Samenvatting GP
Doelen les 4.1
Het preventie aanbod bij dementie herkennen
Bij dementie is niet alleen individugerichte preventie nodig, maar ook collectieve preventie, in de
vorm van voorlichting over dementie en het belang van een tijdige diagnose.
Voorlichtingscampagnes zijn gericht op de hele bevolking (universele preventie) en in het bijzonder
op groepen die zich zorgen maken (selectieve preventie), waarbij de focus ligt op het verschil tussen
gewone vergeetachtigheid en dementie. Uitleg wordt gegeven over het stellen van de diagnose, de
voordelen van een tijdige diagnose, de betekenis van dementie voor degene die het treft en waar
men terecht kan voor hulp en advies. Mensen met serieuze vermoedens van dementie, hun naasten
en sociale omgeving worden gestimuleerd om contact op te nemen met een zorgverlener, zodat een
diagnostisch traject kan worden gestart.
Naast informatievoorziening vallen ook bevolkingsonderzoek en vroege opsporing onder collectieve
preventie.
De stappen van het protocol Intervention Mapping benoemen.
Wat is het:
Model om interventies te ontwikkelen.
Wanneer gebruik je het:
- Er moet sprake zijn van een gedragsmatig gezondheidsprobleem
- Determinanten van het gedrag moeten beïnvloedbaar zijn
- Einddoel van de voorlichting moet reëel zijn.
Opbouw:
1. Needs assessment.
1. Epidemiologisch
2. Gedrag en leefstijl Lalonde
3. Omgeving Lalonde
4. Gedragsdeterminanten – ASE Lalonde
2. Gedrag en veranderdoelen formuleren
3. Theoretische methode (hoe kun je het het beste aanpakken)
4. Interventie ontwikkelen – stages of change
5. Implementatie (uitvoeren)
6. Evaluatie
Stap 1.1 needs assessment:
Epidemiologie
Zoek naar cijfers over het gezondheidsprobleem:
- Verspreiding van ziekten en de mate van voorkomen (incidentie en prevalentie)
- Mogelijke oorzaken en verbandenbronnen
Epidemiologie dementie
Wat maakt het dat het aantal mensen niet exact bepaald kan worden:
Dementie is bijna altijd een co-morbiditeit. Het is over het algemeen niet hoofddiagnose nummer 1.
Het is een nevendiagnose. Hierdoor is het lastiger om de cijfers vast te leggen.
,Stap 1.2 en 1.3 gedrag en leefstijl en omgeving.
Lalondes health field concept
Stap 1.4 gedragsdeterminanten ASE-model.
Stap 2: definiëren van gedragsdoelen
Criteria: SMART geformuleerd. Gerelateerd aan de gedragsdeterminanten.
- Wie betreft het
- Om welke gedragsverandering gaat het
- In welke mate
- Wanneer
Bijv. mw. Kan voor 15 mei drie voorbeelden geven waarin ze anders positief en met geduld op haar
man reageert.
,Voorbeeld matrix gedrag en – veranderdoelen
Risicoperceptie en Sociale invloed Eigen effectiviteit
kennis
Gedragsdoel veranderdoel Veranderdoel Veranderdoel
mw. Kan voor 15 mei Kan ik aangeven wat Ik vertel mijn kinderen ik heb er vertrouwen
drie voorbeelden dementie inhoud dat ik anders met mijn in om anders met mijn
geven waarin ze man ga man te communiceren
anders positief en met communiceren na het volgen van een
geduld op haar man mantelzorgcursus.
reageert
Stap 3: theory-based methoden en theorieën
- Op zoek in (vak) literatuur
- Effectieve interventies zoeken en onderzoeken.
Stap 4: interventie ontwikkelen
- Vormgeven van de gezondheidskundig om (gedrags-)determinanten te veranderen bij je
doelgroep
- Doel: concrete gezondheidskundige interventie ontwikkelen.
Vb. folder, brochure, e-health, groepsbijeenkomsten.
Stages of chancge
- Model dat fases van motivatie bij gedragsverandering beschrijft.
Stages of change vs model van gedragsverandering
- Precontemplatie
- Contemplatie
- Openstaan
- Preparatie
- Begrijpen, willen en kunnen
- Actie
- Doen
- Consolidatie
- Blijven doen
Je kunt de fases van het model van gedragsverandering naast de stages of change leggen. De stappen
komen redelijk overeen. Je gebruikt ze om voorlichting te geven. Het is belangrijk waar de patiënt in
het model is.
Stap 5 implementatieplan:
- Beschrijf de gezondheidskundige interventie planmatig uitgevoerd zou moeten gaan worden.
