Nederlands als tweede taal 07-06-2016 Melissa van Kampen
Table of Contents
Hoofdstuk 1 de context van tweedetaalverwerving en tweede taal leren................................................3
1.2.1 imitatie en transfer...............................................................................................3
1.2.2 creatieve constructie en ontwikkelingsvolgorde...................................................3
1.2.3 interactie en taalaanbod......................................................................................4
1.3.1 achtergrondfactoren.............................................................................................4
1.3.2 cognitieve factoren...............................................................................................4
1.3.3 socio-affectieve factoren......................................................................................5
1.3.4 Socialeomgevingsfactoren...................................................................................5
Hoofdstuk 2 taalonderwijs en didactiek................................................................................................... 5
2.2 taal leren en verwerven..................................................................................................5
2.3 taalonderwijs.................................................................................................................. 5
2.3.1 taalaanbod........................................................................................................... 5
2.3.2 interactie en feedback..........................................................................................6
2.3.3 leerstrategieën.....................................................................................................6
2.4 benaderingen................................................................................................................. 6
2.4.1 grammatica-vertaalbenadering............................................................................6
2.4.2 directe methode...................................................................................................7
2.4.3 audio-linguale benadering....................................................................................7
2.4.4 communicatieve benadering................................................................................7
2.4.5 taakgericht onderwijs...........................................................................................7
2.4.6 inhoudsgericht (‘content based’) onderwijs..........................................................8
2.4.7 Teaching Proficiency through Reading and Storytelling (TPRS)..........................8
2.4.8 Dynamische, Usage-based Benadering (DUB)....................................................8
2.4.9 eclectische werkwijze..........................................................................................9
2.5 competentiegericht taalonderwijs...................................................................................9
2.5.2 Buitenschools leren.............................................................................................9
2.6 de docent....................................................................................................................... 9
2.8 didactische principes.....................................................................................................9
Hoofdstuk 3 luisteren............................................................................................................................ 10
3.2 het luisterproces.......................................................................................................... 10
3.3 luisterproblemen.......................................................................................................... 10
3.4 van theorie naar praktijk...............................................................................................11
,Nederlands als tweede taal 07-06-2016 Melissa van Kampen
3.5 vormgeven van het luisteronderwijs.............................................................................11
Hoofdstuk 4 spreken............................................................................................................................. 11
4.1 inleiding....................................................................................................................... 11
4.2 wat is spreekvaardigheid?...........................................................................................11
4.3 deelaspecten van spreekvaardigheid...........................................................................12
4.4spreken in de les ter voorbereiding op spreken buiten de les.......................................12
4.5 een buitenschoolse spreekopdracht oefenen...............................................................13
4.6 feedback op spreken...................................................................................................13
4.7 spreekangst.................................................................................................................13
4.8 omgaan met verschillen in spreekvaardigheid.............................................................13
Hoofdstuk 5 woordenschat................................................................................................................... 14
5.1 inleiding....................................................................................................................... 14
5.2 woordselectie...............................................................................................................14
5.3 het leren en onderwijzen van woorden: doelstellingen en didaktiek.............................14
Hoofdstuk 6 grammatica....................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 8 lezen................................................................................................................................. 19
8.1 inleiding....................................................................................................................... 19
8.2 lezen: herkenen, bouwen en besturen.........................................................................19
8.3 lagere processen, hogere processen en besturing in de tweede taal..........................19
8.4 leesonderwijs aan nt2-leerders: vormen en vormgeving..............................................20
8.5 tot slot.......................................................................................................................... 21
Hoofdstuk 9 schrijven........................................................................................................................... 21
9.1 inleiding....................................................................................................................... 21
9.2 schrijven in de moedertaal...........................................................................................21
9.3 schrijven in een tweede taal.........................................................................................21
9.4 doelen in schrijfvaardigheid.........................................................................................22
9.5 toetsing en beoordeling................................................................................................22
9.6 schrijfvaardigheid in de praktijk....................................................................................22
9.7 de schrijftaal................................................................................................................23
9.8 feedback op schrijven..................................................................................................23
Hoofdstuk 9 deel 2................................................................................................................................ 23
, Nederlands als tweede taal 07-06-2016 Melissa van Kampen
Hoofdstuk 1 de context van tweedetaalverwerving
en tweede taal leren.
1.1 INLEIDING
Tweedetaalverwerving: een tweede taal leren naast je moedertaal na het vierde levensjaar.
Simultane taalverwerving: twee talen tegelijkertijd leren, talen lopen parallel aan elkaar.
Successieve taalverwerving: iemand leert de T2, wanneer de moedertaal wordt beheerst.
Native speakers: mensen die hun moedertaal spreken.
Ongestuurd: een tweede taal wordt natuurlijk aangeleerd.
Gestuurd: een tweede taal wordt onnatuurlijk aangeleerd, dus via een cursus of op school.
