VROUWEN IN DE EUROPESE
CULTUURGESCHIEDENIS
Examen
INLEIDING
THE DINNER PARTY
JUDY CHICAGO
- Reinterpretation of all-male event (Schilderij het laatste avondmaal - Leonardo Da Vinci)
- “From the point of view of those who had traditionally been expected to prepare the meal
and then silently disappear from the picture”
- Het werk: monumentale bankettafel
o Algemeen erkend als eerste ‘episch’ feministisch kunstwerk
o Installatie van 14,63m op 14,63m
▪ Vrouwelijke vorm = driehoek = gelijkheid en evenredigheid
▪ 13 plaatsen aan elke kant (39 in totaal), elk voor 1 belangrijke vrouw uit de
geschiedenis
▪ Mythologische vrouwen, oude grieken, middeleeuwen en moderne periode
o De naam op de loper en bord anders per vrouw (uniek), maar dezelfde beker,
servet en bestek
o Tegels met namen op → 999 namen van vrouwen uit de context van de vrouwen die
wel een plaats aan tafel hebben gekregen (de vrouwen die deze vrouwen
ondersteund hebben) = heritage floor
- In de materialen van het kunstwerk vrouwen vieren en de kunstvorm die als vrouwelijk
beschouwd werden centraal stellen
, o Weven, borduren, naaien, porseleinschilderen → van ouds als vrouwelijk en lage
kunstvormen gezien
o Hoge kunst = mannelijk = beeldhouden, schilderen etc
o Estethische hierarchie benadeeld bepaalde vormen van kunst → vormen van kunst
hebben genderassociaties gekregen doorheen de eeuwen en die van vrouwen
werden als minderwaardig beschouwd
- Strijd voor vrouwelijke emancipatie → de verschillen in kunstvormen begonnen uitgedaagd
te worden
o Is niet wat chicago doet, zij viert de “minderwaardige” kunstvormen en wil ze naar
een hoger niveau tillen (wil ze niet langer als minderwaardig doen beschouwd
worden)
OMSTREDEN KUNSTWERK
- Ervoor bestond iets monumentaal als deze installatie niet
- Werd gezien als te westers, eurocentrisch en americanistisch, veelal blanke vrouwen (1
van kleur)
- Essentialistisch: ondanks de verschillen in de lopers en borden wordt de beleving van
vrouwen in de geschiedenis afgevlakt en gelijkgesteld alsof vrouwen allemaal hetzelfde zijn
(elke vrouw wordt op exact dezelfde manier afgebeeld alsof ze geen andere soorten levens
hebben)
- Borden = vulvavoorstellingen/vlinderbeelden → de identiteit van de vrouwen wordt herleid
naar hun geslachtsdelen
o Weinig onderscheid tussen sekse en gender (biologisch geslachtsdeel)
o Kritiek vanuit feministische én conservatieve hoek (3D pornografie)
o Toch ook veel voorstanders
- Hortense J Spillers
o De enige zwarte vrouw heeft veel minder duidelijk een vulvavorm op haar bord =
symbolische castratie (suggereren dat zwarte vrouwen geen seksualiteit hebben)
o Er wordt geen uitleg voor gegeven waarom dit is
- Alice walker
o Witte vrouwen kunnen zich niet inbeelden dat zwarte vrouwen vaginas hebben
GUESS WHO’S COMING TO DINNER TOO?
, - Patricia Kaersenhout
o Nederlandse kunstenares van Surinaamse afkomst
o Krachtige viering van mythologische, historische en
hedendaagse vrouwen van kleur
▪ Replica van Chicago maar met vrouwen van kleur
(rechtsreekse reactie)
o Canonisering van het schilderij van Chicago is een probleem
▪ The dinner party behoort tot de kunsthistorische ‘Canon’, en de
vertegenwoordigde vrouwen ook, maar wat met die
ontelbare andere vrouwen die deze eer nog niet te
beurt viel?
- Hoe zit het met canon en canonisering?
o Felix Nadar (caricaturist) → Pantheon Nadar prent
o 270 figuren in de prent zijn allemaal mannen en slechts 10
vrouwen enkel als borstbeelden (voornamelijk Franse
schrijfsters) die worden gedragen door Ernest …
FEMINISTISCHE VISIES OP DE CANON
Kunsthistorisch perspectief
Een canon is het geheel van teksten, beelden, kunstwerken en gebeurtenissen dat
het referentiekader is van een gedeelde cultuur of religie.
