Bioethics
1. Bioethics
§ What is meant by an ‘ethico-onto-epistemology’?
Filosofie kan worden opgedeeld in theoretische filosofie en praktische
filosofie.
Theoretische filosofie: metaphysics, filosofie van wetenschap. In deze disciplines
vragen mensen zich af wat mensen zijn, de wereld en het universum is.
Praktische filosofie: ethiek, politieke filosofie, sociale filosofie.
Bio-ethiek moet samenwerken met wetenschapsfilosofen, meta-ethici en
politicologen. Vragen over hoe de wereld is (ontologie) en hoe we dingen weten
(epistemologie) zijn nauw verweven met ethische vragen (wat we zouden moeten
weten).
Bv. ontologie: vraagt wat er bestaat en epistemologie stelt de vraag hoe we het
bestaan van iets kunnen weten
Ethics:
Wat is ethiek? Volgens Aristotles ‘the good life’. Nu: principes dat het fundament
zijn van waarden en normen.
Moraliteit is het algemeen begrip van goed en kwaad. Ethiek daarentegen is de
reflectie over wat goed en slecht is.
Ethiek kan worden onderverdeeld in non-normatieve branches en normatieve
ethiek.
Non-normatieve branches:
destriptieve ethiek of moral sciences: moraliteit wordt benaderd vanuit
sociale wetenschappen, psychologie
meta-ethics: tak die onderzoekt waarom mensen moreel zijn en hoe ze
moreel zijn
Normatieve ethiek:
Algemene normatieve ethiek: filosofen kijken na over welk gedrag goed of
slecht is
Toegepaste ethiek: vragen worden in specifieke contexten gesteld
(bioethiek, media ethiek, bedrijfs ethiek)
Ontologie: Verwijst naar onze opvatting van de werkelijkheid en van de
fenomenen die deel uitmaen van de werkelijkheid.
Concepten die we in het dagelijks leven als vanzelfsprekend beschouwen, zijn bij
nadere beschouwing niet eenduidig.
Bijvoorbeeld: wat is 'een ziekte'? Moeilijk te definiëren: Heeft het te maken met
hoe mensen gewoonlijk functioneren? Heeft het te maken met een persoon dat
significant afwijkt van een statistisch gemiddelde (bv. bloeddruk)?, bedoelen we
dat er een specifieke biologische oorzaak is (zoals bij griep)?...
Epistemology & philosophy science
Filosofen denken kritisch na over veel vragen in de wetenschap en proberen deze
te verhelderen.
Kwestie van wetenschappelijke kennis: Wanneer is iets wetenschappelijk
bewezen en wat telt als een wetenschappelijk feit? Is iets wetenschappelijk als
we voldoende bewijs hebben?
1
,Wetenschap evolueert niet vloeiend, niet continu volgens Thomas Kuhn. Volgens
hem vindt het plaats via revoluties of paradigmaverschuivingen. Volgens Kuhn
kunnen paradigma’s ontstaan wanneer anomalieën ontstaan die het paradigma
in twijfel trekken. Dit leidt tot een wetenschappelijke revolutie waarbij een nieuw
paradigme ontstaat.
Wetenschappers kunnen ook door politieke/sociale invloeden worden geleid. Deze
factoren informeren de wetenschap van buitenaf.
Ook interne invloed is mogelijk zoals inductief risico (risico dat je neemt dat de
hypothese vals is wanneer ze waar is (false negative): Of we een hypothese
aanvaarden of verwerpen hangt naast de gegevens ook af van gevolgen van
fouten ook het afwegen van gevolgen beïnvloedt de besluitvorming.
Verder moet er worden nagegaan in welke mate wetenschappers worden
beïnvloedt door vooroordelen.
Wetenschapsfilosofen hebben opgemerkt dat er geen neutraal, waardevrij
standpunt bestaat waaruit wetenschappers verschijnselen benaderen.
Standpuntenepistemologie: het opnemen van verschillende standpunten is
niet alleen moreel gunstig maar kan ook leiden tot een betere objectievere
wetenschap.
Epistemology is simpel gezegt de theorie van kennis.