T2 heeft drie betekenissen:
1. Het heeft betrekking op elke taal die na de moedertaal wordt geleerd.
2. De nieuwe taal is de omgangstaal van de gemeenschap waarin de verwerver zich
bevindt. (specifieke betekenis)
3. Vreemde taalverwerving: iemand leert een taal die geen omgangstaal is in de
gemeenschap waar hij zich bevindt.
1.1 HET PROCES VAN TWEEDETAALVERWERVING
1.2.1 imitatie en transfer
Taalleren werd gezien als gewoontevorming, mensen leerden door imitatie en
reinforcement: oefening bekrachtiging. Het behaviorisme (Skinner) voorspelt transfer van
T1-gewoontes nar T2-gewoontes. Deze visie hield niet lang stand:
1. kinderen verwerven een taal niet door imitatie, maar vinden nieuwe woorden uit.
2. De invloed van T1 op T2 is minder groot dan gedacht.
3. Fouten die T2-verwervers maken, maken T1-kinderen ook.
4. Lang niet alle fouten die T2-leerders maken, worden verklaard door moedertaal.
Interferentie: het maken van fouten onder invloed van de eerste taal, negatieve transfer.
Interferentiehypothese/transferhypothese: men ging er vanuit dat hoe groter
verschillen tussen T1/T2, hoe groter het aantal fouten. Geldt niet voor woordenschat.
Contrastieve analyse: de tak die zich bezighoudt met verschillen tussen T1 en T2.
1.2.2 creatieve constructie en ontwikkelingsvolgorde
Ontwikkelingsfouten/intralinguale fouten: fouten die karakteristiek zijn voor alle T2-
verwervers van een taal, ongeacht hun moedertaalachtergrond.
Creatieve constructiehypothese: ontwikkelingsfouten komen voort uit pogingen om de
regels van taal te ontdekken. Deze fouten zijn niet toevallig.
Universele taalverwervingshypothese: taalontwikkelingsfouten veroorzaakt door de
specifieke eigenschappen van het Nederlands, deze worden door iedereen gemaakt.
Tussentaal/interlinguale: tussenstappen in het taalgebruik van T2-taalgebruikers.
Natuurlijke verwervingsvolgorde/ontwikkelingsvolgorde: hoe is de volgorde van de
tussenstappen om T2 te leren. Interessant voor T2-onderwijs ondersteuning ontwikkeling.
Overgeneralisatie: de regel wordt toegepast in alle gevallen (-en bij meervoud).
Fossilisatie/stagnatie: T2-verwerving stokt, dit komt met name voor bij leerders die op
latere leeftijd T2 verwerven, kinderen verwerven overal, ouders alleen werk en in de winkel.
Table of Contents
Hoofdstuk 1 de context van tweedetaalverwerving en tweede taal leren................................................3
1.2.1 imitatie en transfer...............................................................................................3
1.2.2 creatieve constructie en ontwikkelingsvolgorde...................................................3
1.2.3 interactie en taalaanbod......................................................................................4
1.3.1 achtergrondfactoren.............................................................................................4
1.3.2 cognitieve factoren...............................................................................................4
1.3.3 socio-affectieve factoren......................................................................................5
1.3.4 Socialeomgevingsfactoren...................................................................................5
Hoofdstuk 2 taalonderwijs en didactiek................................................................................................... 5
2.2 taal leren en verwerven..................................................................................................5
2.3 taalonderwijs.................................................................................................................. 5
2.3.1 taalaanbod........................................................................................................... 5
2.3.2 interactie en feedback..........................................................................................6
2.3.3 leerstrategieën.....................................................................................................6
2.4 benaderingen................................................................................................................. 6
2.4.1 grammatica-vertaalbenadering............................................................................6
2.4.2 directe methode...................................................................................................7
2.4.3 audio-linguale benadering....................................................................................7
2.4.4 communicatieve benadering................................................................................7
2.4.5 taakgericht onderwijs...........................................................................................7
2.4.6 inhoudsgericht (‘content based’) onderwijs..........................................................8
2.4.7 Teaching Proficiency through Reading and Storytelling (TPRS)..........................8
2.4.8 Dynamische, Usage-based Benadering (DUB)....................................................8
2.4.9 eclectische werkwijze..........................................................................................9
2.5 competentiegericht taalonderwijs...................................................................................9
2.5.2 Buitenschools leren.............................................................................................9
2.6 de docent....................................................................................................................... 9
2.8 didactische principes.....................................................................................................9
Hoofdstuk 3 luisteren............................................................................................................................ 10
3.2 het luisterproces.......................................................................................................... 10
3.3 luisterproblemen.......................................................................................................... 10
3.4 van theorie naar praktijk...............................................................................................11
,Nederlands als tweede taal 07-06-2016 Melissa van Kampen
3.5 vormgeven van het luisteronderwijs.............................................................................11
Hoofdstuk 4 spreken............................................................................................................................. 11
