreteerd worden!
- GwH: maakt eindbeslissing na het antwoord prejudiciële vraag HvJ -> geen schending
vrijheid van religie!
- Hof in Straatsburg EHRM: stap hoger -> art. 9 EVRM! Geen schending!
ð Alle verschillende stukken haken in mekaar in! Elk woord en element kan terug komen!
Rechtsstaat, rechtsbescherming, meergelaagdheid… holis7sch!
,Deel 1 krachtlijnen
̶ Recht = Ra7oneel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via
sanc7es afdwingbare normen die dienen tot organisa7e, handhaving of herstel van de
orde in de samenleving
Recht;
- Creeërt orde: niet het recht van sterkste, maar de sterkte van het recht
- Vertoont onderlinge samenhang. Systeem met een eigen begrippenkader, onderliggende
basiswaarden
- Kan worden afgedwongen =/ moraal, godsdiens7ge regels, afspraken binnen
familieverband
- Recht -> maatschappij (wisselwerking)
§ bv. Klimaatdecreet: boerenprotest -> reacie op decreet vanuit vlaamse gewest
§ abortuswet: maaschappelijke discussie abortustermijn
gevaren? -> publieke outcry/verontwaardiging -> snelle ingrepen => steekvlam wetgeving
Summa devisio Publiekrecht – privaatrecht
- privaatrecht: beheerst de situa7e van en de rela7es tussen par7culiere (rechts)personen
- publiekrecht: beheerst de situa7e van en de rela7es tussen overheid en par7culiere
rechtspersonen en overheden onderling
- onderscheid? Niet al6jd duidelijk
§ gerechtelijk recht -> beide?
Kernboodschap: België is een (grondwe>elijke) meergelaagde, democra6sche rechtsstaat in
Europa
1 De Belgische staat
1.1 Het ontstaan van staten
- Oorspronkelijk ontstaan: land claimen door te gaan wonen om plaatsen waar nog niets
was => kan niet meer! Alles is al ‘toegeëigend’
- Afgeleid ontstaan
§ (zelqeschikking) na dekolonisa7e: 20ste eeuw -> ona`ankelijk geworden van
koloniale heerser
§ Secessie: stuk land scheurt zich af van bestaand land (bv. Verschillen in taal) ->
MAAR Catalonië nog niet gelukt
§ Dismembra7o: 1 land valt uit een in 2 of meerdere landen (bv. Servië /
Montenegro, Tsjechië / Slovakije)
§ Fusie: 2 aparte landen worden 1 nieuw land (bv. West en oost Duitsland)
,1.1.1 Het ontstaan van België (secessie -> afgesplitst VKDN)
- Congres van Wenen 1814:
§ na val napoleon -> winnen grootmachten (Pruisen, Oostenrijk, VK, Rusland)
besloten wat er zou gebeuren met Europa
§ maatregelen Frankrijk binnen grenzen houden
- Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1815
§ ZN onder koning Willem I
§ Vergaande bestuurlijke besluiten
§ Geen toetsing gewone rechter
- Zuidelijke provincies snel ontevreden
§ Economische tegenstellingen:
§ Noorden: handelaars
§ België: industriëlen
§ Poli7eke ondervertegenwoordiging:
§ België: ondervertegenwoordiging
§ Inmenging in Kerk (onderwijs)
§ Koning bevoegdheid bisschoppen benoemen
§ Seculier onderwijs
§ Beknosng persvrijheid
§ Beknosng na verlich7ng Fr. Rev.
§ Toen reeds: taalconflict
§ Verplich7ng Nederlands als bestuurstaal
ð Leidde tot..
- Monsterverbond van zuidelijke elites (katholieken en liberalen) : opposi6e tegen beleid
Willem I en hervormingen te eisen! = unionisme
§ Culmina7e van spanningen: reac7e Willem -> meer autoritair
§ Opera: Storme de por7ci: trost in vaderland
§ Voorlopig bewind: ona`ankelijkheid 4 oktober 1830
- Grondwet:
§ BE grondwet is wantrouwig naar uitvoerende macht als reac7e op Willem 1 die
puur via besluiten regeerde en zo de wetgevend macht buiten spel zeDe
§ Art. 21 geen benoeming van staat van bisschop, Art. 23 drukpers is vrij
§ Art. 150 volksjury: bv. acid wil voor hof van assisen gebracht worden voor jury
1.2 België als staat
1.2.1 België hee> een Permanente bevolking:
§ 1 jan. 2023: 11 697 557
,1.2.2 België hee> Afgebakend gebied
- Verdrag van maastricht 1843
- Opgelet: veranderlijk -> grens tussen BE en NED rivier.. illegale business.. 2017 art. 7
1.2.3 België hee> een EffecJeve overheid
- Federale staat, deelstaten, steden, rechtscolleges…
1.2.4 België is OnaMankelijk
- Diploma7e, lidmaatschap VN, talloze verdragen
1.2.5 België is erkend
- Declara7eve handeling
- Beves7gen bestaan van nieuwe staat
- Erkenning van staten, niet van regeringen
- België: Verdrag van Londen (1839)
1.3 Gevolgen van kwalifica8e als staat
1.3.1 België beschikt over Rechtspersoonlijkheid
- Extern: bv. verdragen sluiten
- Intern: bv. belas7ngen heffen
1.3.2 België geniet Soevereiniteit
- Extern: gelijkheid, non-interven6e
§ Intern: eigen rechtsordening bepalen
• Art. 33 Gw.: “Alle machten gaan uit van de Na7e”
• Art. 34 Gw.: bevoegdheidsoverdracht aan interna7onale
organisa7es toegelaten
1.3.3 België oefent Rechtsmacht uit
- Uitvoeringshandelingen: territoriaal
- Normerende of rechtsprekende handelingen
! In beginsel territoriaal, maar uitzonderingen !