- Communicatieproces tussen zorgvrager en verpleegkundige
Communicatiematrix, persuasion communication model
, Stap 6 evaluatieplan:
Doel: concretiseren van resultaten
- Doel van stap 2 behaald
- Beschrijf hoe de gezondheidskundige interventie geëvalueerd gaat worden
- Procesevaluatie: nagaan waarom de interventie wel of niet effectief is geweest
- Effectevaluatie: nagaan op welk niveau er effecten zijn bereikt
(bijv. veranderingen in eigen effectiviteit of langdurig gedragsbehoud)
Doelen les 4.2
Omgevingsfactoren plaatsen en verantwoorden binnen het ecologisch model
Ecologische modellen: leggen de nadruk op de rol van de omgeving.
Kenmerken:
1. Meerdere typen van omgevingsinvloeden op gedrag: sociaal-culturele omgeving (familie,
vrienden, collega’s), de fysieke omgeving (opbouw van de wijk, de werkplek), de
economische omgeving (inkomen, kosten) en politieke omgeving (beleid).
2. Meerdere niveaus van omgevingsinvloeden op gedrag.
3. Interacties tussen typen en niveaus van omgevingsinvloeden: reflecteren de complexiteit van
omgevingsinvloeden door te stellen dat de verschillende niveaus en typen geen
onafhankelijke invloed hebben op gedrag, maar dat deze elkaar kunnen versterken of
verzwakken. Kortom het is een samenspel van allerlei relevante omgevingsfactoren dat
uiteindelijk het gedrag beïnvloedt.
4. Directe invloed van omgeving op gedrag: omgevingsinvloeden kunnen gedrag zowel direct
als indirect beïnvloeden. Ecologische modellen onderscheiden zich door de hypothese dat
omgeving ook een directe invloed kan hebben op gedrag.
Het ANGELO model (Analysisi Grid for Environments Linked To Obesity):
Specifiek ontwikkeld om zogenaamde ‘obesogene’ omgevingen in kaart te brengen. Het richt zich op
omgevingsdeterminanten van gedrag dat leidt tot een hoge energie-inname (voeding) en/of tot een
laag energieverbruik (bewegen). Het combineert de vier typen omgevingsfactoren. Met twee niveaus
micro- en macroniveau. Het microniveau behelst de behavioral settings waarbinnen het gedrag
wordt uitgevoerd.
Doelen les 4.1
Het preventie aanbod bij dementie herkennen
Bij dementie is niet alleen individugerichte preventie nodig, maar ook collectieve preventie, in de
vorm van voorlichting over dementie en het belang van een tijdige diagnose.
Voorlichtingscampagnes zijn gericht op de hele bevolking (universele preventie) en in het bijzonder
op groepen die zich zorgen maken (selectieve preventie), waarbij de focus ligt op het verschil tussen
gewone vergeetachtigheid en dementie. Uitleg wordt gegeven over het stellen van de diagnose, de
voordelen van een tijdige diagnose, de betekenis van dementie voor degene die het treft en waar
men terecht kan voor hulp en advies. Mensen met serieuze vermoedens van dementie, hun naasten
en sociale omgeving worden gestimuleerd om contact op te nemen met een zorgverlener, zodat een
diagnostisch traject kan worden gestart.
Naast informatievoorziening vallen ook bevolkingsonderzoek en vroege opsporing onder collectieve
preventie.
De stappen van het protocol Intervention Mapping benoemen.
Wat is het:
Model om interventies te ontwikkelen.
Wanneer gebruik je het:
- Er moet sprake zijn van een gedragsmatig gezondheidsprobleem
- Determinanten van het gedrag moeten beïnvloedbaar zijn
- Einddoel van de voorlichting moet reëel zijn.
Opbouw:
1. Needs assessment.
1. Epidemiologisch
2. Gedrag en leefstijl Lalonde
3. Omgeving Lalonde
4. Gedragsdeterminanten – ASE Lalonde
2. Gedrag en veranderdoelen formuleren
3. Theoretische methode (hoe kun je het het beste aanpakken)
4. Interventie ontwikkelen – stages of change
5. Implementatie (uitvoeren)
6. Evaluatie
Stap 1.1 needs assessment:
Epidemiologie
Zoek naar cijfers over het gezondheidsprobleem:
- Verspreiding van ziekten en de mate van voorkomen (incidentie en prevalentie)
- Mogelijke oorzaken en verbandenbronnen
Epidemiologie dementie
Wat maakt het dat het aantal mensen niet exact bepaald kan worden:
Dementie is bijna altijd een co-morbiditeit. Het is over het algemeen niet hoofddiagnose nummer 1.
