Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
RECHTEN REALISEREN
1. Recht op menswaardig bestaan
Sociale grondrechten
- Recht op arbeid en vrije beroepskeuze
- Recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale,
geneeskundige en juridische bijstand
- Recht op huisvesAng
- Recht op bescherming van een gezond leefmilieu
- Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing
MAAR geen afdwingbaar recht, wel INTENTIE verklaring
HeeJ ook te maken met
- Zorgethiek
Mensen hebben nood aan verbinding, inclusie, erbij horen
Vermijden van sociale uitsluiAng
(Gevaar ‘koele’ sociaal werkers/belang cijfers)
- Individuele bestaansethiek
ZelSeschikkingsrecht versus controles en sancAes
(Recht op geen verzorging/recht om niet naar WZC te gaan)
2. Onder bescherming
Niet realiseren van grondrechten à geen menswaardig bestaan
à Armoede (8,5% Belgische bevolking) verschil met bestaansonzekerheid (niet veel nodig
om in armoede te geraken, denk aan energiecrisis)
Belang prevenAe, er Ajdig bij zijn
3. Non-take up
Geen gebruik maken van openbaar aanbod, rechten en diensten waarop je aanspraak kan
maken
¹ onder bescherming
3.1. Non-take up: vaststellingen
Zie video
3.2. Non-take up: oorzaken
Denk op 3 niveaus
- Micro
- Meso
- Macro
Oorzaken:
- Niet voorgesteld
- Niet vragen
- Niet kennen
- Niet krijgen
1
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
Probleem digitalisering
- Het niveau van de algemene digitale vaardigheden sAjgt nauwelijks
Bijna 1 op 2 Belg blijkt kwetsbaar
- Vrouwen, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen blijven de meest
kwetsbare groep wat digitale vaardigheden betreJ
- EssenAële digitale diensten vooral goed voor mulAgeconnecteerde internetgebruikers
en mensen met stevige digitale vaardigheden
3.3. Non-take up: uitwegen
Welke uitwegen zie jij om non-take up te beperken/vermijden in het filmpje?
Outreachend werken, automaAsering,
4. Noodzaak van complexe wetgeving?
2 allocaAeprincipes in besteding van de welzijnsmiddelen
1. Universalisme
- Iedereen krijgt gelijke toegang tot voorzieningen (diensten, uitkeringen, …)
- Universele sociale rechten voor alle burgers van een groep/categorie
- Middelen verdelen over de bevolking op een gelijke manier
Vb. kinderbijslag, gaspremie en elektriciteitspremie eind 2022
2. SelecAviteit
- Voorzieningen die ter beschikking worden gesteld op basis van een behoeJe (geen
sociaal recht voor iedereen)
- SelecAeve sociale rechten enkel voor “behoeJige” burgers
• Middelentoets (onderzoek naar bestaansmiddelen)
• DiagnosAsche differenAaAe (technisch diagnosAsche criteria gebruiken)
