Gezondheidszorg in detentie en forensische settings:
1. Detentie en internering: inleiding
* Verschillen tussen strafuitvoering en internering:
Strafuitvoering Internering
Toerekeningsvatbaar Ontoerekeningsvatbaar
Wel einddatum - Bepaalde duur Geen einddatum – Onbepaalde duur
Straf Beschermingsmaatregel
Geen verplichting tot zorg Verplichting tot zorg
Gevangenis - Vrijheidsberoving Verschillende zorgcircuits - Behandeling
Geestesstoornis
* Forensische is afkomstig van forum -> Marktplaats waar recht wordt gesproken
1. Detentie
* Welke verschillen merk je op in de algemene toelichting rond de soorten gevangenissen?:
- Strafhuizen: ● Gevangenissen voor veroordeelden
- Arresthuizen: ● Gevangenissen voor personen die nog niet veroordeeld zijn en
in voorlopige hechtenis zitten
-> In de praktijk verblijven in de meeste gevangenissen zowel veroordeelden als personen in voorlopige
hechtenis.
De oorzaak is overbevolking
- Gesloten gevangenissen: ● Klassieke gevangenissen met alle nodige bewakingsmiddelen en
veiligheidsvoorzieningen
● Gedetineerden brengen het grootste deel van hun tijd in hun cel door
- Halfopen gevangenissen: ● Gedetineerden kunnen overdag in werkplaatsen van de gevangenis en
buiten de gevangenis werken
● ’s Nachts blijven ze verplicht in hun cel
- Open gevangenissen: ● Minder strenge veiligheidsmaatregelen
● Gedetineerden aanvaarden vrijwillig een opvoedingsregime met minieme
dwangmiddelen
* Wat kan je specifiek vinden met betrekking tot gezondheidszorg in de gevangenissen?:
- Men moet dezelfde gezondheidszorg kunnen genieten als in de vrije samenleving
- De zorg is aangepast aan de specifieke noden en aan de gevangenisomgeving
- In de gevangenissen werken verplegers, dokters, psychiaters, psychologen, tandartsen en kinesisten
2. Internering
* Geïnterneerden worden onderworpen aan een verplichte psychiatrische begeleiding, behandeling of
zorg
* Kunnen gaan om psychiatrische afdelingen van de gevangenissen
nl. Instellingen ter Bescherming van de Maatschappij (= IBM)
* Daarnaast zijn er ook verschillende GGZ-voorzieningen:
- PZ = Psychiatrische ziekenhuizen
- FPC = Forensische psychiatrische centra
- PVT = Tijdelijke woonvormen met zorg, nl de Psychiatrische VerzorgingsTehuizen
- IBW = Initiatieven Beschut Wonen
- CGG = Ambulante GGZ, Centra Geestelijke Gezondheidszorg
* Ook privaat gevestigde psychiaters, psychologen, voorzieningen gehandicaptenzorg en WZC vullen een
opdracht voor de doelgroep gedetineerden
1
,2. Detentie en gezondheidszorg
1. Wettelijk kader
1. Basiswet gevangeniswezen
* De tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf wordt gericht op:
- Het herstel van het door misdrijf aan de slachtoffers aangedane onrecht
- De rehabilitatie van de veroordeelde
- De geïndividualiseerde voorbereiding van zijn re-integratie in de vrije samenleving
* Gelijkwaardigheid en integratie worden als belangrijke principes omschreven
2. Universele beginselen
* Gelijkwaardigheid:
- Beginsel afkomstig uit: ● Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
● Europees Verdrag van de Rechten van de Mens
● Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten
- Geeft aan dat gedetineerden een evenwaardig recht hebben op kwalitatieve geestelijke
gezondheidszorg
- Focus ligt op: ● Respect voor menselijke waardigheid
● Zelfrespect van de gedetineerde
● Aanspraak maken op individuele en sociale verantwoordelijkheid van gedetineerde
● Detente moet in orde en veiligheid verlopen
● Enkel verlies van vrijheid
● Geen verdere kwelling
* Integratie in algemene gezondheidszorg:
- Houdt in dat gezondheidszorg voor gedetineerde geïntegreerd moeten worden in algemene
gezondheidszorg
- Momenteel krijgt die integratie alleen vorm door een gedeeltelijke financiële tussenkomst van het
RIZIV voor gedetineerden die beroep moeten doen op gezondheidszorg.
