Overzicht Behrendt:
Bekendmaking van rechtsnormen:
o ART. 190 GW: tegenstelbaarheidsvereiste
- Artikel sinds 1831, nooit verandert
- Goedgekeurd zonder parlementaire voorbereiding
- Enkel van toepassing op normen van openbaar belang
o Continentale rechtstraditie: elke regel moet voorwerp van bekendmaking uitmaken om
tegenstelbaar te zijn aan burgers
o MAAR niet overal zo: VK en VS
o Bekendmaking in Belgisch Staatsblad
- Principe: integrale bekendmaking in Belgisch Staatsblad
- Relativering: enkel normen van openbaar belang
A. Niet van openbaar belang: kennisgeving aan betrokkene
B. Openbaar belang maar niet voor iedereen: gedeeltelijk bij uittreksel of vermelding
C. Openbaar belang: integrale bekendmaking
o Verschillende vormen van bekendmaking:
- Gemeenten: door middel van aanplakking
- Provincies: publicatie in bestuursmemoriaal
- Gemeenschappen – Gewesten en federale staat: Belgisch Staatsblad
- Europese Unie: EU – Publicatieblad
o Wat is het nut van het EU – Publicatieblad?
- Uniforme werking verzekeren: zo kunnen de lidstaten de normen niet ombuigen naar hun
voordeel of artikels weglaten
o Arrest Pereboom – Hof van Cassatie (1977): het officiële staatsblad is gepubliceerd door de
officiële regering (naar aanleiding van besluitwetten na bezetting Londen)
Inwerkingtreding van rechtsnormen:
o Principe: 10de dag na bekendmaking
- Voorbeeld: publicatie op 11/03 – dan inwerkingtreding op 21/03
- Geen rekening met zondagen en feestdagen houden!
o Gemeentelijke normen: 5de dag na bekendmaking
o Provinciale normen: 5de dag na bekendmaking (Wallonië: 8ste dag)
o Verordeningen en besluiten: 10de dag
o Federale normen: 10de dag
o Grondwetsherziening: dag zelf
Federaal België:
o 6 staatshervormingen – 5 grondwetsherzieningen
o Eerste staatshervorming (1970): opdeling in Gemeenschappen en Gewesten
- Fundamenteel compromis omwille van grote tegenstellingen en autonomiestreven
o België: federale staat, samengesteld uit Gemeenschappen en Gewesten (ART. 1 GW)
- Ontstaan uit gedecentraliseerde eenheidsstaat
- Centrifugaal federalisme: federale staat nav devolutie van bevoegdheden
Geen confederatie want soevereiniteit berust bij centrale overheid
- Assymetrisch federalisme: sommige deelentiteiten meer autonomie
Probleem Gewesten: nationale meerderheid in minderheid gebracht + in
gewestmodel wordt er geen rekening gehouden met Duitstaligen
Probleem Gemeenschappen: Brussels Hoofdstad + geen mogelijkheid om zich te
richten naar personen – maar wel zichtbaarheid voor Duitstalige Gemeenschap
, o Gemeenschappen opgericht onder invloed van Vlaamse wil Gewesten opgericht onder
invloed van Waalse wil: 2 soorten deelstaten met beide rechtspersoonlijkheid
- ‘4de Gemeenschap’: Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie
Bevoegd voor aangelegenheden in Brussel Hoofdstad die niet verdeeld zijn
Wijziging van grenzen:
o Landsgrenzen (ook zeegrenzen): ‘krachtens een wet’ – ART. 167, §1 GW
- Eerst moet de goedkeuring met een internationaal verdrag plaatsvinden
Pas daarna kan het bekrachtigd worden
- Optioneel bicamerale procedure (gewone meerderheid)
o Gewestgrens: bevoegdheid federale overheid met bijzondere meerderheid
- Bijzonder – Luik (zou taalgrenswijziging zijn): bijzondere meerderheid
o Provinciegrens: gewestdecreet met gewone meerderheid
o Gemeentegrenzen: gewestdecreet met gewone meerderheid
De taalgebieden:
o 4 taalgebieden: Nederlands – Frans – tweetalig gebied Brussel Hoofdstad – Duitse taalgebied
- ‘Elke gemeente van het Rijk maakt deel uit van een van deze taalgebieden’
Resultaat van een moeizaam proces
o Evolutie en ontstaansgeschiedenis:
- 6 randgemeenten rond Brussel zonder aanhechting, met een bijzonder statuut
