Vrienden en Vrije Tijd
Samenvatting en Oefentoetsen
,VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Inhoudsopgave
Blok 1: Oefenvragen.................................................................................................... 6
Artikel: Neurale en gedragsmatige kenmerken van sociale evaluatie en aanpassing
in de kindertijd en adolescentie: Het Leiden consortium voor individuele ontwikkeling
(L-CID) - E.A. Crone et al. (2020)...............................................................................10
Verdiepingscollege 2: Genetica en vriendschap........................................................11
Artikel: Paden naar consensuele populariteit en voortplantingsmogelijkheden in
ontogenetisch perspectief – Eddy H. de Bruyn en Glenn E. Weisfeld (2017).............17
Verdiepingscollege 3: Populariteit bekeken vanuit ethologie.....................................18
Blok 2: Oefenvragen.................................................................................................. 20
Blok 3: Individuele kenmerken en interacties met jeugdigen......24
Artikel: Group functioning in childcare centers: Conceptualization, measurement,
and relation with structural characteristics – Aarts, M. C. (2016)..............................26
Verdiepingscollege 4: Sociale ontwikkeling van jonge kinderen................................27
Artikel: The effects of physical activity interventions on psychosocial outcomes in
adolescents: A meta-analytic review – Spruit, A. (2016)............................................33
Verdiepingscollege 5: Effect van sport op de ontwikkeling van jongeren...................34
Artikel: Vijandige attributieve bias en agressief gedrag in een mondiale context –
Dodge, K.A. et al. (2015)........................................................................................... 39
Verdiepingscollege 6: Agressie..................................................................................40
Artikel: Effectieve componenten van sociale vaardigheidstraining programma's voor
kinderen en adolescenten in niet-klinische steekproeven: een multilevel meta-
analyse – de Mooij, B., Fekkes, M., Scholte, R.H.J. et al. (2020).................................44
Verdiepingscollege 7: Pesten en anti-pestbeleid........................................................45
Blok 3: Oefenvragen.................................................................................................. 47
Blok 4: Dyades en groepen.......................................................51
Artikel: Videospellen: de positieve effecten – Granic, I., Lobel, A., Poppelaars, M. en
Engels, R. (2015)....................................................................................................... 55
Verdiepingscollege 8: Games....................................................................................56
Artikel: Adolescent romantic relationships – Collins, W.A., Welsh, D.P., & Furman, W.
(2009)....................................................................................................................... 60
Verdiepingscollege 9: De ontwikkeling van romantische relaties en seksualiteit in de
adolescentie.............................................................................................................. 63
Blok 4: Oefenvragen.................................................................................................. 65
Blok 5: Context voor interacties tussen jeugdigen.....................66
Verdiepingscollege 10: Vriendschappen tussen jongeren met een verschillende
migratieachtergrond.................................................................................................. 68
Artikel: Transformation of adolescent peer relations in the social media context: Part
1 – A theoretical framework and application to dyadic peer relationships – Nesi, J.,
Choukas-Bradley, S. & Prinstein, M.J. (2018)..............................................................73
Verdiepingscollege 11: Sociale media en vriendschapsrelaties.................................74
Artikel: Seks onder je 25ste – De graaf, M. van den Borne, S. Nikkelen, D. Twisk, &
S.Meijer (2017).......................................................................................................... 78
Verdiepingscollege 12: Ontwikkeling van seksualiteit en intimiteits-relaties bij
adolescenten en jonge volwassenen.........................................................................80
Blok 5: Oefenvragen.................................................................................................. 82
1
,VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Antwoorden per blok................................................................85
Blok 1: Inleiding............................................................................................................ 85
Blok 2: Theoretische benaderingen over interacties tussen jeugdigen.........................85
Blok 3: Individuele kenmerken en interacties met jeugdigen........................................86
Blok 4: Dyades en groepen...........................................................................................86
Blok 5: Context voor interacties tussen jeugdigen........................................................86
2
, VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Blok 1: Inleiding
College 1: Inleiding
Hoofdstuk 1: Peer relations
Peer relaties verwijzen naar de interacties en relaties tussen individuen van ongeveer
dezelfde leeftijd, vaak onderling genoemd als "peers". Dit kunnen vrienden, klasgenoten,
collega's of andere individuen zijn met wie iemand sociale contacten heeft binnen een
vergelijkbare leeftijdsgroep.
