Reflecteren: De basis
Mirjam Groen
Samenvatting
SPH
,Inhoud
Hoofdstuk 1. Reflecteren, een praktijkvoorbeeld
Hoofdstuk 2. Het begrip reflecteren: doel, betekenis en gebruik
Hoofdstuk 3. Het vermogen te reflecteren
Hoofdstuk 4. Reflecteren: theorie en casus
Hoofdstuk 5. Beheersingsniveaus van reflecteren
Hoofdstuk 8. Voorwaarden, vaardigheden en attitudes voor reflectie
Hoofdstuk 9. Kritische analyse van eigen verslag
,Hs 1. Reflecteren, een praktijkvoorbeeld
1. Reflectievragen door de ik-persoon
Gedrag bestaat uit waarneembaar gedrag en niet-waarneembaar gedrag.
Waarneembaar gedrag: je kennis, je vaardigheden, wat mensen van jou zien.
Niet-waarneembaar gedrag: opvattingen, normen en waarden, eigenschappen, motieven, drijfveren.
Het onzichtbare gedrag beïnvloedt je zichtbare gedrag. Reflectievragen richten zich op beide soorten
gedrag.
4. Bewustwording
Je reflecteert op je eigen gedrag op een moment dat je je ongemakkelijk of juist prettig voelt in een
situatie. Dit is een betekenisvolle situatie. Reflecteren tijdens een situatie = reflectie in actie. Je hebt
daarnaast ook reflectie vooraf en reflectie achteraf.
Wordt je je ervan bewust dat zich een betekenisvolle situatie voordoet, dan is dit een gevoelssignaal.
Somatische bestempelingshypothese = Mensen maken complexe keuzes pijlsnel op basis van een
gevoel dat aangeeft of wat ze doen goed of fout is. Een eerdere ervaring of gebeurtenis is
bestempeld met een prettig of onprettig gevoel en deze gevoelens zijn van invloed op de nieuwe
situatie waarbij een beslissing moet worden genomen.
5. Betekenisvolle situatie
Nadat je een betekenisvolle situatie heb te selecteert, ga je onderzoeken hoe je jezelf daarin hebt
gedragen. Je onderwerpt zowel je handelen, als je denken en voelen aan het onderzoek. Je stelt
daarbij vragen aan jezelf.
6. Vragen stellen
Soorten vragen:
- Open vragen brengen nuance aan in het antwoord.
- Gesloten vragen bieden duidelijkheid maar weinig antwoord.
- verbredende vragen
- verdiepende vragen
- doorvragen
7. Het belang van vragen stellen aan jezelf
- Het geeft je houvast. Zo kun je heftige emoties en gevoelens ordenen.
- Door het ordenen wordt je je bewust van je handelen. Je dwingt jezelf je gedrag te expliciteren.
Je legt aan jezelf uit waarom je iets deed.
- Het dwingt jezelf eerst goed na te denken voordat je in de communicatie met de ander reageert.
- Je ontwikkelt zelfinzicht en zelfkennis.
, Hs 2. Het begrip reflecteren: doel, betekenis en gebruik
Reflecteren = nadenken en terugkaatsen
Je laat je licht snijnen over je eigen functioneren om helderheid te krijgen. Je denkt na over een
gebeurtenis, een ervaring, een situatie in de beroepscontext.
2. Het doel van reflecteren
Een middel om te handelen in toekomstige situaties. Je leert reflecteren om een goede
beroepsbeoefenaar te worden. Je wordt je bewust van je gedrag om uiteindelijk bekwaam te worden
in je beroep.