Zonder taalgebied – speciaal administratief arrondissement
- Gaston Eyskens: vraagstuk opgelost in Eerste Staatshervorming (1970)
Afschaffing speciaal administratief arrondissement van de randgemeenten
Toevoeging aan Nederlands taalgebied (Brussel Hoofdstad nu eiland)
Toevoeging van ART. 4 GW: mogelijke wijziging taalgebieden onder voorwaarde van 6
gecumuleerde meerderheden (politiek onmogelijk)
Ontstaan van bijzondere meerderheidswetten (strikt bicamerale procedure)
- Taalfaciliteiten: mogelijkheid van burger om zich te wenden naar de bestuurlijke
autoriteiten in een andere taal dan waarnaar de gemeente behoort
- Arrest Capras – Raad van State 2014: taalfaciliteiten
Bijzondere meerderheidswetten grondwetsherziening:
o Bijzondere meerderheidswetten:
- Onthoudingen niet meegerekend!
- Hiërarchisch verschil: bijzondere meerderheidswetten staan boven de federale wetten,
onder de Grondwet
- Procedureel verschil: geen ontbinding van de Kamers en nieuwe verkiezingen
- Nadeel: enkel in 47 gevallen van de Grondwet voorzien
- Quorum – vereiste: aparte quorums per taalgroep
Franstaligen geven dus voorkeur aan bijzondere meerderheidswetten!
o Grondwetsherziening:
- Hiërarchisch verschil: hoogste plaats in hiërarchie
- Procedureel verschil: ontbinding van Kamers en organiseren nieuwe verkiezingen
- Quorum – vereiste: algemeen quorum van 2/3
De Gewesten:
o Eerste Staatshervorming (1970): fictieve oprichting van de Gewesten
- Geen werking van dit artikel
- Oprichting door bijzondere meerderheidswet
- Wel oprichting van Gemeenschappen
, o Effectieve oprichting – Tweede Staatshervorming (1980)
- 3 Gewesten: Vlaams Gewest – Waals Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest
- Bevoegdheden van Vlaams Gewest uitgeoefend door Vlaamse Gemeenschap
Vlaamse focus op Gemeenschap
Maar geen fusie!
Assymetrisch federalisme
o Brussels Hoofdstedelijk Gewest opgericht in Derde Staatshervorming (1990)
- Goedkeuring BWBI
- Bijzonder statuut: taalgroepen in een taalgebied
- Ordonnanties uitgevaardigen maar hybride karakter
De provincies:
o Hoedanigheid als ‘onderdelen van de Gewesten’
o Instellingen:
- Wetgevende macht: provincieraad
- Uitvoerende macht: deputatie
o 6de Staatshervorming: mogelijkheid aan wetgever om provinciale organen af te schaffen
- Behoudens functie van provinciegouverneur
Oefent bevoegdheden uit van federale overheid en Gemeenschappen
Aangesteld door regering op advies van Ministerraad
Handhaving openbare orde: openbare rust, veiligheid en gezondheid (kan beroep
doen op federale politie en gewapende macht vorderen)
In Brussels Hoofdstedelijk Gewest uitgeoefend door minister – president
o Belang van de provincies:
- Bevoegdheidsverdeling van Hof van Beroep
- Verdeling federale kieskringen
o Voeren – clausule: federale wetgever is bevoegd om bepaalde afgebakende grondgebieden
te onttrekken aan indeling in provincies en ze een eigen statuut te geven onder rechtstreeks
gezag van de federale uitvoerende macht
- Opgenomen om lot te regelen van Voerense gemeenten
- Regeerakkoord Eyskens: gegroepeerd in autonoom kanton onder Minister van
Binnelandse Zaken (maar niet nagekomen)
o Onderverdeling in provincies wordt arrondissementen genoemd:
- Administratieve arrondissementen:
Bevoegdheid van Gewest (ondergeschikte besturen)
Arrondissementscommissaris die provinciegouverneur bijstaat
- Gerechtelijke arrondissementen:
Bevoegdheid federale overheid obv residuaire bevoegdheid gerechtelijke organisatie
Normaal samenvallend met provincie maar 2 uitzonderingen
Uitzondering: Vlaams – Brabant (Leuven apart – de rest bij Brussel)
Uitzondering: Duitstalige gemeenten (Eupen – de rest bij Luik)
- Beiden vallen niet samen – enkel in Leuven en Nijvel!
