Samenvatting - Privaat recht

Privaat recht

D. Personen- en familierecht

1. De persoon
2. De attributen van de persoon
3. Het huwelijk
4. Echtscheiding
5. De afstamming
6. Ouderlijke plichten en rechten
7. De voogdij

1. De persoon

Begrippen
 Personenrecht:
‘Vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als enkeling’
 Familierecht:
‘Rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de privaatrechtelijke
verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd partnerschap, echtscheiding, alimentatie,
afstamming en adoptie.’
 Persoon:
‘Elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten.’
Soorten personen:
1. De natuurlijke persoon -> criterium: mens zijn
2. De rechtspersoon (fictieve persoon) omwille van 2 noden:
a. Kapitaal samenbrengen
b. Aansprakelijkheid beperken

Categorieën van personen
 Natuurlijke persoon: de mens met zijn rechten en plichten
 Rechtspersoon: groepering van personen en/ of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen
als drager van subjectieve rechten en plichten

De rechtspersoon
Problemen: (19e eeuw)
 Nood aan systeem voor kapitaalopbouw
 Nood aan beperking van aansprakelijkheid
 Ontstaan van een aparte persoon, los van de mens
Onderscheid tussen:
 Publiekrechtelijke rechtspersoon
 Privaatrechtelijke rechtspersonen
 Feitelijke verenigingen
Publiekrechtelijke rechtspersoon, voorbeelden:
 Gemeenschappen
 Gewesten
 Lokale besturen
 Bpost
 Proximus

1

,Zij dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen, voorbeeld:
 Belastingen heffen
 Bindende reglementen opstellen
 Onteigenen

Vaak onduidelijkheid of het om een privaatrechtelijke dan wel een publiekrechtelijke rechtspersoon gaat -> de
regel: de helft + 1 van de aandelen bij de overheid = publiekrechtelijke rechtspersoon


Privaatrechtelijke rechtspersonen:
 Commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
Vb BV of Besloten Vennootschap (de vroegere BVBA)
 Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
vb VZW of Vereniging Zonder Winstoogmerk
Kan niet zomaar opgestart worden:
 Opmaak statuten (moeten gepubliceerd worden in Belgisch staatsblad)
 Neerleggen dossier

Feitelijke verenigingen:
 Geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de daden die je stelt in naam
van de vereniging
 Vb jeugdverenigingen
Vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
 Stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden tegengehouden
 Financiële aansprakelijkheid
We weten nu:
 Wat het personen- en familierecht inhoudt
 Welke categorieën personen er zijn
 Hoe een natuurlijk persoon gedefinieerd is
 Wat een rechtspersoon is en hoe die ontstaan is
 Welke soorten rechtspersonen er zijn en wat dit inhoud


De natuurlijke persoon
Natuurlijke persoon = de mens, met een menselijk lichaam
Menselijk lichaam:
 Bescherming tegen derden: bescherming van de fysieke integriteit tegen inmenging door derden
 Zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam

Bescherming van de fysieke integriteit
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Maar rekening houden met:
 Privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders schenden
 Publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang waardoor
dwangmaatregelen mogelijk zijn, vb:
o Verplichte vaccinatie tegen polio
o Gedwongen opname van geesteszieken
o Fouillering en arrestatie
o Douanecontroles

Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden:
2

, 1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel/algemeen belang?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?

Geoorloofde medische ingreep – voorwaarden:
1. Er moet een medische noodzaak zijn, 3 mogelijkheden:
a. Preventief
b. Diagnostisch
c. Curatief
2. Er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de ingreep gepaard gaat
en het gunstig resultaat dat het kan opleveren
3. De geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met gebruikmaking dan
recente wetenschappelijke kennis en moderne medische technieken
4. De patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling (informed consent)

Zelfbeschikkingsrecht
= eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
 Vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van het katholieke geloof
 Gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
Keerpunt: abortuswet in 1990


Euthanasie= het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigende handelen of het niet nemen van een
noodzakelijke handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt.
 Euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden.
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze ingrijpen waardoor iemand overlijdt of uitdooft, vb door
toediening van morfine
Euthanasie – algemene regels:
1. De patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of
psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd.
2. Je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart –
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen.

Zwangerschapsafbreking – algemene regels:
1. De afbreking moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week van de zwangerschap, na de
twaalfde week is abortus enkel mogelijk in geval van noodsituatie
2. De abortus moet uitgevoerd worden door een arts, geen verpleegkundige
3. Er moet een wachttijd van 6 dagen in acht genomen worden
4. De toestemming van de vrouw moet schriftelijk gebeuren
Gematigde abortuswetgeving omwille van katholicisme
 Zeer controversieel.




3

, Bloeddonatie:
 Kosteloos
 Je moet meerderjarig zijn
 Maximaal 4x per jaar
 Beperkte hoeveelheid
Niet alle bevolkingsgroepen zijn toegelaten.


Orgaandonatie:
Ex vivo: bij leven
 Kosteloos
 Donor moet meerderjarig zijn
 Schriftelijke toestemming in het bijzijn van een getuige
 Steeds herroepbaar
Ex mortuo: bij overledenen


Donatie van voortplantingscellen (zaad- en eicellen):
 Kosteloosheid, louter een onkostenvergoeding mogelijk
 Anonieme donatie



Begin van het juridisch leven
Voorwaarden:
 Geboren worden, afscheiding van het kind van de moeder door het doorsnijden van de navelstreng
 Levend geboren worden: het kind moet geademd hebben
 Levensvatbaar zijn: de noodzakelijke, functionerende organen bezitten om zelfstandig te kunnen leven

Indien niet aan de voorwaarden voldaan:
 Langer dan 6 maanden of 180 dagen zwangerschap: kind officieel aangeven bij de burgerlijke stand
(overlijdensattest)
 Tussen 140 en 180 dagen zwangerschap: keuze om kind al dan niet aan te geven bij de burgerlijke
stand
 Minder dan 140 dagen zwangerschap: wettelijke aangifte onmogelijk

Uitzonderlijk kan een reeds verwekt, nog niet geboren kind toch bepaalde rechten krijgen, voorbeeld:
 Een nog niet geboren kind kan erkend worden
 Een ongeboren kind kan reeds erven of een schenking krijgen
 Het kan recht hebben op een verzekeringsuitkering of een schadevergoeding

Wettelijk vermoeden van verwekking tussen de 300 ste (max. duur zwangerschap) en de 180ste dag (min. Duur
zwangerschap) voor de geboorte.
De wetgever gaat ervan uit:
 Dat een zwangerschap maximaal 300 dagen duurt
 Dat een foetus slechts levensvatbaar is na minimum 180 dagen
Weerlegbaar vermoeden!



4