3. Uitstapje naar de filosofie
Begin van de filosofie: toen mensen begonnen te denken over hun denken. Wat als vanzelfsprekend
werd ervaren (natuur, hemel, aarde) werd nu onderwerp van onderzoek. Vragen over de omringende
werkelijkheid en de plaats van de mens daarin. Men ging kritisch kijken naar de manier waarop zij tot
dan toe over de werkelijkheid hadden gedacht. Filosofie betekent de liefde tot wijsheid, het willen
weten wat echt is en de moeite waard. Filosofie was reactie op het mythisch denken Griekse
goden e.d. Mensen onderwierpen mythisch denken aan een kritische reflectie. Socrates: wijsheid is:
ik weet dat ik niets weet. Je moet je bewust zijn en bereid zijn naar het eigen gedrag te kijken.
Leerproces dat hierbij hoort in vier fasen:
1. Onbewust – onbekwaam
2. Bewust – onbekwaam
3. Bewust – bekwaam
4. Onbewust - bekwaam
4. Relatie met het social casework
Social casework = proces dat door bepaalde instellingen voor maatschappelijk werk wordt
aangewend om de individuele mens te helpen doeltreffender het hoofd te bieden aan moeilijkheden
in zijn maatschappelijk functioneren. systematische werkwijze Methode om problematische
situaties op een procesmatige wijze vanuit een bepaalde plaats of organisatie te
beïnvloeden/handhaven/veranderen door gebruik van hulpbronnen. Belangrijk hierbij is het leren
vanuit de ervaring.
5. Supervisie
Een manier van leren waarbij de hulpverlener:
1. Op basis van theoretische kennis en eigen praktijkhandelen een vergroting en verdieping van
vakkennis en vakkundigheid nastreeft.
2. Zijn zelfinzicht kan vergroten ten behoeve van hulp aan de cliënt
3. Eigen gevoelens leert hanteren en controleren
4. Zich kan oriënteren op de organisatie van de instelling waarbinnen hij werkt.
Supervisie is:
- Het onder begeleiding leren door reflectie op eigen werkervaringen.
- Een didactische methodiek gericht op het leren uitvoeren van geprofessionaliseerd
dienstverlenend werk.
- Het leren in supervisie is een leren op basis van reflectie
- Op basis van zelfsturing na de supervisie verder te leren van je werkervaringen.
Mirjam Groen
Samenvatting
SPH
,Inhoud
Hoofdstuk 1. Reflecteren, een praktijkvoorbeeld
Hoofdstuk 2. Het begrip reflecteren: doel, betekenis en gebruik
Hoofdstuk 3. Het vermogen te reflecteren
Hoofdstuk 4. Reflecteren: theorie en casus
Hoofdstuk 5. Beheersingsniveaus van reflecteren
Hoofdstuk 8. Voorwaarden, vaardigheden en attitudes voor reflectie
Hoofdstuk 9. Kritische analyse van eigen verslag
,Hs 1. Reflecteren, een praktijkvoorbeeld
1. Reflectievragen door de ik-persoon
Gedrag bestaat uit waarneembaar gedrag en niet-waarneembaar gedrag.
Waarneembaar gedrag: je kennis, je vaardigheden, wat mensen van jou zien.
Niet-waarneembaar gedrag: opvattingen, normen en waarden, eigenschappen, motieven, drijfveren.
Het onzichtbare gedrag beïnvloedt je zichtbare gedrag. Reflectievragen richten zich op beide soorten
gedrag.
4. Bewustwording
Je reflecteert op je eigen gedrag op een moment dat je je ongemakkelijk of juist prettig voelt in een
situatie. Dit is een betekenisvolle situatie. Reflecteren tijdens een situatie = reflectie in actie. Je hebt
daarnaast ook reflectie vooraf en reflectie achteraf.
Wordt je je ervan bewust dat zich een betekenisvolle situatie voordoet, dan is dit een gevoelssignaal.
Somatische bestempelingshypothese = Mensen maken complexe keuzes pijlsnel op basis van een
gevoel dat aangeeft of wat ze doen goed of fout is. Een eerdere ervaring of gebeurtenis is
bestempeld met een prettig of onprettig gevoel en deze gevoelens zijn van invloed op de nieuwe
situatie waarbij een beslissing moet worden genomen.