- Administratief arrondissement Brussel: 19 gemeenten van Brussels Hoofdstedelijk
Gewest gerechtelijk arrondissement Brussel: 19 gemeenten + gemeenten van Vlaams
– Brabant die niet onder gerechtelijk arrondissement Leuven vallen
De Gemeenschappen:
o 3 Gemeenschappen: Vlaamse – Franse en Duitstalige Gemeenschap
o Oprichting niet onderworpen aan bijkomende voorwaarden (bijzondere wet) zoals Gewesten
(assymetrisch federalisme)
, o Bevoegdheden Gemeenschappen moeten door Grondwet bekrachtigd worden, hetzij door
wet die is goedgekeurd op grond van de Grondwet
o Grondgebied Gemeenschappen ook geregeld door Grondwet
H1 – DE WETGEVENDE MACHTEN:
Sinds oprichting Gemeenschappen en Gewesten vermenigvuldigd!
o Federaal niveau: ‘federale wetgevende macht’ uitgeoefend door Kamer, Senaat en Koning
o Deelstatelijk niveau: uitgeoefend door parlementaire vergaderingen
ART. 33 GW – ‘Alle machten gaan uit van de Natie’:
o Nationale soevereiniteit
o Onmogelijkheid van referenda
o Volksraadplegingen?
- Raad van State: enkel met uitdrukkelijke grondwettelijke machtiging
- Mogelijk op Gewestelijk niveau en op niveau provincies en gemeenten
Kamer van Volksvertegenwoordigers:
o 150 leden rechtstreeks verkozen door kiezers
- Elke provincie vormt een kieskring
- Dhondt – methode: evenredige vertegenwoordiging
Op alle niveaus behalve gemeentelijk (imperiali)
Devolutieve kracht van lijststemmen (toevoeging aan naamstemmen)
- Kiesdrempel: 5%
o Indeling in taalgroepen
o Mandaat 5 jaar
o Kamer gaat zelf over tot onderzoek van geloofsbrieven van haar leden
o Mandaat onverenigbaar met lid van Senaat
Senaat:
o 60 senatoren – ‘Senaat als deelstatenkamer’
- 50 aangewezen senatoren door parlementen deelgebieden
- 10 gecoöpteerde senatoren: door de andere senatoren aangewezen
o Indeling in taalgroepen
o Mandaat 5 jaar
o Mandaat onverenigbaar met lid van Kamer
Gewestparlementen (deelstatelijk = eenkamerstelsel):
o Waals Parlement (Waals Gewest):
- 75 rechtstreeks verkozen leden
- Mandaat 5 jaar
- Constitutieve autonomie: zelf wijzigingen bij bijzonder decreet
o Parlement van Brussels Hoofdstedelijk Gewest:
- 89 rechtstreeks verkozen leden door inwoners 19 gemeenten
- Geen bevoegdheid om aantal te wijzigen
- Systeem D’Hondt afzonderlijk toegepast op beide taalgroepen
o Vlaams Parlement (Vlaamse Gemeenschap):
- 118 rechtstreeks verkozen leden door inwoners Waals Gewest
6 rechtstreeks verkozen leden door Brussels kiezers
- Mandaat 5 jaar
- Constitutieve autonomie: zelf wijzigen bij bijzonder decreet
Maar verhouding met Brusselse leden moet onveranderd blijven
Bekendmaking van rechtsnormen:
o ART. 190 GW: tegenstelbaarheidsvereiste
- Artikel sinds 1831, nooit verandert
- Goedgekeurd zonder parlementaire voorbereiding
- Enkel van toepassing op normen van openbaar belang
o Continentale rechtstraditie: elke regel moet voorwerp van bekendmaking uitmaken om
tegenstelbaar te zijn aan burgers
o MAAR niet overal zo: VK en VS
o Bekendmaking in Belgisch Staatsblad
- Principe: integrale bekendmaking in Belgisch Staatsblad
- Relativering: enkel normen van openbaar belang
A. Niet van openbaar belang: kennisgeving aan betrokkene
B. Openbaar belang maar niet voor iedereen: gedeeltelijk bij uittreksel of vermelding
C. Openbaar belang: integrale bekendmaking
o Verschillende vormen van bekendmaking:
- Gemeenten: door middel van aanplakking
- Provincies: publicatie in bestuursmemoriaal
- Gemeenschappen – Gewesten en federale staat: Belgisch Staatsblad
- Europese Unie: EU – Publicatieblad
o Wat is het nut van het EU – Publicatieblad?