- In de eerste uitgave van de history of arts boeken stond geen enkele vrouw
Een canon is wat academische instellingen beschouwen als de beste, meest representatieve
en meest betekenisvolle teksten/objecten in literatuur, kunstgeschiedenis of muziek.
o Opslagplaats van transhistorische esthetische waarden
o Bepalen wat onbetwistbaar goed is en wat diegene die zich in die praktijk willen
bekwamen tot voorbeeld moeten nemen
- (1) Canon als een structuur van uitsluiting: legt de gender bias en selectiviteit van de
canon bloot.
o Reactie: wijzen op vrouwelijke kunstenaars
o Nadeel: traditie blijft traditie, vrouwen worden in afzonderlijke compartimenten
gestoken of toegevoegd als politiek correcte supplementen. (vrouwelijke
kunstenaars als Oxymoron) → gaat niet in op de oorzaak van verwaarlozing
o Guerilla girls = collectief van vrouwelijke kunstenaars die gorillamaskers dragen om
anoniem te blijven
▪ Discrepantie: 5% vrouwelijke kunstenaars, 85% van de naakte beelden zijn
vrouwen
- (2) Canon als een structuur van onderwerping en dominantie die alle vrouwen
marginaliseert.
o Heeft niet enkel aandacht voor het uitsluiten, maar ook voor het minderwaardig
achten van wat met vrouwen werd geassocieerd.
▪ Opwaarderen van praktijken geassocieerd met vrouwen en die niet
gewaardeerd worden in de canon zoals textiel en keramiek (onderscheid
‘echte kunst’ en ‘decoratie’)
, ▪ Beperking: bevestigt verschildenken vrouwen/mannen, beeld van ‘de
vrouw’.
- (3) De canon re/produceert verschildenken (sekse, gender, ras) en de daaraan
gekoppelde machtsverhoudingen
o Kijken naar verschildenken dat aan de canon ten grondslag ligt (waarom is X de
norm en Y ‘de ander’?)
o Wat is vrouwelijkheid? (cultuur- en historisch specifieke vormen van
‘vrouwelijkheid’)
VROUWEN “VERZAMELEN” REFLECTIES
VROUWELIJKE KUNSTENAARS VERZAMELD
- Moeten we zoeken naar het vrouwelijke in het werk van vrouwelijke kunstenaars?
o En als we dat doen, doet dat ons begrip van hun kunst goed?
- Heeft hun kunst iets wat zich onderscheidt van door mannen gemaakte kunst?
- Als je vrouwelijke kunstenaars uit vele eeuwen en landen samen toont, bestaat het risico
dat het zoeken naar vrouwelijke overeenkomsten de overige kwaliteiten van hun werk
overschaduwt.
- Alle vrouwelijke kunstenaars hebben allemaal met de vooroordelen te maken gekregen van
het zijn van een vrouwelijke kunstenaar
o “maar ze delen hun ongekozen positie als vrouw in een wereld die van oudsher een
systeem heeft opgebouwd om vrouwen kleiner te maken”
- Tentoonstellingen van vrouwelijke kunstenaars
o Women Masters, Madrid: overkoepelende themas tussen de vrouwelijke kunstenaars
o Ingenious women, Hamburg
o Making her mark, Baltimore
Kritische nieuwe kijk op het tentoonstellen van vrouwelijke kunstenaars
VROUWENLEVENS
- Verzamelingen van vrouwenlevens (ouder genre)
o Je brengt levens samen van vrouwen die als
voorbeeld dienen (stichtende bedoeling,
ideaalbeeld)
- Tweede feministiche golf (jaren 80): genre ingebed in de
academie (activistische publicatievorm =
groepsbiografieën of biografieën over individuele
vrouwen)
- Recente verzamelingen
o Usual suspects: (eerste vrouwelijke hooglereaar, eerste vrouwelijke minister …)
geen vergeten vrouwen, herinnering in ere houden
o Verdienmodel: commercieel inspelen op feministische lifestyle trend, gericht op
verkoop en niet op vernieuwing
CULTUURGESCHIEDENIS
Examen
INLEIDING
THE DINNER PARTY
JUDY CHICAGO
- Reinterpretation of all-male event (Schilderij het laatste avondmaal - Leonardo Da Vinci)