Het is een nevendiagnose. Hierdoor is het lastiger om de cijfers vast te leggen.
,Stap 1.2 en 1.3 gedrag en leefstijl en omgeving.
Lalondes health field concept
Stap 1.4 gedragsdeterminanten ASE-model.
Stap 2: definiëren van gedragsdoelen
Criteria: SMART geformuleerd. Gerelateerd aan de gedragsdeterminanten.
- Wie betreft het
- Om welke gedragsverandering gaat het
- In welke mate
- Wanneer
Bijv. mw. Kan voor 15 mei drie voorbeelden geven waarin ze anders positief en met geduld op haar
man reageert.
,Voorbeeld matrix gedrag en – veranderdoelen
Risicoperceptie en Sociale invloed Eigen effectiviteit
kennis
Gedragsdoel veranderdoel Veranderdoel Veranderdoel
mw. Kan voor 15 mei Kan ik aangeven wat Ik vertel mijn kinderen ik heb er vertrouwen
drie voorbeelden dementie inhoud dat ik anders met mijn in om anders met mijn
geven waarin ze man ga man te communiceren
anders positief en met communiceren na het volgen van een
geduld op haar man mantelzorgcursus.
reageert
Stap 3: theory-based methoden en theorieën
- Op zoek in (vak) literatuur
- Effectieve interventies zoeken en onderzoeken.
Stap 4: interventie ontwikkelen
- Vormgeven van de gezondheidskundig om (gedrags-)determinanten te veranderen bij je
doelgroep
- Doel: concrete gezondheidskundige interventie ontwikkelen.
Vb. folder, brochure, e-health, groepsbijeenkomsten.
Stages of chancge
- Model dat fases van motivatie bij gedragsverandering beschrijft.
Stages of change vs model van gedragsverandering
- Precontemplatie
- Contemplatie
- Openstaan
- Preparatie
- Begrijpen, willen en kunnen
- Actie
- Doen
- Consolidatie
- Blijven doen
Je kunt de fases van het model van gedragsverandering naast de stages of change leggen. De stappen
komen redelijk overeen. Je gebruikt ze om voorlichting te geven. Het is belangrijk waar de patiënt in
het model is.
Stap 5 implementatieplan:
- Beschrijf de gezondheidskundige interventie planmatig uitgevoerd zou moeten gaan worden.
- Communicatieproces tussen zorgvrager en verpleegkundige
Communicatiematrix, persuasion communication model
, Stap 6 evaluatieplan:
Doel: concretiseren van resultaten
- Doel van stap 2 behaald
- Beschrijf hoe de gezondheidskundige interventie geëvalueerd gaat worden
- Procesevaluatie: nagaan waarom de interventie wel of niet effectief is geweest
- Effectevaluatie: nagaan op welk niveau er effecten zijn bereikt
(bijv. veranderingen in eigen effectiviteit of langdurig gedragsbehoud)
Doelen les 4.2
Omgevingsfactoren plaatsen en verantwoorden binnen het ecologisch model
Ecologische modellen: leggen de nadruk op de rol van de omgeving.
Kenmerken:
1. Meerdere typen van omgevingsinvloeden op gedrag: sociaal-culturele omgeving (familie,
vrienden, collega’s), de fysieke omgeving (opbouw van de wijk, de werkplek), de
economische omgeving (inkomen, kosten) en politieke omgeving (beleid).
2. Meerdere niveaus van omgevingsinvloeden op gedrag.
3. Interacties tussen typen en niveaus van omgevingsinvloeden: reflecteren de complexiteit van
omgevingsinvloeden door te stellen dat de verschillende niveaus en typen geen
onafhankelijke invloed hebben op gedrag, maar dat deze elkaar kunnen versterken of
verzwakken. Kortom het is een samenspel van allerlei relevante omgevingsfactoren dat
uiteindelijk het gedrag beïnvloedt.
4. Directe invloed van omgeving op gedrag: omgevingsinvloeden kunnen gedrag zowel direct
als indirect beïnvloeden. Ecologische modellen onderscheiden zich door de hypothese dat
omgeving ook een directe invloed kan hebben op gedrag.
Het ANGELO model (Analysisi Grid for Environments Linked To Obesity):
Specifiek ontwikkeld om zogenaamde ‘obesogene’ omgevingen in kaart te brengen. Het richt zich op
omgevingsdeterminanten van gedrag dat leidt tot een hoge energie-inname (voeding) en/of tot een
laag energieverbruik (bewegen). Het combineert de vier typen omgevingsfactoren. Met twee niveaus
micro- en macroniveau. Het microniveau behelst de behavioral settings waarbinnen het gedrag
wordt uitgevoerd.
