HC1 Reflectie op de gezondheidswetenschap
De wetenschap (‘zelf’)
→ kan op 2 manieren bestudeerd worden, verschillende perspectieven om naar de wetenschap te kijken:
1. Descriptief (beschrijvend)
→ historicus of socioloog
- Wat is er gebeurd?
- Hoe is iets tot stand gekomen?
- Hoe is theorie Q uit theorie P voortgekomen?
2. Normatief
→ gaat meer over het rechtvaardigen van wetenschappelijke kennis
- Wat is een goede theorie?
- Hoe is wetenschappelijke kennis te rechtvaardigen?
- Onderscheid echte kennis vs pseudo kennis?
- Wat is een adequate wetenschappelijke verklaring?
Wetenschap is soms een grillig proces (h1)
Vertelt david koster over Darwin en de evolutietheorie (lees dit hoofdstuk!).
Een ander voorbeeld is van de Duitse chemicus Kekule → Wat is eigenlijk de structuur van het molecuul
benzeen? → hij droomde over een slag die in zijn eigen staart beet, en toen wist hij het → benzeen een
ringstructuur (niet lineair).
→ hiermee wordt gezegd dat wetenschappelijke vondsten op allemaal verschillende manieren tot stand
kunnen komen → dit is prima. Maar een wetenschappelijke claim vervolgens rechtvaardigen is wel
aanzienlijk anders.
Wat is onderscheidend aan wetenschap?
→ in dit boek wordt gepraat over de ‘common sense visie’ van de wetenschap → hier wordt het verschil in
descriptief en normatief aan toegevoegd.
De common sense visie van wetenschap (verschillende elementen):
- Logische afleidingen: Onze common sense visie in de wetenschap → daar vinden logische
afleidingen van plaats, zoals een hypothese logisch kunnen afleiden vanuit de theorie.
- Empirische vastgestelde feiten: Tegenwoordig vinden wij dat wetenschap gestoeld moet zijn op
empirisch vastgestelde feiten en dat feiten dus niet zomaar vanuit een of andere autoriteit
kunnen komen.
- Theorie gebaseerd op de feiten
- Repliceerbaarheid: experimenten moeten herhaald kunnen worden
- Falsifieerbaarheid: experimenten moeten weerlegbaar zijn
- Normen en waarden doen er niet toe in de wetenschap
- Geen externe invloeden
- Neutraal bij de vraagstelling
- Onafhankelijk bij de acceptatie
- Maatschappelijk waardenvrij
Bij deze common sense visie is opnieuw het onderscheid tussen descriptief en normatief relevant →
kloppen de elementen van de common sense visie?
1. Descriptief: Strookt een element met hoe het in het echt gaat?
2. Normatief: Is het element een goed en bruikbaar ideaal?
Een ander onderscheid: Theorieen/studies vs gedrag van wetenschappers
→ normen kunnen betrekking op wts werk, bv een theorie of een bepaalde studie
- Is de theorie consistent?
- Volgt de hypothese uit de theorie
- Zijn de conclusies toetsbaar? Weerlegbaar?
- Enz.
Of we kijken naar het gedrag van de wetenschappers zelf (normatief)
- Hebben ze de feiten netjes opgeschreven?
- Hebben ze hun resultaten netjes gedeeld?
- Hebben ze zich onafhankelijk opgesteld?
- Zijn ze niet dogmatisch geweest? → nodig voor falsifieerbaarheid van een theorie
1
, - Enz.
→ ethiek in de wetenschap
Ethiek in de wetenschap
Amerikaanse socioloog Robert Merton (1910-2003) → heeft geprobeerd in kaart te brengen te brengen
hoe de subcultuur van de wetenschap (de wetenschappers met elkaar), wat voor een normen daar
eigenlijk gelden in die cultuur van wetenschappers.
= The normative structure of science (1942) → beschrijft het ethos van wetenschap.
→ zo kwam hij tot de: CUDOS normen;
1. Communism
2. Universalism
3. Disinterestedness
4. Organized Skepticism
Later kwam kritiek op die CUDOS normen → klopt het wel dat wat Merton schrijft over de
wetenschappers, dat het ook daadwerkelijk zo in de praktijk gaat?
Theoretisch natuurkundige John Ziman (1925-2005) was een van de critici die hieraan twijfelde → volgens
hem de CUDOS niet universeel, want in sommige sectoren gaat het er anders aan toe → descriptieve
kritiek op de normen van Merton.
Anderzijds kunnen de normen normatief opgevat worden → dit is misschien niet zoals het er overal
aantoe gaat, maar dit zijn de normen die wij hanteren -> wij vinden dat wetenschappers zich zo zouden
moeten gedragen. → deze normen van Merton zien we vertaald toegepast worden in de gedragscode
VSNU 2018 (nederlandse universiteiten) & klachtenregeling VU & VUmc, nml 5 principes:
1. Eerlijkheid en zorgvuldigheid
2. Betrouwbaarheid
3. Controleerbaarheid
4. Onpartijdigheid
5. Verantwoordelijkheid
Normatieve theorie mbt wetenschap: EMPIRISME
→ kennis is gebaseerd op waarnemingen & experiment -> bij elkaar dmv inductie → lijden tot kennis.
> Inductie:
Wetenschap zoekt naar universele wetten van de vorm ‘Altijd als X, dan Y”
= Als X zeer vaak en onder veer verschillende omstandigheden waargenomen is; en als X steeds samen
met Y optrad, dan is de conclusie “Altijd als X, dan Y” gerechtvaardigd.
