BVJ BIOLOGIE VOOR JOU HAVO 5A
Thema 2 DNA
Basisstof 1 De bouw en functie van DNA
Wat is DNA?
Desoxyribonucleïnezuur, het zijn 2 ketens aan elkaar gekoppelde nucleotiden
(nucleïnezuur)
Functie DNA: bevat de informatie voor de erfelijke
eigenschappen van een levende cel.
Waar ligt het DNA?
In de chromosomen in een celkern in de cel.
Genoom: het geheel aan erfelijke informatie in een cel van een organisme. Alle cellen in
een organisme hebben hetzelfde genoom, een gen in de ogen kan aan aanstaan voor kleur
maar de gen voor beharing staat uit in de ogen.
Het genoom omvat:
Bij eukaryoten: (schimmels, planten, dieren) mitochondriën
-kernDNA : DNA in chromosomen in de celkern
-DNA in celorganellen: -mtDNA : DNA in de mitochondriën
-DNA in bladgroenkorrels bladgroenkorrel
Bij prokaryoten: (Prokaryoten hebben geen celkern!)
-al het DNA dat los in het cytoplasma van de cel ligt (circulair DNA-molecuul). Sommige
prokaryoten hebben plasmiden (korte stukjes circulair DNA).
Prokaryoot, eencellige
Bacterie
BOUW DNA-molecuul:
DNA bestaat uit 2 aan elkaar gekoppelde nucleotideketens die in een dubbele
spiraal (helixstructuur) om elkaar heen gewonden liggen.
Bouw nucleotide, elke nucleotide bestaat uit:
een monosacharide desoxyribose (suiker)
een fosfaatgroep
een stikstofbase
De stikstofbasen
zijn:
-A: Adenine
-T: Thymine
-C: Cytosine
-G: Guanine
,Elke nucleotide koppelt zich aan een andere nucleotide, hoe gaat deze binding?
De desoxyribose (monosacharide) bindt zich aan een fosfaatgroep van de
volgende nucleotide er ontstaat een lange keten van afwisselend
monosachariden en fosfaatgroepen enkelstrengs DNA
Waar blijven de stikstofbasen?
Die steken er aan de zijkant uit de stikstofbasen van 1 lange nucleotide
keten binden zich vast (d.m.v. basenparing) aan de stikstofbasen van 1
andere lange nucleotide keten dubbelstrengs DNA
Wat betekent basenparing?
Elke stikstofbase heeft een vaste “partner”, een vaste paar:
Vaste paren: A: Adenine T: Thymine
C: Cytosine G: Guanine
Alle levende wezens hebben een dubbelstrengs
DNA.
DNA bij eukaryoten:
DNA in celkern: DNA verdeeld over verschillende
chromosomen
Chromosoom: bestaat uit 1 lang dubbelstrengs DNA-
molecuul, rond eiwitten gewikkeld. Soms strak
opgerold, soms losser; afhankelijk van celcyclus op
dat moment (bv mitose).
Wat is DNA-sequentie?
De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt.
Wat is een gen?
Een deel van een DNA-molecuul dat de code (DNA-sequentie) bevat
waarmee ribosomen 1 of meer eiwitten kunnen synthetiseren.
Hoe komt het dat de ribosomen verschillende eiwitten kunnen produceren?
Doordat er in de DNA-sequentie verschillende variaties voorkomen.
Wat is het verschil tussen coderend DNA en niet-coderend DNA?
Coderend DNA: deel van een DNA-molecuul (een GEN) dat de code (DNA-SEQUENTIE)
bevat waarmee ribosomen 1 of meer eiwitten kunnen synthetiseren.
Niet-coderend DNA: DNA die niet codeert voor eiwitten en uit repetitief DNA bestaan,
d.w.z.: herhalingen van korte nucleotidesequenties.
Niet-coderend DNA codeert niet voor eiwitten, hebben ze wel een functie?
Ja, ze coderen voor andere moleculen die een regulerende functie hebben bij synthese van
eiwitten. Een deel van niet-coderend DNA bestaat uit genen die hun functie hebben
verloren (bv. eigeel aanmaak zoogdieren).