Vb. studietoelage, sociaal tarief gas en elektriciteit, zorgtoeslag kinderen, …
5. Nog complexer?
Doorheen de jaren meer nadruk op selecAviteit (budgeiaire keuze)
- “Sociale voorzieningen mogen zich enkel nog richten tot die mensen die ze
daadwerkelijk nodig hebben, tot ‘echte’ behoeJigen”
- SelecAviteit in funcAe van een tegenprestaAe (“voor wat hoort wat”)
- Sociaal-poliAeke maatregelen in België stralen niet puur universalisme of selecAviteit
uit, maar zijn vaak een combinaAe van beiden
Steeds meer voorstanders van proporAoneel universalisme
- CombinaAe van universele en selecAeve strategieën
- Je bouwt een universele dienstverlening uit en daarbinnen ga je meer doen voor
mensen met meer noden en meer middelen inzeien waar ze nodig zijn
2
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
6. Jij als sociaal werker
- Kennis van rechten
- GeneralisAsch werken
7. Belang van samenwerking
Wie zijn onze partners dicht bij de mensen:
1. Het lokaal bestuur
2. CAW en tele-onthaal
3. Diensten maatschappelijke werk van de
ziekenfondsen
4. Samenlevingsopbouw
5. Verenigingen waar armen het woord nemen
1. Het lokaal bestuur
- Decreet lokaal bestuur (2017): inkanteling OCMW ’s in gemeente
Opdracht: op lokaal niveau duurzaamheid bij te dragen aan het welzijn van de burgers
- OCMW wet (1976)
Opdracht: dienstverlening te voorzien waar iedereen recht op heeJ om ‘een leven te leiden
dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid’
Complexiteit: samenspel van gemeentelijke besluiten, Vlaamse decreten, Federale weien en
de financieringsmogelijkheden
OrganisaAe lokaal bestuur
- Geleid door democraAsch verkozen poliAci
(zesjaarlijkse gemeenteraadsverkiezing)
- PoliAeke integraAe: afstemming tussen beide
bestuursorganen
- Afzonderlijke rechtspersoonlijkheden en elk
bestuur heeJ nog eigen bevoegdheden
Lokaal sociaal beleid
= zorgen voor toegang tot sociale grondrechten
Hoe?
1. Beleidsplan (6 jaar)
2. Sociaal huis/onthaalfuncAe. Lage drempel
3. CoördinaAe (afstemming aanbod op noden van zijn burgers)
4. SAmuleren vermaatschappelijking (vb TZ/mantelzorg)
OCMW en RMI wet
= recht op Maatschappelijke integraAe
Hoe?
1. Tewerkstelling Ar#kel 60 § 7 (OCMW-wet 1976)
2. Leefloon
3. GPMI (Geïndividualiseerd Project voor Maatschappelijke IntegraAe, dit is een contract
tussen een OCMW en iemand die hulp vraagt bij het OCMW)
3
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
2. CAW en Tele onthaal
Wat doet het CAW?
à Zie video in PowerPoint
10 CAW huizen in Antwerpen
CAW huizen: enkele principes
- Fysieke toegangspoorten van CAW Antwerpen: laagdrempelig en herkenbaar
- InformaAe en ondersteuning voor iedereen met een sociale of psychosociale vraag
- Door een generalisAsche rechtenverkenning, in verbinding met en met respect voor
de cliënt willen we onderbescherming tegengaan
- We spreken je eigen kracht en netwerk aan zodat je daarna zelf weer verder kan
- We focussen in het bijzonder op mensen in een maatschappelijk kwetsbare situaAe
- Vraagverheldering en directe hulp
- GraAs, vrijwillig en vertrouwelijk
- Warme toeleiding voorzien naar de passende hulpverlening/het aanbod binnen en
buiten CAW Antwerpen
Veel voorkomende thema’s: wonen, gezondheid, opleiding of werk, vrienden en familie,
omgaan met je geld, je goed voelen, …
Hoe vinden mensen het CAW?
- Langskomen (10 huizen)
- Bellen, mailen, chaien (team digitale en telefonische hulpverlening)
- Gericht onthaal (focus doelgroep)
Er zijn 11 erkende CAW’s in Vlaanderen en Brussel.