§ What do Thomas Hobbes and Frans de Waal say about the origins
of morality
Één vraag in de metaethiek is: waarom zijn mensen gevoelig voor moraliteit en is
deze gevoeligheid specifiek voor mensen?
Één verklaring benadrukt de strijd om te overleven en stelt dat ethiek
voornamelijk van toepassing is op mensen in een samenleving. De 17 de eeuwse
Thomas Hobbes plaatst de oorsprong van moraliteit in egoïstische
voorzichtigheid.
In het begin waren er weinig mensen en genoeg grondstoffen en voedsel. Toen de
bevolking echter groeide, moesten mensen concurreren om de hulpbronnen.
Individuen raakten verwikkeld in een bittere strijd om te overleven waarin alleen
de sterkste overleefde. In deze harde omgeving ontstond het sociale contract:
men dacht dat het in ieders belang was om zich te houden aan een aantal
ethische regels of normen. Deze normen werden vervolgens geïnstitutionaliseerd
in wetten en werden afgedwongen door de staat.
Maar recenter is het duidelijk geworden dat ook niet-menselijke dieren
altruïstisch gedrag vertonen. Frans De Waal heeft aangetoond dat eerlijkheid en
altruïsme veel voorkomen bij dieren. Hij stelt dat onze morele principes
(eerlijkheid en altruïsme) hun oorsprong vinden in het gedrag van sociale dieren.
De menselijke moraliteit en niet-menselijke dieren mortaliteit wordt door velen
als verschillend beschouwd, omdat er een bepaalde rol is weggelegd voor religie
en voor het concept van 'taboe' dat bij niet-menselijke dieren wellicht afwezig is.
§ What is moral relativism? How does it relate to moral pluralism
and moral monism?
Ethical monism: regels die overal en altijd worden toegepast
Ethical pluralisme: verschillende situtaties, verschillende principes
Ethical relativisme: morele regels zijn enkel geldig in een specifieke tijd en
plaats
2
, Mensen die in moreel relativisme geloven denken dat het onmogelijk is om een
universele moraliteit te bereiken.
Verschillende gemeenschappen hebben verschillende morele codes. Deze
code bepaalt wat goed/slecht is voor een gemeenschap. Als een handeling
verkeerd is voor die code dan is die handeling verkeerd binnen die gemeenschap.
Er is geen objectieve standaard om te zeggen welke code beter is dan de
andere. Het is arrogant om onze morele code op te dringen aan andere culturen.
Het bestaan van verschillende codes betekent niet dat er geen normen zouden
zijn waarmee de verschillende codes kunnen worden beoordeeld. Het
onnadenkend aanvaarden van moreel relativisme kan gevaarlijk zijn.
Dus je kan niet zeggen ‘alle codes zijn even goed’, ‘we zouden tolerant moeten
zijn’.
Gevolgen van ethisch relativisme: we kunnen geen andere normen
beoordelen, iets is goed of slecht wanneer het overeenkomt met de
maatschappelijke normen, zijn er nog wel fundamentele waarden?
Is er een waarschuwing tegen: moreel superioriteitsdenken, onkritische
houding ten opzichte van de eigen morele code
Toch kunnen we nog leren van moreel relativisme. Het verbiedt om ons
andere culturen te snel te veroordelen vanuit een gevoel van superioriteit. Het
leert ons ook dat elke cultuur, het mis kan hebben over wat goed is en wat
slecht.
We leren begrijpen waarom mensen op het eerste gezicht bepaalde vreemde of
slechte gewoonten hebben en dat we moeten blijven nadenken waarom iets
goed/fout is.
Geen examenvraag maar wel weten: difference between ethical
naturalism and non-naturalism
-> naturalism: morale feiten zijn niet gescheiden van wetenschappelijke feiten,
empirische feiten kunnen aantonen wat goed is. Alles wat bestaat kan verklaard
worden door oorzaken en wetten. Dit gaat vaak hand in hand met
wetenschappen en verwerpt bovennatuurlijke verklaringen.
-> non-naturalism: wat goed is is iets wat je kan zien, goodness is een echte
eigenschap, rol van intuïties. Sommige aspecten van de werkelijkheid zijn niet te
verklaren/reduceren tot natuurlijke termen.