- Uniforme werking verzekeren: zo kunnen de lidstaten de normen niet ombuigen naar hun
voordeel of artikels weglaten
o Arrest Pereboom – Hof van Cassatie (1977): het officiële staatsblad is gepubliceerd door de
officiële regering (naar aanleiding van besluitwetten na bezetting Londen)
Inwerkingtreding van rechtsnormen:
o Principe: 10de dag na bekendmaking
- Voorbeeld: publicatie op 11/03 – dan inwerkingtreding op 21/03
- Geen rekening met zondagen en feestdagen houden!
o Gemeentelijke normen: 5de dag na bekendmaking
o Provinciale normen: 5de dag na bekendmaking (Wallonië: 8ste dag)
o Verordeningen en besluiten: 10de dag
o Federale normen: 10de dag
o Grondwetsherziening: dag zelf
Federaal België:
o 6 staatshervormingen – 5 grondwetsherzieningen
o Eerste staatshervorming (1970): opdeling in Gemeenschappen en Gewesten
- Fundamenteel compromis omwille van grote tegenstellingen en autonomiestreven
o België: federale staat, samengesteld uit Gemeenschappen en Gewesten (ART. 1 GW)
- Ontstaan uit gedecentraliseerde eenheidsstaat
- Centrifugaal federalisme: federale staat nav devolutie van bevoegdheden
Geen confederatie want soevereiniteit berust bij centrale overheid
- Assymetrisch federalisme: sommige deelentiteiten meer autonomie
Probleem Gewesten: nationale meerderheid in minderheid gebracht + in
gewestmodel wordt er geen rekening gehouden met Duitstaligen
Probleem Gemeenschappen: Brussels Hoofdstad + geen mogelijkheid om zich te
richten naar personen – maar wel zichtbaarheid voor Duitstalige Gemeenschap
, o Gemeenschappen opgericht onder invloed van Vlaamse wil Gewesten opgericht onder
invloed van Waalse wil: 2 soorten deelstaten met beide rechtspersoonlijkheid
- ‘4de Gemeenschap’: Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie
Bevoegd voor aangelegenheden in Brussel Hoofdstad die niet verdeeld zijn
Wijziging van grenzen:
o Landsgrenzen (ook zeegrenzen): ‘krachtens een wet’ – ART. 167, §1 GW
- Eerst moet de goedkeuring met een internationaal verdrag plaatsvinden
Pas daarna kan het bekrachtigd worden
- Optioneel bicamerale procedure (gewone meerderheid)
o Gewestgrens: bevoegdheid federale overheid met bijzondere meerderheid
- Bijzonder – Luik (zou taalgrenswijziging zijn): bijzondere meerderheid
o Provinciegrens: gewestdecreet met gewone meerderheid
o Gemeentegrenzen: gewestdecreet met gewone meerderheid
De taalgebieden:
o 4 taalgebieden: Nederlands – Frans – tweetalig gebied Brussel Hoofdstad – Duitse taalgebied
- ‘Elke gemeente van het Rijk maakt deel uit van een van deze taalgebieden’
Resultaat van een moeizaam proces
o Evolutie en ontstaansgeschiedenis:
- 6 randgemeenten rond Brussel zonder aanhechting, met een bijzonder statuut
Zonder taalgebied – speciaal administratief arrondissement
- Gaston Eyskens: vraagstuk opgelost in Eerste Staatshervorming (1970)
Afschaffing speciaal administratief arrondissement van de randgemeenten
Toevoeging aan Nederlands taalgebied (Brussel Hoofdstad nu eiland)
Toevoeging van ART. 4 GW: mogelijke wijziging taalgebieden onder voorwaarde van 6
gecumuleerde meerderheden (politiek onmogelijk)
Ontstaan van bijzondere meerderheidswetten (strikt bicamerale procedure)