We weten dat de manier waarop kinderen met hun leeftijdsgenoten omgaan en de
relaties die ze met hen hebben, erg belangrijk zijn voor hoe ze zich voelen en gedragen.
Deze interacties en vriendschappen met leeftijdsgenoten zijn een heel belangrijk deel van
het leven van kinderen. Ze kunnen een directe invloed hebben op hoe gelukkig en
tevreden kinderen zich voelen.
Familierelaties worden gekenmerkt door verticale structuren en hiërarchieën. Binnen een
familie zijn er duidelijke rollen en posities, zoals ouder en kind, die vaak zijn gebaseerd op
leeftijd, autoriteit en verantwoordelijkheid. Deze verticale dynamiek creëert een gevoel
van orde en stabiliteit binnen de familie, waarbij oudere generaties zorgen voor
begeleiding en ondersteuning aan jongere generaties. Deze structuur kan de ontwikkeling
van afhankelijkheid en gehoorzaamheid aan oudere gezinsleden bevorderen, terwijl het
ook een gevoel van veiligheid en geborgenheid kan bieden. In tegenstelling tot
familierelaties zijn vriendenrelaties gebaseerd op horizontale structuren, waarbij er
minder nadruk ligt op hiërarchieën en de nadruk meer ligt op gelijkwaardigheid en
wederzijdse steun. Vrienden worden gekozen op basis van gedeelde interesses, waarden
en persoonlijke affiniteiten, waardoor de banden tussen hen vaak sterker zijn dan die
tussen niet-verwante familieleden. In vriendschappen is er meer ruimte voor autonomie
en zelfexpressie, aangezien vrienden elkaar ondersteunen en aanmoedigen om zichzelf te
zijn. Dit horizontale aspect van vriendenrelaties bereidt individuen voor op het volwassen
leven, waarin ze zullen moeten samenwerken en communiceren op basis van gelijkheid in
professionele en sociale contexten.
Het model van Bronfenbrenner, ook wel bekend als het ecologische systeemmodel, biedt
een raamwerk voor het begrijpen van de invloed van verschillende systemen op de
ontwikkeling van een individu.
1. Microsysteem: Dit is het systeem van directe interacties en relaties die een
individu ervaart in zijn directe omgeving. Dit omvat gezinsleden, leerkrachten,
leeftijdsgenoten en anderen met wie het individu regelmatig interactie heeft.
Peers, of leeftijdsgenoten, zijn een integraal onderdeel van het microsysteem
omdat ze directe invloed hebben op de sociale ontwikkeling, normen en waarden,
en emotionele ondersteuning van een individu.
2. Mesosysteem: Het mesosysteem verwijst naar de interacties en relaties tussen de
verschillende microsystemen waarvan een individu deel uitmaakt. Bijvoorbeeld, de
interactie tussen de schoolomgeving van een kind en zijn of haar familiale
omgeving valt binnen het mesosysteem. Peers kunnen hier ook een rol spelen,
bijvoorbeeld wanneer vrienden uit de buurt ook klasgenoten zijn.
3. Exosysteem: Het exosysteem omvat de maatschappelijke systemen waarin het
individu niet direct deelneemt, maar die wel invloed hebben op zijn of haar leven.
Dit kunnen bijvoorbeeld de werkplek van ouders, de lokale gemeenschap, de
politiek of de media zijn. Hoewel peers hier niet rechtstreeks aanwezig zijn,
kunnen de normen, waarden en verwachtingen die binnen deze systemen worden
gevormd, indirect invloed hebben op de ontwikkeling van individuen en hun
relaties met leeftijdsgenoten.