3
1. Bioethics
§ What is meant by an ‘ethico-onto-epistemology’?
Filosofie kan worden opgedeeld in theoretische filosofie en praktische
filosofie.
Theoretische filosofie: metaphysics, filosofie van wetenschap. In deze disciplines
vragen mensen zich af wat mensen zijn, de wereld en het universum is.
Praktische filosofie: ethiek, politieke filosofie, sociale filosofie.
Bio-ethiek moet samenwerken met wetenschapsfilosofen, meta-ethici en
politicologen. Vragen over hoe de wereld is (ontologie) en hoe we dingen weten
(epistemologie) zijn nauw verweven met ethische vragen (wat we zouden moeten
weten).
Bv. ontologie: vraagt wat er bestaat en epistemologie stelt de vraag hoe we het
bestaan van iets kunnen weten
Ethics:
Wat is ethiek? Volgens Aristotles ‘the good life’. Nu: principes dat het fundament
zijn van waarden en normen.
Moraliteit is het algemeen begrip van goed en kwaad. Ethiek daarentegen is de
reflectie over wat goed en slecht is.
Ethiek kan worden onderverdeeld in non-normatieve branches en normatieve
ethiek.
Non-normatieve branches:
destriptieve ethiek of moral sciences: moraliteit wordt benaderd vanuit
sociale wetenschappen, psychologie
meta-ethics: tak die onderzoekt waarom mensen moreel zijn en hoe ze
moreel zijn
Normatieve ethiek:
Algemene normatieve ethiek: filosofen kijken na over welk gedrag goed of
slecht is
Toegepaste ethiek: vragen worden in specifieke contexten gesteld
(bioethiek, media ethiek, bedrijfs ethiek)
Ontologie: Verwijst naar onze opvatting van de werkelijkheid en van de
fenomenen die deel uitmaen van de werkelijkheid.
Concepten die we in het dagelijks leven als vanzelfsprekend beschouwen, zijn bij
nadere beschouwing niet eenduidig.
Bijvoorbeeld: wat is 'een ziekte'? Moeilijk te definiëren: Heeft het te maken met
hoe mensen gewoonlijk functioneren? Heeft het te maken met een persoon dat
significant afwijkt van een statistisch gemiddelde (bv. bloeddruk)?, bedoelen we
dat er een specifieke biologische oorzaak is (zoals bij griep)?...
Epistemology & philosophy science
Filosofen denken kritisch na over veel vragen in de wetenschap en proberen deze
te verhelderen.
Kwestie van wetenschappelijke kennis: Wanneer is iets wetenschappelijk
bewezen en wat telt als een wetenschappelijk feit? Is iets wetenschappelijk als
we voldoende bewijs hebben?
1
,Wetenschap evolueert niet vloeiend, niet continu volgens Thomas Kuhn. Volgens
hem vindt het plaats via revoluties of paradigmaverschuivingen. Volgens Kuhn
kunnen paradigma’s ontstaan wanneer anomalieën ontstaan die het paradigma
in twijfel trekken. Dit leidt tot een wetenschappelijke revolutie waarbij een nieuw
paradigme ontstaat.
Wetenschappers kunnen ook door politieke/sociale invloeden worden geleid. Deze
factoren informeren de wetenschap van buitenaf.
Ook interne invloed is mogelijk zoals inductief risico (risico dat je neemt dat de
hypothese vals is wanneer ze waar is (false negative): Of we een hypothese
aanvaarden of verwerpen hangt naast de gegevens ook af van gevolgen van
fouten ook het afwegen van gevolgen beïnvloedt de besluitvorming.
Verder moet er worden nagegaan in welke mate wetenschappers worden
beïnvloedt door vooroordelen.
Wetenschapsfilosofen hebben opgemerkt dat er geen neutraal, waardevrij
standpunt bestaat waaruit wetenschappers verschijnselen benaderen.
Standpuntenepistemologie: het opnemen van verschillende standpunten is
niet alleen moreel gunstig maar kan ook leiden tot een betere objectievere
wetenschap.
Epistemology is simpel gezegt de theorie van kennis.
