FA-MA101 Chronische
aandoeningen
2024
,Inhoud
Casusbespreking migraine............................................................................................. 3
Geneesmiddelen migraine......................................................................................... 19
Casusbespreking diabetes mellitus type 2...................................................................27
Geneesmiddelen diabetes mellitus type 2................................................................47
Casusbespreking hartfalen........................................................................................... 53
Geneesmiddelen hartfalen........................................................................................ 71
Casusbespreking Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)..............................81
Geneesmiddelen COPD............................................................................................ 100
Casusbespreking atriumfibrilleren.............................................................................. 106
Geneesmiddelen atriumfibrilleren...........................................................................126
2
,Casusbespreking migraine
Specificatie van de algemene leerdoelen
1. Beleid
NHG-standaard Hoofdpijn (september 2021)
Algemene gedeelten spanningshoofdpijn, migraine, medicatieovergebruikshoofdpijn en
clusterhoofdpijn
Spanningshoofdpijn
Tweezijdige, drukkende of knellende, mild of matig intense hoofdpijn gedurende minuten tot dagen
De hoofdpijn neemt niet toe bij geringe fysieke activiteit, foto- of fonofobie kunnen aanwezig zijn
De hoofdpijn kan activiteiten storen, maar verhindert deze (meestal) niet
Onderverdeling in frequentie:
o weinig frequent: < 1 dag per maand
o frequent: 1-15 dagen per maand
o chronisch: ≥ 15 dagen per maand, gemiddeld > 3 maanden per jaar
Migraine
Herhaaldelijk optredende eenzijdige hoofdpijnaanvallen gedurende 4-72 uur
Vaak bonzend van karakter, matig tot hevige intensiteit
Verergert bij geringe fysieke inspanning
Gaat gepaard met:
o misselijkheid en/of braken en/of
o foto- én fonofobie
Verhindert de dagelijkse activiteiten
Migraine bij kinderen
De duur van een aanval is 2 tot 72 uur
De hoofdpijn is vaker bilateraal (meestal frontotemporaal) gelokaliseerd
Foto- en fonofobie kunnen afleidbaar zijn uit het gedrag
Migraine met aura
Migraine waarbij zich gedurende minstens 5 minuten geleidelijk minstens 1 reversibel en
unilateraal focaal neurologisch symptoom ontwikkelt, dat maximaal 60 minuten aanhoudt.
Menstruele migraine
Migraineaanvallen in de periode van 2 dagen voor het begin van de menstruatie tot dag 3 van de
menstruatie; buiten de menstruaties om komen geen migraineaanvallen voor.
Menstruatiegerelateerde migraine
Migraineaanvallen in de periode van 2 dagen voor het begin van de menstruatie tot dag 3 van de
menstruatie en ook op andere momenten in de cyclus.
Medicatieovergebruikshoofdpijn
Hoofdpijn op ≥ 15 dagen per maand bij een patiënt met een eerder bestaande vorm van hoofdpijn
Aspecifieke hoofdpijn veroorzaakt door overmatig gebruik van hoofdpijnmedicatie:
o paracetamol of NSAID’s: ≥ 15 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
o triptanen of opioïden: ≥ 10 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
o combinaties van analgetica: ≥ 10 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
Clusterhoofdpijn
Herhaaldelijk optredende, zeer hevige eenzijdige pijn (orbitaal, supra-orbitaal of temporaal
gelokaliseerd) gedurende 15-180 minuten
De frequentie van de aanvallen varieert van eens per 2 dagen tot 8 keer per dag
Een aanval gaat vaak gepaard met autonome verschijnselen aan de aangedane kant:
o rood en/of tranend oog
o neusverstopping en/of loopneus
3
, o oedeem van het ooglid
o pupilvernauwing en/of hangend ooglid
o verhoogde zweetsecretie van voorhoofd en gelaat
Overige kenmerken:
o onrustig gevoel en bewegingsdrang
o aanvallen treden op in clusters van weken tot maanden; tussentijds zijn er aanvalsvrije
perioden die maanden tot jaren duren
o géén misselijkheid of braken
Beleid bij volwassenen met medicatieovergebruikshoofdpijn en migraine
Beleid aanvalsbehandeling migraine
De effectiviteit van paracetamol, NSAID’s en triptanen is waarschijnlijk vergelijkbaar. Het
bijwerkingenprofiel is echter verschillend. Op grond hiervan is paracetamol eerste keus, zijn
NSAID’s tweede keus en triptanen derde keus.
De werkzaamheid van de verschillende medicijnen verschilt per individu. Beoordeel na 2-3
aanvallen de effectiviteit van het voorgeschreven middel en wissel zo nodig bij onvoldoende
effectiviteit tussen de verschillende triptanen en NSAID’s.