5. Betekenisvolle situatie
Nadat je een betekenisvolle situatie heb te selecteert, ga je onderzoeken hoe je jezelf daarin hebt
gedragen. Je onderwerpt zowel je handelen, als je denken en voelen aan het onderzoek. Je stelt
daarbij vragen aan jezelf.
6. Vragen stellen
Soorten vragen:
- Open vragen brengen nuance aan in het antwoord.
- Gesloten vragen bieden duidelijkheid maar weinig antwoord.
- verbredende vragen
- verdiepende vragen
- doorvragen
7. Het belang van vragen stellen aan jezelf
- Het geeft je houvast. Zo kun je heftige emoties en gevoelens ordenen.
- Door het ordenen wordt je je bewust van je handelen. Je dwingt jezelf je gedrag te expliciteren.
Je legt aan jezelf uit waarom je iets deed.
- Het dwingt jezelf eerst goed na te denken voordat je in de communicatie met de ander reageert.
- Je ontwikkelt zelfinzicht en zelfkennis.
, Hs 2. Het begrip reflecteren: doel, betekenis en gebruik
Reflecteren = nadenken en terugkaatsen
Je laat je licht snijnen over je eigen functioneren om helderheid te krijgen. Je denkt na over een
gebeurtenis, een ervaring, een situatie in de beroepscontext.
2. Het doel van reflecteren
Een middel om te handelen in toekomstige situaties. Je leert reflecteren om een goede
beroepsbeoefenaar te worden. Je wordt je bewust van je gedrag om uiteindelijk bekwaam te worden
in je beroep.
3. Uitstapje naar de filosofie
Begin van de filosofie: toen mensen begonnen te denken over hun denken. Wat als vanzelfsprekend
werd ervaren (natuur, hemel, aarde) werd nu onderwerp van onderzoek. Vragen over de omringende
werkelijkheid en de plaats van de mens daarin. Men ging kritisch kijken naar de manier waarop zij tot
dan toe over de werkelijkheid hadden gedacht. Filosofie betekent de liefde tot wijsheid, het willen
weten wat echt is en de moeite waard. Filosofie was reactie op het mythisch denken Griekse
goden e.d. Mensen onderwierpen mythisch denken aan een kritische reflectie. Socrates: wijsheid is:
ik weet dat ik niets weet. Je moet je bewust zijn en bereid zijn naar het eigen gedrag te kijken.
Leerproces dat hierbij hoort in vier fasen:
1. Onbewust – onbekwaam
2. Bewust – onbekwaam
3. Bewust – bekwaam
4. Onbewust - bekwaam
4. Relatie met het social casework
Social casework = proces dat door bepaalde instellingen voor maatschappelijk werk wordt
aangewend om de individuele mens te helpen doeltreffender het hoofd te bieden aan moeilijkheden
in zijn maatschappelijk functioneren. systematische werkwijze Methode om problematische
situaties op een procesmatige wijze vanuit een bepaalde plaats of organisatie te
beïnvloeden/handhaven/veranderen door gebruik van hulpbronnen. Belangrijk hierbij is het leren
vanuit de ervaring.
5. Supervisie
Een manier van leren waarbij de hulpverlener:
1. Op basis van theoretische kennis en eigen praktijkhandelen een vergroting en verdieping van
vakkennis en vakkundigheid nastreeft.
2. Zijn zelfinzicht kan vergroten ten behoeve van hulp aan de cliënt
3. Eigen gevoelens leert hanteren en controleren
4. Zich kan oriënteren op de organisatie van de instelling waarbinnen hij werkt.
Supervisie is:
- Het onder begeleiding leren door reflectie op eigen werkervaringen.
- Een didactische methodiek gericht op het leren uitvoeren van geprofessionaliseerd
dienstverlenend werk.
- Het leren in supervisie is een leren op basis van reflectie
- Op basis van zelfsturing na de supervisie verder te leren van je werkervaringen.