2 Een democra5sche rechtsstaat
= 16e eeuw: absolu7sme -> princeps legibus absolutus: geen scherp onderscheid heerser en
staat -> l’état c’est moi!
MAAR => verlich7ng -> burgers verzeDen zich -> theoriën legi7meit: individuele vrijheid &
gelijkheid
,2.1 De scheiding der machten
Uitganspunt: minder gelegenheid voor gezagdragers om autoriteit misbruiken wanneer macht
niet geconcentreerd is onder 1 hiërarchisch gestructureerd orgaan -> deconcentra7e macht:
verspreiding over verschillende ona`ankelijke machten zonder usurpa7e, maar wel controle
- Gezagsuitoefening in de staat na Verlich6ng
§ Verwerping absolu7sme
§ Streven naar vrijheid en gelijkheid
- Ontwikkeling van scheiding van de machten
§ Montesquieu: 18e eeuw -> “de l’esprit des lois”
§ John Locke: onderwerping staat aan recht & grondrechten
§ Opdeling wetgevende, bestuurs- en rechtsprekende func7e
• Wetgevende func7e
• Uitvoerende func7e Trias poli6ca
• Rechterlijke macht
‒ Poli7ek verantwoordelijke machten
‒ Ona`ankelijke en onpar7jdige rechterlijke macht
- Ongeschreven grondwe>elijk beginsel in België
- Toch duidelijk aanwezig in de Grondwet
§ Titel III: “De Machten”
‒ Hoofdstuk II: de federale wetgevende macht
‒ Hoofstuk III: de Koning en de federale regering
‒ Hoofdstuk VI: de rechterlijke macht
§ Algemeen rechtsbeginsel met grondweDelijke waarde
- Geen orthodoxe (niet absoluut) scheiding: checks & balances
§ Wederzijdse controle en samenwerking -> evenwicht
– Kamer controleert de Koning
o Vertrouwenstemmingen,
begro7ng, slui7ng verdragen en
grooDe leger
– Koning kan Kamer ontbinden
– Koning maakt mee de weDen
– Wetgever bepaalt statuut rechters
– Koning benoemt rechters
– Rechters controleren beide machten
o Controleerd rechtma7gheid optreden WM (GwH) en UM
(schadevergoeding), MAAR parlementaire immuniteiten
, o MAAR: mo7veringsplicht (Hoge raad van Jus77e),
openbaarheid terechtzisngen
- Soms diffuse taakverdeling (func6onele samenwerking)
§ Parlementair onderzoek, genade, naturalisa7e
§ Rechtsvormende rol rechter (GwH): brede interpreta7es weDen -> maar
a`ankelijk van geschillen, niet zomaar
- Naast horizontale ook ver6cale machtenscheiding tussen federale overheid, deelstaten
en Europese Unie
§ Horizontale machtenscheiding: rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht
§ Ver7cale machtenscheiding: federale, deelstatelijke, lokale en suprana7onale
niveau
- Verschuiving van evenwichten?
§ Uitvoerende macht meer zelfstandige macht dan voorheen (parlementaire
controle)
§ Motor poli7eke beslissingen
§ Regering hoofd UM en tak WM -> beleid en poli7eke nut
§ Wetgevende macht: belangrijkst -> rechtstreeks democra7sch geligimiteerd
§ Controle door wetgevende van uitvoerende macht => controle door opposi7e van
meerderheid
- Van tripolair naar bipolair?
2.2 Ontwikkeling van rechtsstaat (rule of law, état de droit)
2.2.1 Formele voorwaarde: overheid aan het recht onderworpen
§Willekeur uitsluiten
§Rechtma7gheidsbeginsel: poli7eke staatsmachten de juridische principes en
regels moeten naleven bij maken of uitvoeren nieuwe rechtsnormen
- Duitse begrip: rechtsstaat
- Engels begrip: rule of law
- Organen van de staat zelf onderworpen a/h recht
- Actor die bepaalde spelregels moet volgen
ð Maar niet genoeg, louter ‘rule by law’ ipv ‘rule of law’! -> inhoudelijk zegt formele
voorwaarde niets
2.2.2 Materiële voorwaarden
- Recht moet zeker en stabiel zijn;
§ Toegankelijkheid
§ Duidelijkheid
§ Consisten7e