Kernopdrachten CAW
1. Een onthaalopdracht voor de instroom van nieuwe hulpvragers (gericht op
voorkomen van onderbescherming) Eerste lijn: info, advies, ondersteunend gesprek
2. Een opdracht tot psychosociale begeleiding. Gericht op vervolggesprekken,
hulpverleningsvormen
3. Een algemene prevenAe opdracht. Signaleren maar ook organisaAe vormingen,
informeren over rechten, opvoedingsondersteuning, …
CAW en probleemgebieden
- Kwetsbaarheid persoonlijke levenssfeer
Bv. depressie, jongeren (JAC), schuldbemiddeling,
partnergeweld, …
- Meervoudige kwetsbaarheid en sociale
uitsluiAng
Bv. dak- en thuislozen opvang, woonbegeleiding,
inloopcentra, straathoekwerk
- Kwetsbaarheid in een jusAAële context
Bv. slachtofferhulp, trajectbegeleiding daders (veelal
opgelegde hulpverlening)
4
RECHTEN REALISEREN
1. Recht op menswaardig bestaan
Sociale grondrechten
- Recht op arbeid en vrije beroepskeuze
- Recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale,
geneeskundige en juridische bijstand
- Recht op huisvesAng
- Recht op bescherming van een gezond leefmilieu
- Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing
MAAR geen afdwingbaar recht, wel INTENTIE verklaring
HeeJ ook te maken met
- Zorgethiek
Mensen hebben nood aan verbinding, inclusie, erbij horen
Vermijden van sociale uitsluiAng
(Gevaar ‘koele’ sociaal werkers/belang cijfers)
- Individuele bestaansethiek
ZelSeschikkingsrecht versus controles en sancAes
(Recht op geen verzorging/recht om niet naar WZC te gaan)
2. Onder bescherming
Niet realiseren van grondrechten à geen menswaardig bestaan
à Armoede (8,5% Belgische bevolking) verschil met bestaansonzekerheid (niet veel nodig
om in armoede te geraken, denk aan energiecrisis)
Belang prevenAe, er Ajdig bij zijn
3. Non-take up
Geen gebruik maken van openbaar aanbod, rechten en diensten waarop je aanspraak kan
maken
¹ onder bescherming
3.1. Non-take up: vaststellingen
Zie video
3.2. Non-take up: oorzaken
Denk op 3 niveaus
- Micro
- Meso
- Macro
Oorzaken:
- Niet voorgesteld
- Niet vragen
- Niet kennen
- Niet krijgen
1
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
Probleem digitalisering
- Het niveau van de algemene digitale vaardigheden sAjgt nauwelijks
Bijna 1 op 2 Belg blijkt kwetsbaar
- Vrouwen, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen blijven de meest
kwetsbare groep wat digitale vaardigheden betreJ
- EssenAële digitale diensten vooral goed voor mulAgeconnecteerde internetgebruikers
en mensen met stevige digitale vaardigheden
3.3. Non-take up: uitwegen
Welke uitwegen zie jij om non-take up te beperken/vermijden in het filmpje?
Outreachend werken, automaAsering,
4. Noodzaak van complexe wetgeving?
2 allocaAeprincipes in besteding van de welzijnsmiddelen
1. Universalisme
- Iedereen krijgt gelijke toegang tot voorzieningen (diensten, uitkeringen, …)
- Universele sociale rechten voor alle burgers van een groep/categorie
- Middelen verdelen over de bevolking op een gelijke manier
Vb. kinderbijslag, gaspremie en elektriciteitspremie eind 2022
2. SelecAviteit
- Voorzieningen die ter beschikking worden gesteld op basis van een behoeJe (geen
sociaal recht voor iedereen)
- SelecAeve sociale rechten enkel voor “behoeJige” burgers
• Middelentoets (onderzoek naar bestaansmiddelen)
• DiagnosAsche differenAaAe (technisch diagnosAsche criteria gebruiken)
Vb. studietoelage, sociaal tarief gas en elektriciteit, zorgtoeslag kinderen, …
5. Nog complexer?
Doorheen de jaren meer nadruk op selecAviteit (budgeiaire keuze)
- “Sociale voorzieningen mogen zich enkel nog richten tot die mensen die ze
daadwerkelijk nodig hebben, tot ‘echte’ behoeJigen”
- SelecAviteit in funcAe van een tegenprestaAe (“voor wat hoort wat”)
- Sociaal-poliAeke maatregelen in België stralen niet puur universalisme of selecAviteit
uit, maar zijn vaak een combinaAe van beiden
Steeds meer voorstanders van proporAoneel universalisme
- CombinaAe van universele en selecAeve strategieën
- Je bouwt een universele dienstverlening uit en daarbinnen ga je meer doen voor
mensen met meer noden en meer middelen inzeien waar ze nodig zijn
2
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
6. Jij als sociaal werker
- Kennis van rechten
- GeneralisAsch werken
7. Belang van samenwerking
Wie zijn onze partners dicht bij de mensen:
1. Het lokaal bestuur
2. CAW en tele-onthaal
3. Diensten maatschappelijke werk van de
ziekenfondsen
4. Samenlevingsopbouw
5. Verenigingen waar armen het woord nemen
1. Het lokaal bestuur
- Decreet lokaal bestuur (2017): inkanteling OCMW ’s in gemeente
Opdracht: op lokaal niveau duurzaamheid bij te dragen aan het welzijn van de burgers
- OCMW wet (1976)
Opdracht: dienstverlening te voorzien waar iedereen recht op heeJ om ‘een leven te leiden
dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid’
Complexiteit: samenspel van gemeentelijke besluiten, Vlaamse decreten, Federale weien en
de financieringsmogelijkheden
OrganisaAe lokaal bestuur
- Geleid door democraAsch verkozen poliAci
(zesjaarlijkse gemeenteraadsverkiezing)
- PoliAeke integraAe: afstemming tussen beide
bestuursorganen
- Afzonderlijke rechtspersoonlijkheden en elk
bestuur heeJ nog eigen bevoegdheden
Lokaal sociaal beleid
= zorgen voor toegang tot sociale grondrechten
Hoe?