- Taalfaciliteiten: mogelijkheid van burger om zich te wenden naar de bestuurlijke
autoriteiten in een andere taal dan waarnaar de gemeente behoort
- Arrest Capras – Raad van State 2014: taalfaciliteiten
Bijzondere meerderheidswetten grondwetsherziening:
o Bijzondere meerderheidswetten:
- Onthoudingen niet meegerekend!
- Hiërarchisch verschil: bijzondere meerderheidswetten staan boven de federale wetten,
onder de Grondwet
- Procedureel verschil: geen ontbinding van de Kamers en nieuwe verkiezingen
- Nadeel: enkel in 47 gevallen van de Grondwet voorzien
- Quorum – vereiste: aparte quorums per taalgroep
Franstaligen geven dus voorkeur aan bijzondere meerderheidswetten!
o Grondwetsherziening:
- Hiërarchisch verschil: hoogste plaats in hiërarchie
- Procedureel verschil: ontbinding van Kamers en organiseren nieuwe verkiezingen
- Quorum – vereiste: algemeen quorum van 2/3
De Gewesten:
o Eerste Staatshervorming (1970): fictieve oprichting van de Gewesten
- Geen werking van dit artikel
- Oprichting door bijzondere meerderheidswet
- Wel oprichting van Gemeenschappen
, o Effectieve oprichting – Tweede Staatshervorming (1980)
- 3 Gewesten: Vlaams Gewest – Waals Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest
- Bevoegdheden van Vlaams Gewest uitgeoefend door Vlaamse Gemeenschap
Vlaamse focus op Gemeenschap
Maar geen fusie!
Assymetrisch federalisme
o Brussels Hoofdstedelijk Gewest opgericht in Derde Staatshervorming (1990)
- Goedkeuring BWBI
- Bijzonder statuut: taalgroepen in een taalgebied
- Ordonnanties uitgevaardigen maar hybride karakter
De provincies:
o Hoedanigheid als ‘onderdelen van de Gewesten’
o Instellingen:
- Wetgevende macht: provincieraad
- Uitvoerende macht: deputatie
o 6de Staatshervorming: mogelijkheid aan wetgever om provinciale organen af te schaffen
- Behoudens functie van provinciegouverneur
Oefent bevoegdheden uit van federale overheid en Gemeenschappen
Aangesteld door regering op advies van Ministerraad
Handhaving openbare orde: openbare rust, veiligheid en gezondheid (kan beroep
doen op federale politie en gewapende macht vorderen)
In Brussels Hoofdstedelijk Gewest uitgeoefend door minister – president
o Belang van de provincies:
- Bevoegdheidsverdeling van Hof van Beroep
- Verdeling federale kieskringen
o Voeren – clausule: federale wetgever is bevoegd om bepaalde afgebakende grondgebieden
te onttrekken aan indeling in provincies en ze een eigen statuut te geven onder rechtstreeks
gezag van de federale uitvoerende macht
- Opgenomen om lot te regelen van Voerense gemeenten
- Regeerakkoord Eyskens: gegroepeerd in autonoom kanton onder Minister van
Binnelandse Zaken (maar niet nagekomen)
o Onderverdeling in provincies wordt arrondissementen genoemd:
- Administratieve arrondissementen:
Bevoegdheid van Gewest (ondergeschikte besturen)
Arrondissementscommissaris die provinciegouverneur bijstaat
- Gerechtelijke arrondissementen:
Bevoegdheid federale overheid obv residuaire bevoegdheid gerechtelijke organisatie
Normaal samenvallend met provincie maar 2 uitzonderingen
Uitzondering: Vlaams – Brabant (Leuven apart – de rest bij Brussel)
Uitzondering: Duitstalige gemeenten (Eupen – de rest bij Luik)
- Beiden vallen niet samen – enkel in Leuven en Nijvel!