- “From the point of view of those who had traditionally been expected to prepare the meal
and then silently disappear from the picture”
- Het werk: monumentale bankettafel
o Algemeen erkend als eerste ‘episch’ feministisch kunstwerk
o Installatie van 14,63m op 14,63m
▪ Vrouwelijke vorm = driehoek = gelijkheid en evenredigheid
▪ 13 plaatsen aan elke kant (39 in totaal), elk voor 1 belangrijke vrouw uit de
geschiedenis
▪ Mythologische vrouwen, oude grieken, middeleeuwen en moderne periode
o De naam op de loper en bord anders per vrouw (uniek), maar dezelfde beker,
servet en bestek
o Tegels met namen op → 999 namen van vrouwen uit de context van de vrouwen die
wel een plaats aan tafel hebben gekregen (de vrouwen die deze vrouwen
ondersteund hebben) = heritage floor
- In de materialen van het kunstwerk vrouwen vieren en de kunstvorm die als vrouwelijk
beschouwd werden centraal stellen
, o Weven, borduren, naaien, porseleinschilderen → van ouds als vrouwelijk en lage
kunstvormen gezien
o Hoge kunst = mannelijk = beeldhouden, schilderen etc
o Estethische hierarchie benadeeld bepaalde vormen van kunst → vormen van kunst
hebben genderassociaties gekregen doorheen de eeuwen en die van vrouwen
werden als minderwaardig beschouwd
- Strijd voor vrouwelijke emancipatie → de verschillen in kunstvormen begonnen uitgedaagd
te worden
o Is niet wat chicago doet, zij viert de “minderwaardige” kunstvormen en wil ze naar
een hoger niveau tillen (wil ze niet langer als minderwaardig doen beschouwd
worden)
OMSTREDEN KUNSTWERK
- Ervoor bestond iets monumentaal als deze installatie niet
- Werd gezien als te westers, eurocentrisch en americanistisch, veelal blanke vrouwen (1
van kleur)
- Essentialistisch: ondanks de verschillen in de lopers en borden wordt de beleving van
vrouwen in de geschiedenis afgevlakt en gelijkgesteld alsof vrouwen allemaal hetzelfde zijn
(elke vrouw wordt op exact dezelfde manier afgebeeld alsof ze geen andere soorten levens
hebben)
- Borden = vulvavoorstellingen/vlinderbeelden → de identiteit van de vrouwen wordt herleid
naar hun geslachtsdelen
o Weinig onderscheid tussen sekse en gender (biologisch geslachtsdeel)
o Kritiek vanuit feministische én conservatieve hoek (3D pornografie)
o Toch ook veel voorstanders
- Hortense J Spillers
o De enige zwarte vrouw heeft veel minder duidelijk een vulvavorm op haar bord =
symbolische castratie (suggereren dat zwarte vrouwen geen seksualiteit hebben)
o Er wordt geen uitleg voor gegeven waarom dit is
- Alice walker
o Witte vrouwen kunnen zich niet inbeelden dat zwarte vrouwen vaginas hebben
GUESS WHO’S COMING TO DINNER TOO?
, - Patricia Kaersenhout
o Nederlandse kunstenares van Surinaamse afkomst
o Krachtige viering van mythologische, historische en
hedendaagse vrouwen van kleur
▪ Replica van Chicago maar met vrouwen van kleur
(rechtsreekse reactie)
o Canonisering van het schilderij van Chicago is een probleem
▪ The dinner party behoort tot de kunsthistorische ‘Canon’, en de
vertegenwoordigde vrouwen ook, maar wat met die
ontelbare andere vrouwen die deze eer nog niet te
beurt viel?
- Hoe zit het met canon en canonisering?
o Felix Nadar (caricaturist) → Pantheon Nadar prent
o 270 figuren in de prent zijn allemaal mannen en slechts 10
vrouwen enkel als borstbeelden (voornamelijk Franse
schrijfsters) die worden gedragen door Ernest …
FEMINISTISCHE VISIES OP DE CANON
Kunsthistorisch perspectief
Een canon is het geheel van teksten, beelden, kunstwerken en gebeurtenissen dat
het referentiekader is van een gedeelde cultuur of religie.