1. Beleidsplan (6 jaar)
2. Sociaal huis/onthaalfuncAe. Lage drempel
3. CoördinaAe (afstemming aanbod op noden van zijn burgers)
4. SAmuleren vermaatschappelijking (vb TZ/mantelzorg)
OCMW en RMI wet
= recht op Maatschappelijke integraAe
Hoe?
1. Tewerkstelling Ar#kel 60 § 7 (OCMW-wet 1976)
2. Leefloon
3. GPMI (Geïndividualiseerd Project voor Maatschappelijke IntegraAe, dit is een contract
tussen een OCMW en iemand die hulp vraagt bij het OCMW)
3
, Samenva'ng Rechten Realiseren | Cuyvers Hannelore
2. CAW en Tele onthaal
Wat doet het CAW?
à Zie video in PowerPoint
10 CAW huizen in Antwerpen
CAW huizen: enkele principes
- Fysieke toegangspoorten van CAW Antwerpen: laagdrempelig en herkenbaar
- InformaAe en ondersteuning voor iedereen met een sociale of psychosociale vraag
- Door een generalisAsche rechtenverkenning, in verbinding met en met respect voor
de cliënt willen we onderbescherming tegengaan
- We spreken je eigen kracht en netwerk aan zodat je daarna zelf weer verder kan
- We focussen in het bijzonder op mensen in een maatschappelijk kwetsbare situaAe
- Vraagverheldering en directe hulp
- GraAs, vrijwillig en vertrouwelijk
- Warme toeleiding voorzien naar de passende hulpverlening/het aanbod binnen en
buiten CAW Antwerpen
Veel voorkomende thema’s: wonen, gezondheid, opleiding of werk, vrienden en familie,
omgaan met je geld, je goed voelen, …
Hoe vinden mensen het CAW?
- Langskomen (10 huizen)
- Bellen, mailen, chaien (team digitale en telefonische hulpverlening)
- Gericht onthaal (focus doelgroep)
Er zijn 11 erkende CAW’s in Vlaanderen en Brussel.
Kernopdrachten CAW
1. Een onthaalopdracht voor de instroom van nieuwe hulpvragers (gericht op
voorkomen van onderbescherming) Eerste lijn: info, advies, ondersteunend gesprek
2. Een opdracht tot psychosociale begeleiding. Gericht op vervolggesprekken,
hulpverleningsvormen
3. Een algemene prevenAe opdracht. Signaleren maar ook organisaAe vormingen,
informeren over rechten, opvoedingsondersteuning, …
CAW en probleemgebieden
- Kwetsbaarheid persoonlijke levenssfeer
Bv. depressie, jongeren (JAC), schuldbemiddeling,
partnergeweld, …
- Meervoudige kwetsbaarheid en sociale
uitsluiAng
Bv. dak- en thuislozen opvang, woonbegeleiding,
inloopcentra, straathoekwerk
- Kwetsbaarheid in een jusAAële context
Bv. slachtofferhulp, trajectbegeleiding daders (veelal
opgelegde hulpverlening)
4