- Administratief arrondissement Brussel: 19 gemeenten van Brussels Hoofdstedelijk
Gewest gerechtelijk arrondissement Brussel: 19 gemeenten + gemeenten van Vlaams
– Brabant die niet onder gerechtelijk arrondissement Leuven vallen
De Gemeenschappen:
o 3 Gemeenschappen: Vlaamse – Franse en Duitstalige Gemeenschap
o Oprichting niet onderworpen aan bijkomende voorwaarden (bijzondere wet) zoals Gewesten
(assymetrisch federalisme)
, o Bevoegdheden Gemeenschappen moeten door Grondwet bekrachtigd worden, hetzij door
wet die is goedgekeurd op grond van de Grondwet
o Grondgebied Gemeenschappen ook geregeld door Grondwet
H1 – DE WETGEVENDE MACHTEN:
Sinds oprichting Gemeenschappen en Gewesten vermenigvuldigd!
o Federaal niveau: ‘federale wetgevende macht’ uitgeoefend door Kamer, Senaat en Koning
o Deelstatelijk niveau: uitgeoefend door parlementaire vergaderingen
ART. 33 GW – ‘Alle machten gaan uit van de Natie’:
o Nationale soevereiniteit
o Onmogelijkheid van referenda
o Volksraadplegingen?
- Raad van State: enkel met uitdrukkelijke grondwettelijke machtiging
- Mogelijk op Gewestelijk niveau en op niveau provincies en gemeenten
Kamer van Volksvertegenwoordigers:
o 150 leden rechtstreeks verkozen door kiezers
- Elke provincie vormt een kieskring
- Dhondt – methode: evenredige vertegenwoordiging
Op alle niveaus behalve gemeentelijk (imperiali)
Devolutieve kracht van lijststemmen (toevoeging aan naamstemmen)
- Kiesdrempel: 5%
o Indeling in taalgroepen
o Mandaat 5 jaar
o Kamer gaat zelf over tot onderzoek van geloofsbrieven van haar leden
o Mandaat onverenigbaar met lid van Senaat
Senaat:
o 60 senatoren – ‘Senaat als deelstatenkamer’
- 50 aangewezen senatoren door parlementen deelgebieden
- 10 gecoöpteerde senatoren: door de andere senatoren aangewezen
o Indeling in taalgroepen
o Mandaat 5 jaar
o Mandaat onverenigbaar met lid van Kamer
Gewestparlementen (deelstatelijk = eenkamerstelsel):
o Waals Parlement (Waals Gewest):
- 75 rechtstreeks verkozen leden
- Mandaat 5 jaar
- Constitutieve autonomie: zelf wijzigingen bij bijzonder decreet
o Parlement van Brussels Hoofdstedelijk Gewest:
- 89 rechtstreeks verkozen leden door inwoners 19 gemeenten
- Geen bevoegdheid om aantal te wijzigen
- Systeem D’Hondt afzonderlijk toegepast op beide taalgroepen
o Vlaams Parlement (Vlaamse Gemeenschap):
- 118 rechtstreeks verkozen leden door inwoners Waals Gewest
6 rechtstreeks verkozen leden door Brussels kiezers
- Mandaat 5 jaar
- Constitutieve autonomie: zelf wijzigen bij bijzonder decreet
Maar verhouding met Brusselse leden moet onveranderd blijven