- Op beleidsvlak is er no geen sprake van integratie
- Er is een grote noodzaak aan integratie:
● Vroeger al vaak kritiek gekomen van buitenland en België op penitentiaire gezondeidszorg
● Momenteel opgenomen in regeerakkoord
3. Moeilijkheden met betrekking tot beginselen in Belgische gevangenissen
* Kenniscentrum voor gezondheidszorg (KCE) stelt vast:
- Ontoereikende zorg door gebrek aan financiële middelen
- Tekort aan medewerkers, loopbaanvooruitzichten, materiaal, …
- Moeilijke overdracht van medische gegevens (intern en extern)
- Complexe tijdrovende logistiek
- Zorgcontinuïteit in het gedrang
- Verschillende bevoegdheden/gebrek aan communicatie en info onderling
2
, 4. Organisatie en structuur van de gezondheidszorg in de Belgische gevangenissen
* Adviserend orgaan: - Minister van Justitie met Penitentiaire Gezondheidsraad
- Inrichtende macht van de gezondheidszorg in gevangenissen
* Dagelijks beleid en beheer gebeuren centraal vanuit Dienst gezondheidszorg Gevangenissen te
Brussel -> Dienst wil instaan voor gezondheidszorg gelijkwaardig met buiten en bovendien aangepast
aan specifieke noden van de gedetineerden
* Aanbod basisgezondheidszorg: - Algemene geneeskunde
- Tandheelkunde
- Psychiatrie
* In sommige grotere gevangenissen: - Specialistische geneeskunde
- Vb. gynaecologie, dermatologie, radiologie
* In elke gevangenis is verpleegkundige zorg en kinesitherapie verzekerd
* Een lokale apotheek van buiten de gevangenis staat n voor dagelijks klaarmaken en leveren van GM
* Wie in een gevangenis opgesloten wordt, valt uit sociale zekerheid en uit verzekeringen:
- Geen recht op werkloosheidsuitkering
- Geen recht op gewaarborgd inkomen
- Geen recht op terugbetaling van geneesmiddelen
- Geen recht op terugbetaling van tandheelkundige zorg
* Kwalitatieve gezondheidszorg:
- Staat in voor beleid en beheer van gezondheidszorg in gevangenissen,
in overeenstemming met nationale standaarden en van de patiënten rechten
met aandacht voor medische geheim en professionele onafhankelijkheid van de zorgverleners en
rekening houdend met relevant wetenschappelijk onderzoek
* In dringende gevallen, wanneer diagnose of behandeling niet mogelijk is binnen de gevangenis ->
beroep doen op ‘extern’ zorgaanbod
* Zorgverstrekkers verbonden aan de dienst Coördinatie Medische Zorg:
- Analoge rechten en plichten als personen met een opdracht van de gezondheidszorg buiten de
gevangenis
-> Meeste VPK en ZV van multidisciplinaiere zorgequipes hebben statuut van
rijkspersoneel/arbeidsovereenkomst met FOD Justitie
3
1. Detentie en internering: inleiding
* Verschillen tussen strafuitvoering en internering:
Strafuitvoering Internering
Toerekeningsvatbaar Ontoerekeningsvatbaar
Wel einddatum - Bepaalde duur Geen einddatum – Onbepaalde duur
Straf Beschermingsmaatregel
Geen verplichting tot zorg Verplichting tot zorg
Gevangenis - Vrijheidsberoving Verschillende zorgcircuits - Behandeling
Geestesstoornis
* Forensische is afkomstig van forum -> Marktplaats waar recht wordt gesproken
1. Detentie
* Welke verschillen merk je op in de algemene toelichting rond de soorten gevangenissen?:
- Strafhuizen: ● Gevangenissen voor veroordeelden
- Arresthuizen: ● Gevangenissen voor personen die nog niet veroordeeld zijn en
in voorlopige hechtenis zitten
-> In de praktijk verblijven in de meeste gevangenissen zowel veroordeelden als personen in voorlopige
hechtenis.