4. Macrosysteem: Het macrosysteem bestaat uit bredere culturele en
maatschappelijke patronen, inclusief wetten, normen, ideologieën, en
sociaaleconomische factoren. Dit omvat culturele waarden, religie, sociaal beleid
en algemene overtuigingen die van invloed zijn op de manier waarop individuen
en groepen in de samenleving functioneren. Hoewel peers hier niet direct
aanwezig zijn, vormt het macrosysteem de context waarin peer-interacties
3
Samenvatting en Oefentoetsen
,VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Inhoudsopgave
Blok 1: Oefenvragen.................................................................................................... 6
Artikel: Neurale en gedragsmatige kenmerken van sociale evaluatie en aanpassing
in de kindertijd en adolescentie: Het Leiden consortium voor individuele ontwikkeling
(L-CID) - E.A. Crone et al. (2020)...............................................................................10
Verdiepingscollege 2: Genetica en vriendschap........................................................11
Artikel: Paden naar consensuele populariteit en voortplantingsmogelijkheden in
ontogenetisch perspectief – Eddy H. de Bruyn en Glenn E. Weisfeld (2017).............17
Verdiepingscollege 3: Populariteit bekeken vanuit ethologie.....................................18
Blok 2: Oefenvragen.................................................................................................. 20
Blok 3: Individuele kenmerken en interacties met jeugdigen......24
Artikel: Group functioning in childcare centers: Conceptualization, measurement,
and relation with structural characteristics – Aarts, M. C. (2016)..............................26
Verdiepingscollege 4: Sociale ontwikkeling van jonge kinderen................................27
Artikel: The effects of physical activity interventions on psychosocial outcomes in
adolescents: A meta-analytic review – Spruit, A. (2016)............................................33
Verdiepingscollege 5: Effect van sport op de ontwikkeling van jongeren...................34
Artikel: Vijandige attributieve bias en agressief gedrag in een mondiale context –
Dodge, K.A. et al. (2015)........................................................................................... 39
Verdiepingscollege 6: Agressie..................................................................................40
Artikel: Effectieve componenten van sociale vaardigheidstraining programma's voor
kinderen en adolescenten in niet-klinische steekproeven: een multilevel meta-
analyse – de Mooij, B., Fekkes, M., Scholte, R.H.J. et al. (2020).................................44
Verdiepingscollege 7: Pesten en anti-pestbeleid........................................................45
Blok 3: Oefenvragen.................................................................................................. 47
Blok 4: Dyades en groepen.......................................................51
Artikel: Videospellen: de positieve effecten – Granic, I., Lobel, A., Poppelaars, M. en
Engels, R. (2015)....................................................................................................... 55
Verdiepingscollege 8: Games....................................................................................56
Artikel: Adolescent romantic relationships – Collins, W.A., Welsh, D.P., & Furman, W.
(2009)....................................................................................................................... 60
Verdiepingscollege 9: De ontwikkeling van romantische relaties en seksualiteit in de
adolescentie.............................................................................................................. 63
Blok 4: Oefenvragen.................................................................................................. 65
Blok 5: Context voor interacties tussen jeugdigen.....................66
Verdiepingscollege 10: Vriendschappen tussen jongeren met een verschillende
migratieachtergrond.................................................................................................. 68
Artikel: Transformation of adolescent peer relations in the social media context: Part
1 – A theoretical framework and application to dyadic peer relationships – Nesi, J.,
Choukas-Bradley, S. & Prinstein, M.J. (2018)..............................................................73
Verdiepingscollege 11: Sociale media en vriendschapsrelaties.................................74
Artikel: Seks onder je 25ste – De graaf, M. van den Borne, S. Nikkelen, D. Twisk, &
S.Meijer (2017).......................................................................................................... 78
Verdiepingscollege 12: Ontwikkeling van seksualiteit en intimiteits-relaties bij
adolescenten en jonge volwassenen.........................................................................80
Blok 5: Oefenvragen.................................................................................................. 82
1
,VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Antwoorden per blok................................................................85
Blok 1: Inleiding............................................................................................................ 85
Blok 2: Theoretische benaderingen over interacties tussen jeugdigen.........................85
Blok 3: Individuele kenmerken en interacties met jeugdigen........................................86
Blok 4: Dyades en groepen...........................................................................................86
Blok 5: Context voor interacties tussen jeugdigen........................................................86
2
, VRIENDEN EN VRIJE TIJD SAMENVATTING
Blok 1: Inleiding
College 1: Inleiding
Hoofdstuk 1: Peer relations
Peer relaties verwijzen naar de interacties en relaties tussen individuen van ongeveer
dezelfde leeftijd, vaak onderling genoemd als "peers". Dit kunnen vrienden, klasgenoten,
collega's of andere individuen zijn met wie iemand sociale contacten heeft binnen een
vergelijkbare leeftijdsgroep.
