Aardrijkskunde samenvatting Leerjaar 5
Hoofdstuk 1: Globalisering
§1.2 Het ontstaan van centrum en periferie
- De toenemende uitwisseling heeft gezorgd voor meer samenwerking tussen mensen,
bedrijven en landen in allerlei organisaties en netwerken. Een voorbeeld hiervan is de
World Trade Organization (WTO) ofwel Wereldhandelsorganisatie, een organisatie
van landen die wereldwijd de vrijhandel stimuleert. Ook de Verenigde Naties zijn er
een voorbeeld van. Behalve dergelijke economische en politieke
samenwerkingsverbanden zijn er ook de sociale netwerken met honderden miljoenen
gebruikers. Dit soort grensoverschrijdende netwerken noemen we mondiale
netwerken.
- De mondiale netwerken oefenen veel invloed uit op landen en gebieden. Ze bepalen
mede het politieke en economische beleid van een land. Een wereldstad is een stad
die een mondiaal beslissingscentrum is op economisch en politiek gebied. Het is een
knooppunt in mondiale kapitaal- en informatiestromen en ook op cultureel gebied
vaak toonaangevend.
- Globalisering gaat nog een stapje verder dan internationalisering: bij
internationalisering gaat het vooral om grensoverschrijdende interactie, zoals handel.
Het speelt zich niet altijd af op mondiaal schaalniveau, terwijl dat bij globalisering wel
altijd het geval is. Bij globalisering is ook de toenemende samenhang tussen mensen
en tussen bedrijven een belangrijk kenmerk. Bovendien leidt globalisering tot
standaardisering: wereldburgers lijken steeds meer op elkaar doordat ze eet- en
kleedgewoonten van elkaar overnemen. Wanneer mensen het gevoel hebben dat ze
buiten de wereldwijde economie staan, of denken dat hun cultuur of autonomie
wordt aangetast door globalisering, kunnen ze in opstand komen. Globalisering kan
daarom ook tot conflicten leiden.
- Een van de kenmerken van globalisering is de toegenomen mobiliteit van mensen,
goederen en informatie. Waarom en hoe deze mobiliteit plaatsvindt, is onder meer te
verklaren met de interactietheorie van de Amerikaanse geograaf Edward Ullman, 3
voorwaarden van de theorie:
o Complementariteit: Dit wil zeggen dat gebieden eigenschappen hebben die
elkaar aanvullen.
o Transporteerbaarheid: ontstaat alleen als het overbruggen van de afstand
tussen de gebieden betaalbaar en mogelijk is, en als er een goede
infrastructuur is.
o Geen tussenliggende mogelijkheden: wanneer gebied C een even duur
product heeft als gebied B maar gebied C dichtbij gebied A ligt.
- Globalisering is mede mogelijk doordat afstanden in de wereld steeds sneller en met
minder moeite worden overbrugd. Informatie is sneller aan de andere kant van de
wereld door betere communicatietechnologie, daarbij is er een betere
transporttechnologie wat beide leidt tot tijd-ruimtecompressie.
, §1.3 Het ontstaan van centrum en periferie
- Er zijn verschillende fasen in kolonialisme te onderscheiden.
o Fase 1= kolonialisme gericht op handel. Koloniën waren vooral leveranciers
van inheemse producten zoals specerijen, zijde, koffie & later
mijnbouwproducten. Ook werden er vestigingskolonies gesticht.
o Fase 2= kolonialisme gericht op exploitatie. In eigen beheer werden
mijnbouwproducten gewonnen en verbouwde ze gewassen als robberbomen
en suikerriet op grote plantages.
o Fase 3= dekolonisatie.
- Europese landen, en later de VS, werden het centrum van de wereld: ze waren
economische en politiek het middelpunt. Hun koloniën vormden de periferie:
economisch en politiek gezien waren dit de randgebieden. Centrumlanden hadden in
de koloniën vaak de politieke macht: ze bestuurden het gebied en bepaalden
bijvoorbeeld ruimtelijke inrichting. De prijs van industrieproducten lag veel hoger dan
die van de grondstoffen die erin werden gebruikt.