4.1 inleiding....................................................................................................................... 11
4.2 wat is spreekvaardigheid?...........................................................................................11
4.3 deelaspecten van spreekvaardigheid...........................................................................12
4.4spreken in de les ter voorbereiding op spreken buiten de les.......................................12
4.5 een buitenschoolse spreekopdracht oefenen...............................................................13
4.6 feedback op spreken...................................................................................................13
4.7 spreekangst.................................................................................................................13
4.8 omgaan met verschillen in spreekvaardigheid.............................................................13
Hoofdstuk 5 woordenschat................................................................................................................... 14
5.1 inleiding....................................................................................................................... 14
5.2 woordselectie...............................................................................................................14
5.3 het leren en onderwijzen van woorden: doelstellingen en didaktiek.............................14
Hoofdstuk 6 grammatica....................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 8 lezen................................................................................................................................. 19
8.1 inleiding....................................................................................................................... 19
8.2 lezen: herkenen, bouwen en besturen.........................................................................19
8.3 lagere processen, hogere processen en besturing in de tweede taal..........................19
8.4 leesonderwijs aan nt2-leerders: vormen en vormgeving..............................................20
8.5 tot slot.......................................................................................................................... 21
Hoofdstuk 9 schrijven........................................................................................................................... 21
9.1 inleiding....................................................................................................................... 21
9.2 schrijven in de moedertaal...........................................................................................21
9.3 schrijven in een tweede taal.........................................................................................21
9.4 doelen in schrijfvaardigheid.........................................................................................22
9.5 toetsing en beoordeling................................................................................................22
9.6 schrijfvaardigheid in de praktijk....................................................................................22
9.7 de schrijftaal................................................................................................................23
9.8 feedback op schrijven..................................................................................................23
Hoofdstuk 9 deel 2................................................................................................................................ 23
, Nederlands als tweede taal 07-06-2016 Melissa van Kampen
Hoofdstuk 1 de context van tweedetaalverwerving
en tweede taal leren.
1.1 INLEIDING
Tweedetaalverwerving: een tweede taal leren naast je moedertaal na het vierde levensjaar.
Simultane taalverwerving: twee talen tegelijkertijd leren, talen lopen parallel aan elkaar.
Successieve taalverwerving: iemand leert de T2, wanneer de moedertaal wordt beheerst.
Native speakers: mensen die hun moedertaal spreken.
Ongestuurd: een tweede taal wordt natuurlijk aangeleerd.
Gestuurd: een tweede taal wordt onnatuurlijk aangeleerd, dus via een cursus of op school.
T2 heeft drie betekenissen:
1. Het heeft betrekking op elke taal die na de moedertaal wordt geleerd.
2. De nieuwe taal is de omgangstaal van de gemeenschap waarin de verwerver zich
bevindt. (specifieke betekenis)
3. Vreemde taalverwerving: iemand leert een taal die geen omgangstaal is in de
gemeenschap waar hij zich bevindt.
1.1 HET PROCES VAN TWEEDETAALVERWERVING
1.2.1 imitatie en transfer
Taalleren werd gezien als gewoontevorming, mensen leerden door imitatie en
reinforcement: oefening bekrachtiging. Het behaviorisme (Skinner) voorspelt transfer van
T1-gewoontes nar T2-gewoontes. Deze visie hield niet lang stand:
1. kinderen verwerven een taal niet door imitatie, maar vinden nieuwe woorden uit.
2. De invloed van T1 op T2 is minder groot dan gedacht.
3. Fouten die T2-verwervers maken, maken T1-kinderen ook.
4. Lang niet alle fouten die T2-leerders maken, worden verklaard door moedertaal.
Interferentie: het maken van fouten onder invloed van de eerste taal, negatieve transfer.
Interferentiehypothese/transferhypothese: men ging er vanuit dat hoe groter
verschillen tussen T1/T2, hoe groter het aantal fouten. Geldt niet voor woordenschat.
Contrastieve analyse: de tak die zich bezighoudt met verschillen tussen T1 en T2.
1.2.2 creatieve constructie en ontwikkelingsvolgorde
Ontwikkelingsfouten/intralinguale fouten: fouten die karakteristiek zijn voor alle T2-
verwervers van een taal, ongeacht hun moedertaalachtergrond.
Creatieve constructiehypothese: ontwikkelingsfouten komen voort uit pogingen om de
regels van taal te ontdekken. Deze fouten zijn niet toevallig.
Universele taalverwervingshypothese: taalontwikkelingsfouten veroorzaakt door de
specifieke eigenschappen van het Nederlands, deze worden door iedereen gemaakt.
Tussentaal/interlinguale: tussenstappen in het taalgebruik van T2-taalgebruikers.
Natuurlijke verwervingsvolgorde/ontwikkelingsvolgorde: hoe is de volgorde van de
tussenstappen om T2 te leren. Interessant voor T2-onderwijs ondersteuning ontwikkeling.
Overgeneralisatie: de regel wordt toegepast in alle gevallen (-en bij meervoud).
Fossilisatie/stagnatie: T2-verwerving stokt, dit komt met name voor bij leerders die op
latere leeftijd T2 verwerven, kinderen verwerven overal, ouders alleen werk en in de winkel.