We weten dat de manier waarop kinderen met hun leeftijdsgenoten omgaan en de
relaties die ze met hen hebben, erg belangrijk zijn voor hoe ze zich voelen en gedragen.
Deze interacties en vriendschappen met leeftijdsgenoten zijn een heel belangrijk deel van
het leven van kinderen. Ze kunnen een directe invloed hebben op hoe gelukkig en
tevreden kinderen zich voelen.
Familierelaties worden gekenmerkt door verticale structuren en hiërarchieën. Binnen een
familie zijn er duidelijke rollen en posities, zoals ouder en kind, die vaak zijn gebaseerd op
leeftijd, autoriteit en verantwoordelijkheid. Deze verticale dynamiek creëert een gevoel
van orde en stabiliteit binnen de familie, waarbij oudere generaties zorgen voor
begeleiding en ondersteuning aan jongere generaties. Deze structuur kan de ontwikkeling
van afhankelijkheid en gehoorzaamheid aan oudere gezinsleden bevorderen, terwijl het
ook een gevoel van veiligheid en geborgenheid kan bieden. In tegenstelling tot
familierelaties zijn vriendenrelaties gebaseerd op horizontale structuren, waarbij er
minder nadruk ligt op hiërarchieën en de nadruk meer ligt op gelijkwaardigheid en
wederzijdse steun. Vrienden worden gekozen op basis van gedeelde interesses, waarden
en persoonlijke affiniteiten, waardoor de banden tussen hen vaak sterker zijn dan die
tussen niet-verwante familieleden. In vriendschappen is er meer ruimte voor autonomie
en zelfexpressie, aangezien vrienden elkaar ondersteunen en aanmoedigen om zichzelf te
zijn. Dit horizontale aspect van vriendenrelaties bereidt individuen voor op het volwassen
leven, waarin ze zullen moeten samenwerken en communiceren op basis van gelijkheid in
professionele en sociale contexten.
Het model van Bronfenbrenner, ook wel bekend als het ecologische systeemmodel, biedt
een raamwerk voor het begrijpen van de invloed van verschillende systemen op de
ontwikkeling van een individu.
1. Microsysteem: Dit is het systeem van directe interacties en relaties die een
individu ervaart in zijn directe omgeving. Dit omvat gezinsleden, leerkrachten,
leeftijdsgenoten en anderen met wie het individu regelmatig interactie heeft.
Peers, of leeftijdsgenoten, zijn een integraal onderdeel van het microsysteem
omdat ze directe invloed hebben op de sociale ontwikkeling, normen en waarden,
en emotionele ondersteuning van een individu.
2. Mesosysteem: Het mesosysteem verwijst naar de interacties en relaties tussen de
verschillende microsystemen waarvan een individu deel uitmaakt. Bijvoorbeeld, de
interactie tussen de schoolomgeving van een kind en zijn of haar familiale
omgeving valt binnen het mesosysteem. Peers kunnen hier ook een rol spelen,
bijvoorbeeld wanneer vrienden uit de buurt ook klasgenoten zijn.
3. Exosysteem: Het exosysteem omvat de maatschappelijke systemen waarin het
individu niet direct deelneemt, maar die wel invloed hebben op zijn of haar leven.
Dit kunnen bijvoorbeeld de werkplek van ouders, de lokale gemeenschap, de
politiek of de media zijn. Hoewel peers hier niet rechtstreeks aanwezig zijn,
kunnen de normen, waarden en verwachtingen die binnen deze systemen worden
gevormd, indirect invloed hebben op de ontwikkeling van individuen en hun
relaties met leeftijdsgenoten.
4. Macrosysteem: Het macrosysteem bestaat uit bredere culturele en
maatschappelijke patronen, inclusief wetten, normen, ideologieën, en
sociaaleconomische factoren. Dit omvat culturele waarden, religie, sociaal beleid
en algemene overtuigingen die van invloed zijn op de manier waarop individuen
en groepen in de samenleving functioneren. Hoewel peers hier niet direct
aanwezig zijn, vormt het macrosysteem de context waarin peer-interacties
3