§ What do Thomas Hobbes and Frans de Waal say about the origins
of morality
Één vraag in de metaethiek is: waarom zijn mensen gevoelig voor moraliteit en is
deze gevoeligheid specifiek voor mensen?
Één verklaring benadrukt de strijd om te overleven en stelt dat ethiek
voornamelijk van toepassing is op mensen in een samenleving. De 17 de eeuwse
Thomas Hobbes plaatst de oorsprong van moraliteit in egoïstische
voorzichtigheid.
In het begin waren er weinig mensen en genoeg grondstoffen en voedsel. Toen de
bevolking echter groeide, moesten mensen concurreren om de hulpbronnen.
Individuen raakten verwikkeld in een bittere strijd om te overleven waarin alleen
de sterkste overleefde. In deze harde omgeving ontstond het sociale contract:
men dacht dat het in ieders belang was om zich te houden aan een aantal
ethische regels of normen. Deze normen werden vervolgens geïnstitutionaliseerd
in wetten en werden afgedwongen door de staat.
Maar recenter is het duidelijk geworden dat ook niet-menselijke dieren
altruïstisch gedrag vertonen. Frans De Waal heeft aangetoond dat eerlijkheid en
altruïsme veel voorkomen bij dieren. Hij stelt dat onze morele principes
(eerlijkheid en altruïsme) hun oorsprong vinden in het gedrag van sociale dieren.
De menselijke moraliteit en niet-menselijke dieren mortaliteit wordt door velen
als verschillend beschouwd, omdat er een bepaalde rol is weggelegd voor religie
en voor het concept van 'taboe' dat bij niet-menselijke dieren wellicht afwezig is.
§ What is moral relativism? How does it relate to moral pluralism
and moral monism?
Ethical monism: regels die overal en altijd worden toegepast
Ethical pluralisme: verschillende situtaties, verschillende principes
Ethical relativisme: morele regels zijn enkel geldig in een specifieke tijd en
plaats
2
, Mensen die in moreel relativisme geloven denken dat het onmogelijk is om een
universele moraliteit te bereiken.
Verschillende gemeenschappen hebben verschillende morele codes. Deze
code bepaalt wat goed/slecht is voor een gemeenschap. Als een handeling
verkeerd is voor die code dan is die handeling verkeerd binnen die gemeenschap.
Er is geen objectieve standaard om te zeggen welke code beter is dan de
andere. Het is arrogant om onze morele code op te dringen aan andere culturen.
Het bestaan van verschillende codes betekent niet dat er geen normen zouden
zijn waarmee de verschillende codes kunnen worden beoordeeld. Het
onnadenkend aanvaarden van moreel relativisme kan gevaarlijk zijn.
Dus je kan niet zeggen ‘alle codes zijn even goed’, ‘we zouden tolerant moeten
zijn’.
Gevolgen van ethisch relativisme: we kunnen geen andere normen
beoordelen, iets is goed of slecht wanneer het overeenkomt met de
maatschappelijke normen, zijn er nog wel fundamentele waarden?
Is er een waarschuwing tegen: moreel superioriteitsdenken, onkritische
houding ten opzichte van de eigen morele code
Toch kunnen we nog leren van moreel relativisme. Het verbiedt om ons
andere culturen te snel te veroordelen vanuit een gevoel van superioriteit. Het
leert ons ook dat elke cultuur, het mis kan hebben over wat goed is en wat
slecht.
We leren begrijpen waarom mensen op het eerste gezicht bepaalde vreemde of
slechte gewoonten hebben en dat we moeten blijven nadenken waarom iets
goed/fout is.
Geen examenvraag maar wel weten: difference between ethical
naturalism and non-naturalism
-> naturalism: morale feiten zijn niet gescheiden van wetenschappelijke feiten,
empirische feiten kunnen aantonen wat goed is. Alles wat bestaat kan verklaard
worden door oorzaken en wetten. Dit gaat vaak hand in hand met
wetenschappen en verwerpt bovennatuurlijke verklaringen.
-> non-naturalism: wat goed is is iets wat je kan zien, goodness is een echte
eigenschap, rol van intuïties. Sommige aspecten van de werkelijkheid zijn niet te
verklaren/reduceren tot natuurlijke termen.
3