Voeg zo nodig bij hevige misselijkheid en/of braken een anti-emeticum toe.
o Maak een keuze tussen domperidon (maximaal 7 dagen) en metoclopramide (maximaal 5 dagen)
op basis van patiëntkenmerken, comorbiditeit, comedicatie, contra-indicaties en mogelijke
bijwerkingen. Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop het anti-emeticum bij
onvoldoende effectiviteit.
Schrijf geen opioïden voor.
Patiënten kunnen verschillend reageren op een middel; het hoofdpijndagboek kan inzicht bieden in de
effectiviteit van de behandeling.
Waarschuw de patiënt dat veelvuldig gebruik, ongeacht de dosering, MOH kan veroorzaken.
Stap 1 Paracetamol
Adviseer paracetamol in te nemen bij het begin van de hoofdpijn.
Kies alleen bij hevige misselijkheid voor rectale toediening van paracetamol. Een zetpil geeft
een onvoorspelbaar wisselende en vertraagde absorptie.
Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop paracetamol bij onvoldoende effectiviteit.
Stap 2 NSAID‘s
Kies bij onvoldoende effect van voldoende hoog gedoseerde paracetamol een NSAID.
NSAID’s (voorkeur voor ibuprofen of naproxen) zijn ongeveer even effectief. Het werkings- en
bijwerkingenpatroon verschilt enigszins per middel en per patiënt. Houd rekening met
patiëntkenmerken (zoals comorbiditeit, voorgeschiedenis van cardiovasculaire of gastro-intestinale
aandoeningen en respons op eerder voorgeschreven NSAID’s).
Controleer of er geen contra-indicaties zijn (zie NHG-Standaard Pijn).
Beoordeel of er een indicatie is voor maagbescherming (zie NHG-Behandelrichtlijn Preventie
van maagcomplicaties door medicatiegebruik).
Kies bij hevige misselijkheid en/of braken voor rectale toediening (naproxen of diclofenac). De snelheid
van absorptie van NSAID-zetpillen is vergelijkbaar met die van NSAID-tabletten.
Zorg voor een voldoende hoge dosering en adviseer het middel in te nemen bij het begin van de
hoofdpijn.
Herhaal ibuprofen zo nodig bij aanhoudende of terugkerende pijn na 6 uur en naproxen na 12 uur.
Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop de NSAID bij onvoldoende effectiviteit.
Stap 3 Triptanen
Alle triptranen zijn ongeveer even effectief; het werkings- en bijwerkingenpatroon verschilt
enigszins per middel en per patiënt.
Schrijf een oraal triptaan voor (gewone tabletten werken even snel als smelttabletten). Op
4
aandoeningen
2024
,Inhoud
Casusbespreking migraine............................................................................................. 3
Geneesmiddelen migraine......................................................................................... 19
Casusbespreking diabetes mellitus type 2...................................................................27
Geneesmiddelen diabetes mellitus type 2................................................................47
Casusbespreking hartfalen........................................................................................... 53
Geneesmiddelen hartfalen........................................................................................ 71
Casusbespreking Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)..............................81
Geneesmiddelen COPD............................................................................................ 100
Casusbespreking atriumfibrilleren.............................................................................. 106
Geneesmiddelen atriumfibrilleren...........................................................................126
2
,Casusbespreking migraine
Specificatie van de algemene leerdoelen
1. Beleid
NHG-standaard Hoofdpijn (september 2021)
Algemene gedeelten spanningshoofdpijn, migraine, medicatieovergebruikshoofdpijn en
clusterhoofdpijn
Spanningshoofdpijn
Tweezijdige, drukkende of knellende, mild of matig intense hoofdpijn gedurende minuten tot dagen
De hoofdpijn neemt niet toe bij geringe fysieke activiteit, foto- of fonofobie kunnen aanwezig zijn
De hoofdpijn kan activiteiten storen, maar verhindert deze (meestal) niet
Onderverdeling in frequentie:
o weinig frequent: < 1 dag per maand
o frequent: 1-15 dagen per maand
o chronisch: ≥ 15 dagen per maand, gemiddeld > 3 maanden per jaar
Migraine
Herhaaldelijk optredende eenzijdige hoofdpijnaanvallen gedurende 4-72 uur
Vaak bonzend van karakter, matig tot hevige intensiteit
Verergert bij geringe fysieke inspanning
Gaat gepaard met:
o misselijkheid en/of braken en/of
o foto- én fonofobie
Verhindert de dagelijkse activiteiten
Migraine bij kinderen
De duur van een aanval is 2 tot 72 uur
De hoofdpijn is vaker bilateraal (meestal frontotemporaal) gelokaliseerd
Foto- en fonofobie kunnen afleidbaar zijn uit het gedrag
Migraine met aura
Migraine waarbij zich gedurende minstens 5 minuten geleidelijk minstens 1 reversibel en
unilateraal focaal neurologisch symptoom ontwikkelt, dat maximaal 60 minuten aanhoudt.
Menstruele migraine
Migraineaanvallen in de periode van 2 dagen voor het begin van de menstruatie tot dag 3 van de
menstruatie; buiten de menstruaties om komen geen migraineaanvallen voor.