- In de eerste uitgave van de history of arts boeken stond geen enkele vrouw
Een canon is wat academische instellingen beschouwen als de beste, meest representatieve
en meest betekenisvolle teksten/objecten in literatuur, kunstgeschiedenis of muziek.
o Opslagplaats van transhistorische esthetische waarden
o Bepalen wat onbetwistbaar goed is en wat diegene die zich in die praktijk willen
bekwamen tot voorbeeld moeten nemen
- (1) Canon als een structuur van uitsluiting: legt de gender bias en selectiviteit van de
canon bloot.
o Reactie: wijzen op vrouwelijke kunstenaars
o Nadeel: traditie blijft traditie, vrouwen worden in afzonderlijke compartimenten
gestoken of toegevoegd als politiek correcte supplementen. (vrouwelijke
kunstenaars als Oxymoron) → gaat niet in op de oorzaak van verwaarlozing
o Guerilla girls = collectief van vrouwelijke kunstenaars die gorillamaskers dragen om
anoniem te blijven
▪ Discrepantie: 5% vrouwelijke kunstenaars, 85% van de naakte beelden zijn
vrouwen
- (2) Canon als een structuur van onderwerping en dominantie die alle vrouwen
marginaliseert.
o Heeft niet enkel aandacht voor het uitsluiten, maar ook voor het minderwaardig
achten van wat met vrouwen werd geassocieerd.
▪ Opwaarderen van praktijken geassocieerd met vrouwen en die niet
gewaardeerd worden in de canon zoals textiel en keramiek (onderscheid
‘echte kunst’ en ‘decoratie’)
, ▪ Beperking: bevestigt verschildenken vrouwen/mannen, beeld van ‘de
vrouw’.
- (3) De canon re/produceert verschildenken (sekse, gender, ras) en de daaraan
gekoppelde machtsverhoudingen
o Kijken naar verschildenken dat aan de canon ten grondslag ligt (waarom is X de
norm en Y ‘de ander’?)
o Wat is vrouwelijkheid? (cultuur- en historisch specifieke vormen van
‘vrouwelijkheid’)
VROUWEN “VERZAMELEN” REFLECTIES
VROUWELIJKE KUNSTENAARS VERZAMELD
- Moeten we zoeken naar het vrouwelijke in het werk van vrouwelijke kunstenaars?
o En als we dat doen, doet dat ons begrip van hun kunst goed?
- Heeft hun kunst iets wat zich onderscheidt van door mannen gemaakte kunst?
- Als je vrouwelijke kunstenaars uit vele eeuwen en landen samen toont, bestaat het risico
dat het zoeken naar vrouwelijke overeenkomsten de overige kwaliteiten van hun werk
overschaduwt.
- Alle vrouwelijke kunstenaars hebben allemaal met de vooroordelen te maken gekregen van
het zijn van een vrouwelijke kunstenaar
o “maar ze delen hun ongekozen positie als vrouw in een wereld die van oudsher een
systeem heeft opgebouwd om vrouwen kleiner te maken”
- Tentoonstellingen van vrouwelijke kunstenaars
o Women Masters, Madrid: overkoepelende themas tussen de vrouwelijke kunstenaars
o Ingenious women, Hamburg
o Making her mark, Baltimore
Kritische nieuwe kijk op het tentoonstellen van vrouwelijke kunstenaars
VROUWENLEVENS
- Verzamelingen van vrouwenlevens (ouder genre)
o Je brengt levens samen van vrouwen die als
voorbeeld dienen (stichtende bedoeling,
ideaalbeeld)
- Tweede feministiche golf (jaren 80): genre ingebed in de
academie (activistische publicatievorm =
groepsbiografieën of biografieën over individuele
vrouwen)
- Recente verzamelingen
o Usual suspects: (eerste vrouwelijke hooglereaar, eerste vrouwelijke minister …)
geen vergeten vrouwen, herinnering in ere houden
o Verdienmodel: commercieel inspelen op feministische lifestyle trend, gericht op
verkoop en niet op vernieuwing