Hoofdstuk 1: Globalisering
§1.2 Het ontstaan van centrum en periferie
- De toenemende uitwisseling heeft gezorgd voor meer samenwerking tussen mensen,
bedrijven en landen in allerlei organisaties en netwerken. Een voorbeeld hiervan is de
World Trade Organization (WTO) ofwel Wereldhandelsorganisatie, een organisatie
van landen die wereldwijd de vrijhandel stimuleert. Ook de Verenigde Naties zijn er
een voorbeeld van. Behalve dergelijke economische en politieke
samenwerkingsverbanden zijn er ook de sociale netwerken met honderden miljoenen
gebruikers. Dit soort grensoverschrijdende netwerken noemen we mondiale
netwerken.
- De mondiale netwerken oefenen veel invloed uit op landen en gebieden. Ze bepalen
mede het politieke en economische beleid van een land. Een wereldstad is een stad
die een mondiaal beslissingscentrum is op economisch en politiek gebied. Het is een
knooppunt in mondiale kapitaal- en informatiestromen en ook op cultureel gebied
vaak toonaangevend.
- Globalisering gaat nog een stapje verder dan internationalisering: bij
internationalisering gaat het vooral om grensoverschrijdende interactie, zoals handel.
Het speelt zich niet altijd af op mondiaal schaalniveau, terwijl dat bij globalisering wel
altijd het geval is. Bij globalisering is ook de toenemende samenhang tussen mensen
en tussen bedrijven een belangrijk kenmerk. Bovendien leidt globalisering tot
standaardisering: wereldburgers lijken steeds meer op elkaar doordat ze eet- en
kleedgewoonten van elkaar overnemen. Wanneer mensen het gevoel hebben dat ze
buiten de wereldwijde economie staan, of denken dat hun cultuur of autonomie
wordt aangetast door globalisering, kunnen ze in opstand komen. Globalisering kan
daarom ook tot conflicten leiden.
- Een van de kenmerken van globalisering is de toegenomen mobiliteit van mensen,
goederen en informatie. Waarom en hoe deze mobiliteit plaatsvindt, is onder meer te
verklaren met de interactietheorie van de Amerikaanse geograaf Edward Ullman, 3
voorwaarden van de theorie:
o Complementariteit: Dit wil zeggen dat gebieden eigenschappen hebben die
elkaar aanvullen.
o Transporteerbaarheid: ontstaat alleen als het overbruggen van de afstand
tussen de gebieden betaalbaar en mogelijk is, en als er een goede
infrastructuur is.
o Geen tussenliggende mogelijkheden: wanneer gebied C een even duur
product heeft als gebied B maar gebied C dichtbij gebied A ligt.
- Globalisering is mede mogelijk doordat afstanden in de wereld steeds sneller en met
minder moeite worden overbrugd. Informatie is sneller aan de andere kant van de
wereld door betere communicatietechnologie, daarbij is er een betere
transporttechnologie wat beide leidt tot tijd-ruimtecompressie.
, §1.3 Het ontstaan van centrum en periferie
- Er zijn verschillende fasen in kolonialisme te onderscheiden.
o Fase 1= kolonialisme gericht op handel. Koloniën waren vooral leveranciers
van inheemse producten zoals specerijen, zijde, koffie & later
mijnbouwproducten. Ook werden er vestigingskolonies gesticht.
o Fase 2= kolonialisme gericht op exploitatie. In eigen beheer werden
mijnbouwproducten gewonnen en verbouwde ze gewassen als robberbomen
en suikerriet op grote plantages.
o Fase 3= dekolonisatie.
- Europese landen, en later de VS, werden het centrum van de wereld: ze waren
economische en politiek het middelpunt. Hun koloniën vormden de periferie:
economisch en politiek gezien waren dit de randgebieden. Centrumlanden hadden in
de koloniën vaak de politieke macht: ze bestuurden het gebied en bepaalden
bijvoorbeeld ruimtelijke inrichting. De prijs van industrieproducten lag veel hoger dan
die van de grondstoffen die erin werden gebruikt.