, Basisstof 2 DNA-replicatie
Wat is DNA-replicatie?
Het kopiëren van DNA hierdoor krijgen de dochtercellen bij de mitose hetzelfde DNA als
de moedercel. Replicatie is nodig voor de vorming van nieuwe cellen, eerst wordt DNA in de
kern gekopieerd, daarna deelt de cel zich.
Wanneer vindt DNA-replicatie plaats?
In de S-fase van de celcyclus
Hoe vindt DNA-replicatie plaats?
1. Het begint met het verbreken van
de verbindingen tussen de
basenparen van een DNA
molecuul
2. Helix-structuur verdwijnt en 2
strengen van het DNA molecuul
zijn uit elkaar!
3. DNA-polymerase (enzym) verbindt vrije nucleotiden (deze liggen al los in kernplasma)
aan de vrijgekomen stikstofbasen van een enkelvoudige nucleotideketen.
LET OP: A en T verbinden zich en C en G verbinden zich.
4. Aan elke originele nucleotideketen ontstaat een nieuwe nucleotideketen
5. Door vaste basenparing ontstaan 2 identieke DNA -moleculen, er zijn nu 2 nieuwe
nucleotideketens, aan elke oude keten 1!
6. DNA-replicatie voltooid een chromosoom bestaat nu weer uit 2 chromatiden die
vastzitten met een centromeer
Replicatie vindt plaats langs hele DNA-molecuul, behalve centromeer. Wat is hiervan het
gevolg?
Het chromosoom bestaat uit 2 chromatiden omdat de verbinding bij het centromeer nog
niet is verbroken. Na replicatie bestaat de chromatide uit 1 oude en 1 nieuwe keten, ze
krijgen nu ook de helixstructuur terug.
- Chromosomen worden zichtbaar in M-fase
ivm spiraliseren Korter en dikker!
- chromatiden worden uit elkaar getrokken
-1 naar dochtercel en 1 in moedercel
- moeder & dochtercel zelfde DNA-sequentie
Wat is een telomeer?
Thema 2 DNA
Basisstof 1 De bouw en functie van DNA
Wat is DNA?
Desoxyribonucleïnezuur, het zijn 2 ketens aan elkaar gekoppelde nucleotiden
(nucleïnezuur)
Functie DNA: bevat de informatie voor de erfelijke
eigenschappen van een levende cel.
Waar ligt het DNA?
In de chromosomen in een celkern in de cel.
Genoom: het geheel aan erfelijke informatie in een cel van een organisme. Alle cellen in
een organisme hebben hetzelfde genoom, een gen in de ogen kan aan aanstaan voor kleur
maar de gen voor beharing staat uit in de ogen.
Het genoom omvat:
Bij eukaryoten: (schimmels, planten, dieren) mitochondriën
-kernDNA : DNA in chromosomen in de celkern
-DNA in celorganellen: -mtDNA : DNA in de mitochondriën
-DNA in bladgroenkorrels bladgroenkorrel
Bij prokaryoten: (Prokaryoten hebben geen celkern!)
-al het DNA dat los in het cytoplasma van de cel ligt (circulair DNA-molecuul). Sommige
prokaryoten hebben plasmiden (korte stukjes circulair DNA).
Prokaryoot, eencellige
Bacterie
BOUW DNA-molecuul:
DNA bestaat uit 2 aan elkaar gekoppelde nucleotideketens die in een dubbele
spiraal (helixstructuur) om elkaar heen gewonden liggen.
Bouw nucleotide, elke nucleotide bestaat uit:
een monosacharide desoxyribose (suiker)
een fosfaatgroep
een stikstofbase
De stikstofbasen
zijn:
-A: Adenine
-T: Thymine
-C: Cytosine
-G: Guanine
,Elke nucleotide koppelt zich aan een andere nucleotide, hoe gaat deze binding?
De desoxyribose (monosacharide) bindt zich aan een fosfaatgroep van de
volgende nucleotide er ontstaat een lange keten van afwisselend
monosachariden en fosfaatgroepen enkelstrengs DNA
Waar blijven de stikstofbasen?