> logisch positivisten
= een school in de wetenschapsfilosofie aan het begin van de 20e eeuw die bestond uit
2
De wetenschap (‘zelf’)
→ kan op 2 manieren bestudeerd worden, verschillende perspectieven om naar de wetenschap te kijken:
1. Descriptief (beschrijvend)
→ historicus of socioloog
- Wat is er gebeurd?
- Hoe is iets tot stand gekomen?
- Hoe is theorie Q uit theorie P voortgekomen?
2. Normatief
→ gaat meer over het rechtvaardigen van wetenschappelijke kennis
- Wat is een goede theorie?
- Hoe is wetenschappelijke kennis te rechtvaardigen?
- Onderscheid echte kennis vs pseudo kennis?
- Wat is een adequate wetenschappelijke verklaring?
Wetenschap is soms een grillig proces (h1)
Vertelt david koster over Darwin en de evolutietheorie (lees dit hoofdstuk!).
Een ander voorbeeld is van de Duitse chemicus Kekule → Wat is eigenlijk de structuur van het molecuul
benzeen? → hij droomde over een slag die in zijn eigen staart beet, en toen wist hij het → benzeen een
ringstructuur (niet lineair).
→ hiermee wordt gezegd dat wetenschappelijke vondsten op allemaal verschillende manieren tot stand
kunnen komen → dit is prima. Maar een wetenschappelijke claim vervolgens rechtvaardigen is wel
aanzienlijk anders.
Wat is onderscheidend aan wetenschap?
→ in dit boek wordt gepraat over de ‘common sense visie’ van de wetenschap → hier wordt het verschil in
descriptief en normatief aan toegevoegd.
De common sense visie van wetenschap (verschillende elementen):
- Logische afleidingen: Onze common sense visie in de wetenschap → daar vinden logische
afleidingen van plaats, zoals een hypothese logisch kunnen afleiden vanuit de theorie.
- Empirische vastgestelde feiten: Tegenwoordig vinden wij dat wetenschap gestoeld moet zijn op
empirisch vastgestelde feiten en dat feiten dus niet zomaar vanuit een of andere autoriteit
kunnen komen.
- Theorie gebaseerd op de feiten
- Repliceerbaarheid: experimenten moeten herhaald kunnen worden
- Falsifieerbaarheid: experimenten moeten weerlegbaar zijn
- Normen en waarden doen er niet toe in de wetenschap
- Geen externe invloeden
- Neutraal bij de vraagstelling
- Onafhankelijk bij de acceptatie
- Maatschappelijk waardenvrij
Bij deze common sense visie is opnieuw het onderscheid tussen descriptief en normatief relevant →
kloppen de elementen van de common sense visie?
1. Descriptief: Strookt een element met hoe het in het echt gaat?
2. Normatief: Is het element een goed en bruikbaar ideaal?
Een ander onderscheid: Theorieen/studies vs gedrag van wetenschappers
→ normen kunnen betrekking op wts werk, bv een theorie of een bepaalde studie
- Is de theorie consistent?
- Volgt de hypothese uit de theorie
- Zijn de conclusies toetsbaar? Weerlegbaar?
- Enz.
Of we kijken naar het gedrag van de wetenschappers zelf (normatief)
- Hebben ze de feiten netjes opgeschreven?
- Hebben ze hun resultaten netjes gedeeld?
- Hebben ze zich onafhankelijk opgesteld?
- Zijn ze niet dogmatisch geweest? → nodig voor falsifieerbaarheid van een theorie
1
, - Enz.
→ ethiek in de wetenschap
Ethiek in de wetenschap
Amerikaanse socioloog Robert Merton (1910-2003) → heeft geprobeerd in kaart te brengen te brengen
hoe de subcultuur van de wetenschap (de wetenschappers met elkaar), wat voor een normen daar
eigenlijk gelden in die cultuur van wetenschappers.
= The normative structure of science (1942) → beschrijft het ethos van wetenschap.
→ zo kwam hij tot de: CUDOS normen;
1. Communism
2. Universalism
3. Disinterestedness
4. Organized Skepticism
Later kwam kritiek op die CUDOS normen → klopt het wel dat wat Merton schrijft over de
wetenschappers, dat het ook daadwerkelijk zo in de praktijk gaat?
Theoretisch natuurkundige John Ziman (1925-2005) was een van de critici die hieraan twijfelde → volgens
hem de CUDOS niet universeel, want in sommige sectoren gaat het er anders aan toe → descriptieve
kritiek op de normen van Merton.
Anderzijds kunnen de normen normatief opgevat worden → dit is misschien niet zoals het er overal
aantoe gaat, maar dit zijn de normen die wij hanteren -> wij vinden dat wetenschappers zich zo zouden
moeten gedragen. → deze normen van Merton zien we vertaald toegepast worden in de gedragscode
VSNU 2018 (nederlandse universiteiten) & klachtenregeling VU & VUmc, nml 5 principes:
1. Eerlijkheid en zorgvuldigheid
2. Betrouwbaarheid
3. Controleerbaarheid
4. Onpartijdigheid
5. Verantwoordelijkheid
Normatieve theorie mbt wetenschap: EMPIRISME
→ kennis is gebaseerd op waarnemingen & experiment -> bij elkaar dmv inductie → lijden tot kennis.
> Inductie:
Wetenschap zoekt naar universele wetten van de vorm ‘Altijd als X, dan Y”
= Als X zeer vaak en onder veer verschillende omstandigheden waargenomen is; en als X steeds samen
met Y optrad, dan is de conclusie “Altijd als X, dan Y” gerechtvaardigd.
> logisch positivisten
= een school in de wetenschapsfilosofie aan het begin van de 20e eeuw die bestond uit
2