De oorzaak is overbevolking
- Gesloten gevangenissen: ● Klassieke gevangenissen met alle nodige bewakingsmiddelen en
veiligheidsvoorzieningen
● Gedetineerden brengen het grootste deel van hun tijd in hun cel door
- Halfopen gevangenissen: ● Gedetineerden kunnen overdag in werkplaatsen van de gevangenis en
buiten de gevangenis werken
● ’s Nachts blijven ze verplicht in hun cel
- Open gevangenissen: ● Minder strenge veiligheidsmaatregelen
● Gedetineerden aanvaarden vrijwillig een opvoedingsregime met minieme
dwangmiddelen
* Wat kan je specifiek vinden met betrekking tot gezondheidszorg in de gevangenissen?:
- Men moet dezelfde gezondheidszorg kunnen genieten als in de vrije samenleving
- De zorg is aangepast aan de specifieke noden en aan de gevangenisomgeving
- In de gevangenissen werken verplegers, dokters, psychiaters, psychologen, tandartsen en kinesisten
2. Internering
* Geïnterneerden worden onderworpen aan een verplichte psychiatrische begeleiding, behandeling of
zorg
* Kunnen gaan om psychiatrische afdelingen van de gevangenissen
nl. Instellingen ter Bescherming van de Maatschappij (= IBM)
* Daarnaast zijn er ook verschillende GGZ-voorzieningen:
- PZ = Psychiatrische ziekenhuizen
- FPC = Forensische psychiatrische centra
- PVT = Tijdelijke woonvormen met zorg, nl de Psychiatrische VerzorgingsTehuizen
- IBW = Initiatieven Beschut Wonen
- CGG = Ambulante GGZ, Centra Geestelijke Gezondheidszorg
* Ook privaat gevestigde psychiaters, psychologen, voorzieningen gehandicaptenzorg en WZC vullen een
opdracht voor de doelgroep gedetineerden
1
,2. Detentie en gezondheidszorg
1. Wettelijk kader
1. Basiswet gevangeniswezen
* De tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf wordt gericht op:
- Het herstel van het door misdrijf aan de slachtoffers aangedane onrecht
- De rehabilitatie van de veroordeelde
- De geïndividualiseerde voorbereiding van zijn re-integratie in de vrije samenleving
* Gelijkwaardigheid en integratie worden als belangrijke principes omschreven
2. Universele beginselen
* Gelijkwaardigheid:
- Beginsel afkomstig uit: ● Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
● Europees Verdrag van de Rechten van de Mens
● Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten
- Geeft aan dat gedetineerden een evenwaardig recht hebben op kwalitatieve geestelijke
gezondheidszorg
- Focus ligt op: ● Respect voor menselijke waardigheid
● Zelfrespect van de gedetineerde
● Aanspraak maken op individuele en sociale verantwoordelijkheid van gedetineerde
● Detente moet in orde en veiligheid verlopen
● Enkel verlies van vrijheid
● Geen verdere kwelling
* Integratie in algemene gezondheidszorg:
- Houdt in dat gezondheidszorg voor gedetineerde geïntegreerd moeten worden in algemene
gezondheidszorg
- Momenteel krijgt die integratie alleen vorm door een gedeeltelijke financiële tussenkomst van het
RIZIV voor gedetineerden die beroep moeten doen op gezondheidszorg.
- Op beleidsvlak is er no geen sprake van integratie
- Er is een grote noodzaak aan integratie:
● Vroeger al vaak kritiek gekomen van buitenland en België op penitentiaire gezondeidszorg
● Momenteel opgenomen in regeerakkoord
3. Moeilijkheden met betrekking tot beginselen in Belgische gevangenissen
* Kenniscentrum voor gezondheidszorg (KCE) stelt vast:
- Ontoereikende zorg door gebrek aan financiële middelen
- Tekort aan medewerkers, loopbaanvooruitzichten, materiaal, …
- Moeilijke overdracht van medische gegevens (intern en extern)
- Complexe tijdrovende logistiek
- Zorgcontinuïteit in het gedrang
- Verschillende bevoegdheden/gebrek aan communicatie en info onderling
2
, 4. Organisatie en structuur van de gezondheidszorg in de Belgische gevangenissen
* Adviserend orgaan: - Minister van Justitie met Penitentiaire Gezondheidsraad
- Inrichtende macht van de gezondheidszorg in gevangenissen
* Dagelijks beleid en beheer gebeuren centraal vanuit Dienst gezondheidszorg Gevangenissen te
Brussel -> Dienst wil instaan voor gezondheidszorg gelijkwaardig met buiten en bovendien aangepast
aan specifieke noden van de gedetineerden
* Aanbod basisgezondheidszorg: - Algemene geneeskunde
- Tandheelkunde
- Psychiatrie
* In sommige grotere gevangenissen: - Specialistische geneeskunde
- Vb. gynaecologie, dermatologie, radiologie
* In elke gevangenis is verpleegkundige zorg en kinesitherapie verzekerd
* Een lokale apotheek van buiten de gevangenis staat n voor dagelijks klaarmaken en leveren van GM
* Wie in een gevangenis opgesloten wordt, valt uit sociale zekerheid en uit verzekeringen:
- Geen recht op werkloosheidsuitkering
- Geen recht op gewaarborgd inkomen
- Geen recht op terugbetaling van geneesmiddelen
- Geen recht op terugbetaling van tandheelkundige zorg
* Kwalitatieve gezondheidszorg:
- Staat in voor beleid en beheer van gezondheidszorg in gevangenissen,
in overeenstemming met nationale standaarden en van de patiënten rechten
met aandacht voor medische geheim en professionele onafhankelijkheid van de zorgverleners en
rekening houdend met relevant wetenschappelijk onderzoek
* In dringende gevallen, wanneer diagnose of behandeling niet mogelijk is binnen de gevangenis ->
beroep doen op ‘extern’ zorgaanbod
* Zorgverstrekkers verbonden aan de dienst Coördinatie Medische Zorg:
- Analoge rechten en plichten als personen met een opdracht van de gezondheidszorg buiten de
gevangenis
-> Meeste VPK en ZV van multidisciplinaiere zorgequipes hebben statuut van
rijkspersoneel/arbeidsovereenkomst met FOD Justitie
3