Die steken er aan de zijkant uit de stikstofbasen van 1 lange nucleotide
keten binden zich vast (d.m.v. basenparing) aan de stikstofbasen van 1
andere lange nucleotide keten dubbelstrengs DNA
Wat betekent basenparing?
Elke stikstofbase heeft een vaste “partner”, een vaste paar:
Vaste paren: A: Adenine T: Thymine
C: Cytosine G: Guanine
Alle levende wezens hebben een dubbelstrengs
DNA.
DNA bij eukaryoten:
DNA in celkern: DNA verdeeld over verschillende
chromosomen
Chromosoom: bestaat uit 1 lang dubbelstrengs DNA-
molecuul, rond eiwitten gewikkeld. Soms strak
opgerold, soms losser; afhankelijk van celcyclus op
dat moment (bv mitose).
Wat is DNA-sequentie?
De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt.
Wat is een gen?
Een deel van een DNA-molecuul dat de code (DNA-sequentie) bevat
waarmee ribosomen 1 of meer eiwitten kunnen synthetiseren.
Hoe komt het dat de ribosomen verschillende eiwitten kunnen produceren?
Doordat er in de DNA-sequentie verschillende variaties voorkomen.
Wat is het verschil tussen coderend DNA en niet-coderend DNA?
Coderend DNA: deel van een DNA-molecuul (een GEN) dat de code (DNA-SEQUENTIE)
bevat waarmee ribosomen 1 of meer eiwitten kunnen synthetiseren.
Niet-coderend DNA: DNA die niet codeert voor eiwitten en uit repetitief DNA bestaan,
d.w.z.: herhalingen van korte nucleotidesequenties.
Niet-coderend DNA codeert niet voor eiwitten, hebben ze wel een functie?
Ja, ze coderen voor andere moleculen die een regulerende functie hebben bij synthese van
eiwitten. Een deel van niet-coderend DNA bestaat uit genen die hun functie hebben
verloren (bv. eigeel aanmaak zoogdieren).
, Basisstof 2 DNA-replicatie
Wat is DNA-replicatie?
Het kopiëren van DNA hierdoor krijgen de dochtercellen bij de mitose hetzelfde DNA als
de moedercel. Replicatie is nodig voor de vorming van nieuwe cellen, eerst wordt DNA in de
kern gekopieerd, daarna deelt de cel zich.
Wanneer vindt DNA-replicatie plaats?
In de S-fase van de celcyclus
Hoe vindt DNA-replicatie plaats?
1. Het begint met het verbreken van
de verbindingen tussen de
basenparen van een DNA
molecuul
2. Helix-structuur verdwijnt en 2
strengen van het DNA molecuul
zijn uit elkaar!
3. DNA-polymerase (enzym) verbindt vrije nucleotiden (deze liggen al los in kernplasma)
aan de vrijgekomen stikstofbasen van een enkelvoudige nucleotideketen.
LET OP: A en T verbinden zich en C en G verbinden zich.
4. Aan elke originele nucleotideketen ontstaat een nieuwe nucleotideketen
5. Door vaste basenparing ontstaan 2 identieke DNA -moleculen, er zijn nu 2 nieuwe
nucleotideketens, aan elke oude keten 1!
6. DNA-replicatie voltooid een chromosoom bestaat nu weer uit 2 chromatiden die
vastzitten met een centromeer
Replicatie vindt plaats langs hele DNA-molecuul, behalve centromeer. Wat is hiervan het
gevolg?
Het chromosoom bestaat uit 2 chromatiden omdat de verbinding bij het centromeer nog
niet is verbroken. Na replicatie bestaat de chromatide uit 1 oude en 1 nieuwe keten, ze
krijgen nu ook de helixstructuur terug.
- Chromosomen worden zichtbaar in M-fase
ivm spiraliseren Korter en dikker!
- chromatiden worden uit elkaar getrokken
-1 naar dochtercel en 1 in moedercel
- moeder & dochtercel zelfde DNA-sequentie
Wat is een telomeer?
