HC Deelcontext 1
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
In 1515 werd Karel V heerser over een deel van Nederland, België en Luxemburg. Hier
voegde hij later nieuwe gebieden bij tot hij in 1543 heerser over alle 17 Nederlandse
gewesten was.In Nederland hadden steden geprofiteerd van de oplevende handel en
geldeconomie waardoor ze gegroeid waren en nog steeds groeide, veel mensen woonde
dan ook in de stad en een deel van wat zij gebieden droegen zij af aan de heer in ruil voor
privileges (stadsmuren eigen rechtspraak) wat ervoor zorgden dat ze een sterke positie
kregen. Karel V voerde een politiek van centralisatie, maakt Brussel het politieke middelpunt
van de Nederlanden en nam naast edellieden ook ambtenaren aan die dus meer macht
kregen. Deze hervormingen leidde tot ontevredenheid bij burgers en edellieden omdat hun
rechten en vrijheden werden bedreigd.
Ook op religieus gebied was er rumoer – eeuwenlang was men Katholiek geweest maar in
de 16 e eeuw kwam de reformatie tot stand in poging het geloof te hervormen - wat leidde
tot een driesplitsing van de kerk tot de katholieke en twee protestantse: het lutherse en het
calvinistische. Karel V bleef katholiek en liet de protestanten vervolgen voor het verstoren
van de rust in zijn rijk, ook in Duitsland deed hij hier poging toe echter lukte dit niet de
afspraak ‘cuius regio, eius religio’ volgde voortaan in het lappendeken van het Duitse rijk. In
de Nederlanden vond Calvijn de meeste aanhang en hij stelde dat het volk zich mocht
verzetten tegen hun vorst als deze gods geboden niet juist diende, ook vond hij dat
onderdanen zonder toestemming van hun vorst een kerk mochten beginnen. Dit gingen de
calvinisten in de Nederlanden dan dus ook doen. De doodstraf op ketters werd algauw
bekend onder de naam bloedplakkaat.
In 1555 volgde Filips II zijn vader Karel V op en zette de vervolging door. In april 1566
diende veel edellieden een smeekschrift in met het verzoek de kettervervolgingen te
stoppen. Filips was afwezig en zijn plaatsvervangende besloot hier tijdelijk gehoor aan te
geven. Aan het eind van de zomer sloegen de calvinisten door en startte de beeldenstorm
dit was voor Filips het bewijs dat ketters moesten blijven worden vervolgd. Hij stuurde de
hertog van Alva om orde op zaken te stellen en hij richtte een speciale rechtbank op om alle
schuldigen te straffen (de Bloedraad), duizenden ontvluchtte de Nederlanden onder wie
Willem van Oranje – hoge edelman en stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht – hij was
tegen kettervervolgingen en vond dat Filips teveel macht naar hem toe trok en oude
privileges aantastte. Hij riep vanuit zijn Duitse familiekasteel op tot verzet hoewel zijn legers
vaak faalden. De Watergeuzen hadden wel succes, deze vielen schepen aan op zee en
veroverde het stadje Den Briel. Vanaf dat moment sloten steeds meer steden zich aan bij de
opstand, Willem van Oranje werd de leider en door het volk erkent als stadhouder.
Toen de opstand in 1572 snel opkwam besloot de hertog van Alva militair in te grijpen.
Willem van Oranje stelde zich gematigd op, hij wilde dat zowel de katholieken als de
protestanten vrij hun geloof konden uitoefenen. Als leider van de opstand probeerde hij
gelovigen uit verschillende stromingen te vriend te houden om zoveel mogelijk aanhang te
krijgen. Hiervoor voerde hij een propaganda oorlog - door gebruik te maken van gedrukte
pamfletten en aanstekelijke liedjes - waarbij hij religieuze gevoeligheden vermeed en de
1
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
In 1515 werd Karel V heerser over een deel van Nederland, België en Luxemburg. Hier
voegde hij later nieuwe gebieden bij tot hij in 1543 heerser over alle 17 Nederlandse
gewesten was.In Nederland hadden steden geprofiteerd van de oplevende handel en
geldeconomie waardoor ze gegroeid waren en nog steeds groeide, veel mensen woonde
dan ook in de stad en een deel van wat zij gebieden droegen zij af aan de heer in ruil voor
privileges (stadsmuren eigen rechtspraak) wat ervoor zorgden dat ze een sterke positie
kregen. Karel V voerde een politiek van centralisatie, maakt Brussel het politieke middelpunt
van de Nederlanden en nam naast edellieden ook ambtenaren aan die dus meer macht
kregen. Deze hervormingen leidde tot ontevredenheid bij burgers en edellieden omdat hun
rechten en vrijheden werden bedreigd.
Ook op religieus gebied was er rumoer – eeuwenlang was men Katholiek geweest maar in
de 16 e eeuw kwam de reformatie tot stand in poging het geloof te hervormen - wat leidde
tot een driesplitsing van de kerk tot de katholieke en twee protestantse: het lutherse en het
calvinistische. Karel V bleef katholiek en liet de protestanten vervolgen voor het verstoren
van de rust in zijn rijk, ook in Duitsland deed hij hier poging toe echter lukte dit niet de
afspraak ‘cuius regio, eius religio’ volgde voortaan in het lappendeken van het Duitse rijk. In
de Nederlanden vond Calvijn de meeste aanhang en hij stelde dat het volk zich mocht
verzetten tegen hun vorst als deze gods geboden niet juist diende, ook vond hij dat
onderdanen zonder toestemming van hun vorst een kerk mochten beginnen. Dit gingen de
calvinisten in de Nederlanden dan dus ook doen. De doodstraf op ketters werd algauw
bekend onder de naam bloedplakkaat.
In 1555 volgde Filips II zijn vader Karel V op en zette de vervolging door. In april 1566
diende veel edellieden een smeekschrift in met het verzoek de kettervervolgingen te
stoppen. Filips was afwezig en zijn plaatsvervangende besloot hier tijdelijk gehoor aan te
geven. Aan het eind van de zomer sloegen de calvinisten door en startte de beeldenstorm
dit was voor Filips het bewijs dat ketters moesten blijven worden vervolgd. Hij stuurde de
hertog van Alva om orde op zaken te stellen en hij richtte een speciale rechtbank op om alle
schuldigen te straffen (de Bloedraad), duizenden ontvluchtte de Nederlanden onder wie
Willem van Oranje – hoge edelman en stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht – hij was
tegen kettervervolgingen en vond dat Filips teveel macht naar hem toe trok en oude
privileges aantastte. Hij riep vanuit zijn Duitse familiekasteel op tot verzet hoewel zijn legers
vaak faalden. De Watergeuzen hadden wel succes, deze vielen schepen aan op zee en
veroverde het stadje Den Briel. Vanaf dat moment sloten steeds meer steden zich aan bij de
opstand, Willem van Oranje werd de leider en door het volk erkent als stadhouder.
Toen de opstand in 1572 snel opkwam besloot de hertog van Alva militair in te grijpen.
Willem van Oranje stelde zich gematigd op, hij wilde dat zowel de katholieken als de
protestanten vrij hun geloof konden uitoefenen. Als leider van de opstand probeerde hij
gelovigen uit verschillende stromingen te vriend te houden om zoveel mogelijk aanhang te
krijgen. Hiervoor voerde hij een propaganda oorlog - door gebruik te maken van gedrukte
pamfletten en aanstekelijke liedjes - waarbij hij religieuze gevoeligheden vermeed en de
1