Menstruatiegerelateerde migraine
Migraineaanvallen in de periode van 2 dagen voor het begin van de menstruatie tot dag 3 van de
menstruatie en ook op andere momenten in de cyclus.
Medicatieovergebruikshoofdpijn
Hoofdpijn op ≥ 15 dagen per maand bij een patiënt met een eerder bestaande vorm van hoofdpijn
Aspecifieke hoofdpijn veroorzaakt door overmatig gebruik van hoofdpijnmedicatie:
o paracetamol of NSAID’s: ≥ 15 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
o triptanen of opioïden: ≥ 10 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
o combinaties van analgetica: ≥ 10 dagen per maand gedurende ≥ 3 maanden
Clusterhoofdpijn
Herhaaldelijk optredende, zeer hevige eenzijdige pijn (orbitaal, supra-orbitaal of temporaal
gelokaliseerd) gedurende 15-180 minuten
De frequentie van de aanvallen varieert van eens per 2 dagen tot 8 keer per dag
Een aanval gaat vaak gepaard met autonome verschijnselen aan de aangedane kant:
o rood en/of tranend oog
o neusverstopping en/of loopneus
3
, o oedeem van het ooglid
o pupilvernauwing en/of hangend ooglid
o verhoogde zweetsecretie van voorhoofd en gelaat
Overige kenmerken:
o onrustig gevoel en bewegingsdrang
o aanvallen treden op in clusters van weken tot maanden; tussentijds zijn er aanvalsvrije
perioden die maanden tot jaren duren
o géén misselijkheid of braken
Beleid bij volwassenen met medicatieovergebruikshoofdpijn en migraine
Beleid aanvalsbehandeling migraine
De effectiviteit van paracetamol, NSAID’s en triptanen is waarschijnlijk vergelijkbaar. Het
bijwerkingenprofiel is echter verschillend. Op grond hiervan is paracetamol eerste keus, zijn
NSAID’s tweede keus en triptanen derde keus.
De werkzaamheid van de verschillende medicijnen verschilt per individu. Beoordeel na 2-3
aanvallen de effectiviteit van het voorgeschreven middel en wissel zo nodig bij onvoldoende
effectiviteit tussen de verschillende triptanen en NSAID’s.
Voeg zo nodig bij hevige misselijkheid en/of braken een anti-emeticum toe.
o Maak een keuze tussen domperidon (maximaal 7 dagen) en metoclopramide (maximaal 5 dagen)
op basis van patiëntkenmerken, comorbiditeit, comedicatie, contra-indicaties en mogelijke
bijwerkingen. Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop het anti-emeticum bij
onvoldoende effectiviteit.
Schrijf geen opioïden voor.
Patiënten kunnen verschillend reageren op een middel; het hoofdpijndagboek kan inzicht bieden in de
effectiviteit van de behandeling.
Waarschuw de patiënt dat veelvuldig gebruik, ongeacht de dosering, MOH kan veroorzaken.
Stap 1 Paracetamol
Adviseer paracetamol in te nemen bij het begin van de hoofdpijn.
Kies alleen bij hevige misselijkheid voor rectale toediening van paracetamol. Een zetpil geeft
een onvoorspelbaar wisselende en vertraagde absorptie.
Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop paracetamol bij onvoldoende effectiviteit.
Stap 2 NSAID‘s
Kies bij onvoldoende effect van voldoende hoog gedoseerde paracetamol een NSAID.
NSAID’s (voorkeur voor ibuprofen of naproxen) zijn ongeveer even effectief. Het werkings- en
bijwerkingenpatroon verschilt enigszins per middel en per patiënt. Houd rekening met
patiëntkenmerken (zoals comorbiditeit, voorgeschiedenis van cardiovasculaire of gastro-intestinale
aandoeningen en respons op eerder voorgeschreven NSAID’s).
Controleer of er geen contra-indicaties zijn (zie NHG-Standaard Pijn).
Beoordeel of er een indicatie is voor maagbescherming (zie NHG-Behandelrichtlijn Preventie
van maagcomplicaties door medicatiegebruik).
Kies bij hevige misselijkheid en/of braken voor rectale toediening (naproxen of diclofenac). De snelheid
van absorptie van NSAID-zetpillen is vergelijkbaar met die van NSAID-tabletten.
Zorg voor een voldoende hoge dosering en adviseer het middel in te nemen bij het begin van de
hoofdpijn.
Herhaal ibuprofen zo nodig bij aanhoudende of terugkerende pijn na 6 uur en naproxen na 12 uur.
Evalueer na 2-3 aanvallen de effectiviteit en stop de NSAID bij onvoldoende effectiviteit.
Stap 3 Triptanen
Alle triptranen zijn ongeveer even effectief; het werkings- en bijwerkingenpatroon verschilt
enigszins per middel en per patiënt.
Schrijf een oraal triptaan voor (gewone tabletten werken even snel als smelttabletten). Op
4
