Samenvatting Sociaalzekerheidsrecht

Sociale zekerheidsrecht
Praktische afspraken
Indien afwezig: video van de oefeningen staat 48u online (oefencolleges)

Opiniestuk: over alles wat binnen sociale zekerheid valt (pensioenen, leefloon, sociale woningen…)



Wat is sociale zekerheidsrecht?
 Ziekte en invaliditeit
 Groeipakket
 Werkloosheid
 Arbeidsongevallen en beroepsziekte
 Pensioen
 Jaarlijkse vakantie

Nut: risico wordt gedeeld; niet iedereen komt alle risico’s tegen op dezelfde manier (meer of minder kosten)

 risico dat we in principe allemaal kunnen lopen en het wordt collectief verzekerdheid

Bestaanszekerheid die gekoppeld is aan risico’s voor elke burger waarborgen

Waar komt dit vandaan?
 Vroeger: familie die u zekerheid bood (hoe meer kinderen, hoe meer mensen later voor u kunnen zorgen)
 eigendom: mensen beginnen sparen
 mensen met heel veel geld zien dat anderen het niet zo breed hebben  caritas ontstaat
 mutualisering: werknemers komen tot inzicht dat sommigen ziek worden en ze allemaal het risico lopen; wat als we nu
allemaal een deel van ons loon afstaan aan een kas, mutualiteit voor die risico’s te op te kunnen vangen




Wat met daklozen, werklozen: sociale bijstand  leefloon (historische link = caritas: kerken die zien hoe sommigen
mensonwaardig leven en ze dingen geven)

Sociale diensten: zorg voor personen met een handicap, kinderopvang…

Sociale verzekeringen
1. ziekte- en invaliditeitsverzekering
2. arbeidsongevallenverzekering
3. beroepsziekteverzekering
4. rust- en overlevingspensioen
5. werkloosheid
6. (oude) gezinsbijslagen

1

, 7. jaarlijkse vakantie

Kenmerken:

 Verplicht en contributief
o Je steekt er geld in en als het risico zich voor doet komt er een prestatie
 Gekoppeld aan beroepsactiviteit
o Werknemer – zelfstandige – ambtenaar (verschillende stelsels)
 Onafhankelijk van behoeftigheid
o Bill Gates is werknemer in België in een bedrijf dat failliet gaat. Krijgt Bill Gates werkloosheidsuitkering krijgen?
Ja. Heeft hij die nodig? Nee
o Door bij te dragen krijg je er geld uit, ookal heb je het geld niet nodig
 Verblijf in België is niet vereist (in de meeste gevallen)
o Ik ben 65 en verhuis naar Benidorm. Kan ik mijn Belgisch pensioen in Benidorm ontvangen? Ja

Sociale zekerheid vs sociale bijstand
Sociale bijstand hangt af van behoeftigheid, sociale verzekeringen kijken niet naar wat er in portefeuille zit.

 BV: Bill Gates kan niet naar OCMW stappen voor leefloon, maar heeft wel recht op sociale verzekeringen

Sociale bijstand wordt vaak een vangnet van de sociale verzekeringen genoemd. Dit heeft als gevolg dat veel risico’s die in
sociale zekerheid gedekt zijn een equivalent hebben in de sociale bijstand:

 Arbeidsongeschiktheid vs tegemoetkomingen voor personen met een handicap
 Werkloosheidsuitkering vs recht op maatschappelijke integratie (met leefloon)
 Pensioen vs inkomensgarantie ouderen

Kenmerken sociale bijstand
 Niet contributief
 Los van beroepsactiviteit
o Universeel
 Gekoppeld aan behoeftigheid
 Verblijf in België is vereist

Groeipakket is sinds 2019 naar Vlaanderen gegaan (niet meer federaal). Het heeft kenmerken van zowel sociale verzekeringen
en sociale bijstand.




2

, Inleiding tot sociale verzekeringen
Sociale zekerheid wordt via de RSZ (rijksdienst voor sociale zekerheid) geregeld.

Belangrijkste taak van de RSZ:

 Geld verzamelen en verdelen
 Info verzamelen en verdelen

 voor sociale verzekeringen (niet sociale bijstand; = via belastingen)



Waar komt het geld vandaan?
 Persoonlijke RSZ bijdrage (bijdrage die je als werknemer betaalt)
 Bijzondere bijdrage sociale zekerheid
 Patronale RSZ bijdrage (bijdrage die je als werkgever betaalt)




Het is gebaseerd op het loon van de werknemer

 arbeidsovereenkomst als uitgangspunt (kenmerken: arbeid, loon en ondergeschikt verband (gezag))

P11: werkgevers mogen zich niet beroepen op de nietigheid van de arbeidsovereenkomst om toepassing uit te sluiten

 De werkgever kan zich er ook niet van onderuit muizen
 Als arbeidsovereenkomst nietig zou zijn is er nog steeds RSZ zekerheid verschuldigd door de werkgever

Opgelet met schijnzelfstandigheid!

Art. 5bis Arbeidsovereenkomstenwet:

Bijkomende dienstprestaties die in uitvoering van een aannemingsovereenkomst worden uitgevoerd, worden geacht te zijn
uitgevoerd op basis van een arbeidsovereenkomst zonder dat het bewijs van het tegendeel kan worden geleverd, wanneer
diegene die de diensten uitvoert en diegene voor wie hij die uitvoert, verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor het
uitvoeren van gelijkaardige prestaties

 Als iemand werknemer en zelfstandige is bij dezelfde werkgever en dezelfde prestaties voert moet hij gezien worden als
werknemer


3

, Aandachtspunten
1. Gelijkgestelden en uitbreidingen (art 1-2 RSZ-wet; Art 3 RSZ-besluit)
2. Beperkingen (art 4-8ter RSZ-besluit)
3. Uitsluitingen (art 16-18 RSZ-besluit)

Jobstudenten betalen rond de 2-3% RSZ; cfr. Gelijkgestelden en beperkingen

 studentenovereenkomst wordt gelijkgesteld met een arbeidsovereenkomst, maar is uitgesloten van de RSZ-bijdragen mits
aan een aantal voorwaarden voldaan art 3 lid 1 8°

Wat is loon?
 Elk in geld of in geld waardeerbaar voordeel
 Door de werkgever toegekend aan de werknemer
 Als tegenprestatie voor arbeid krachtens de arbeidsovereenkomst
 Waar de werknemer rechtstreeks en onrechtstreeks recht op heeft

Op sommige extralegale voordelen betaal je geen RSZ: maaltijdcheques, bedrijfswagen, bedrijfsfiets, loonbonus…

RSZ wordt dus ook gebruikt als component om de loonkost naar beneden te krijgen; gevolg hiervan is

 Het brutoloon wordt opgeteld  RSZ wordt berekend op basis van 100% van het brutoloon voor bedienden en 108%
van het brutoloon voor arbeiders  werknemersbijdrage (13,07%), patronale bijdrage en bijzondere bijdragen

Waarom is er een verschil? Jaarlijkse vakantie bedienden vs. arbeiders (het komt gelijk uit)

 Hoeveel RSZ men betaalt is afhankelijk van doelgroep (BV: topsporters betalen minder, werkgevers die hun eerste
werknemer aanwerven betalen geen RSZ op die eerste werknemer, tewerkstelling voor personen met een handicap…)



Waar gaat het geld naartoe?



RSZ beheert het en verdeelt het

Uitzondering binnen de sociale
zekerheid: werkgevers betalen
rechtstreeks aan
arbeidsongevallenverzekering
(via particuliere
arbeidsongevallen verzekering);
voor de rest wordt het allemaal
via de RSZ geregeld.




4