sociale en politieke leerstelsels
Inleiding
★ politieke strijd: botsing verschillende visies over de werkelijkheid en toekomst
=> emancipatie vd mens
★ emancipatie, vrijheid en gelijkheid ongelijk verdeeld over wereld (binnen en tss
natiestaten)
★ vooruitgang: immaterieel (rechten, vrijhijd, …) en materieel (geneeskunde,
wetenschap, …)
★ ideologie: geheel v ideëen en opvattingen (+ en -, descriptief en normatief) dat aan
de sociaal-politieke verhoudingen vorm wenst te geven, het is een poging om vat te
krijgen op de sociopolitieke omgeving zoals die is en en hoort te zijn
○ ideologische strijd (en politiek-maatschappelijke actie)
■ dynamisch
■ ideologie ≠ doctrine
■ Marxisme-wetenschap-ideologie
■ wetenschap en ideologie: overlappen maar vallen niet samen
○ verschillende centrale concepten
○ verschillende interpretaties v dezelfde concepten
★ situering eind 15de eeuw
○ ontdekkingen en handelsroutes
○ mensen, ideëen en goederen kwamen sneller in beweging
○ nieuw economisch systeem in GB (kapitalisme)
★ gelijkenissen wetenschappelijke theorie en ideologie
○ aannames en startpunten
○ uitleg hoe sociale wereld eruitziet
○ uitleg hoe en waarom wereld verandert
○ reikt systeem v concepten en ideeën aan
○ verduidelijkt relaties tss concepten
○ verschaft gerelateerd systeem v ideeën
★ verschillen ideologie en sociale theorieën
- absolute zekerheid - onderhandelend begrijpen
- alle antwoorden op alle vragen - incompleet
- af - groeiend
- gaat afwijkende info uit de weg - verwelkomt (+ of -) bewijsmateriaal
- blind voor alternatief - verandering obv bewijs
bewijsmateriaal - ontdaan v sterke moraliserende
- opgesloten in bepaald moraal standpunten
systeem - neutraal, onpartijdig
- vooringenomen - zoekt naar logische consistentie
, - interne contradicties en - overstijgt sociale posities
inconsistenties
- vastgeroerst in specifieke positie
★ 2010: ook discussies over referentiekader waarbinnen politiek vormkrijgt
○ vb: klimaatopwarming
Hoofdstuk 1
de ontrafeling van de middeleeuwse orde (1450-1650)
+ ontstaan kapitalisme
★ 14de eeuw: Renaissance
○ middeleeuwse orde w in vraag gesteld
○ individu w steeds belangrijker
○ geen verwerping vd theologische inzichten vd Kerk
○ legde basis voor Verlichting
○ mensbeeld dat niet langer ondergeschikt was aan macht vd Kerk
wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie vd politiek
Da Vinci
★ het logische en experimentele
★ veranderende economische verhoudingen in een verdeeld Italië
○ mercantilisme: vorst had taak het inkomen vd natie te ontwikkelen
★ ontvoogding en secularisering
Machiavelli
★ Il Principe: eerste moderne politieke traktaat
○ een analyse vd politiek als een kunst die is ontdaan v moraal en religie
○ schreef over staat maar bedoeld als advies voor heerser
★ humanist
★ baseerde zich op empirisme (ging ervan uit dat kennis kwam uit ervaring)
○ ook op rationalisme
★ menselijke natuur is altijd en overal hetzelfde
○ goed en slecht maar voor politiek moest men ervan uitgaan dat de mens v
nature slecht is
★ 2 kritieken op Kerk
○ door slecht gedrag Kerk is de religieuze overtuiging verminderd
○ kerk houdt de éénwording van Italië tegen
■ Machiavelli dacht dat dit voor orde en zekerheid ging zorgen
★ antiklerikaal, maar niet antireligieus
★ pleitte voor volksleger (die bereid was om te vechten, geen huurlingen die enkel
voor beloning zouden vechten)
★ vrijheid -> zekerheid (= onaantastbaarheid v privébezit)
★ heeft secularisering v politiek mogelijkgemaakt
,More
★ Utopia
○ deel I: sociale en economische verwoesting vh Brits platteland
○ enclosure-beweging: gemeenschappelijk beheer grond -> privébezit
+ ontstaan kapitalisme = armoede
○ deel II: beschrijving vd ideale maatschappij
= satire (niet-plaats)
★ humanist
★ aandacht voor groeiende ongelijkheid die samenging met opkomende
vroegkapitalistische, (sociaal-)economische ordening
★ visie geld en prijzen = die vd Kerk
★ geen fan v prijs afhankelijk maken v vraag en aanbod
einde vd katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
Luther
★ reformatie
★ intellectueel en theologisch conflict: scholastici vs humanisten
○ scholastici: geloof en rede combineren
○ humanisten: antiklerikaal maar niet antireligieus
★ 95 Stellingen v toegeeflijkheid 1517
○ opstand tegen Kerk
■ aflatenhandel
■ directe band mens en God zonder tussenkomst ve kerkelijke instelling
★ religieuze bevrijding vd mens
○ sterke overheid
○ gaat niet samen met vrijheid en gelijkheid
★ steun v humanisten (later niet meer: besef dat Luther Kerk niet v binnenuit wou
hervormen maar instelling zelf aanviel)
★ Munzer
○ Duitse boerenoorlog
○ reformatie
○ Luther wou geen sociale revolutie (ketterij)
★ verwierp nieuwe wetenschappelijke inzichten
Calvijn
★ reformatie
★ magnum opus: Instituten vd christelijke religie
○ poging om rationele, logisch opgebouwde moraal, staatsorde en dogma te
codificeren
★ mens is hulpeloos wezen in het licht v Gods almacht
★ predestinatie: lot v mens staat vast (Gods wil)
★ had morele en politieke macht
, ○ aanhang
○ mensen tegen hem w gevangengenomen
★ Genève (handelsstad)
★ verwierp katholieke verbod op rente (maar wel strenge regels gebruik v rente)
○ kwestie v winst
★ verwierp nieuwe wetenschappelijke inzichten
★ theocratie: consistorie (verspreidde religieuze leer v Calvijn) + ministerie
(verantwoordelijk voor moraal in de stad - soort rechtbank die straffen uitsprak)
★ maatschappelijke ongelijkheid maar gelijkheid voor de wet
koloniale ontmoetingen: Dispuut van Valladolid
★ = debat
★ hoe moet Spanje oorlog voeren op Amerikaans continent + katholicisme verspreiden
○ vraag naar menselijkheid v inheemse volkeren
★ eerste moreel en theologisch debat over behandeling inheemse volkeren
○ verankerd in economische uitbuiten vd kolonies
★ in ontmoeting met de Ander w geleidelijk aan gebroken met middeleeuwse politiek
augustinisme
○ onderschikking vd politiek aan de godsdienst/theologie
★ land voor het eerst v beschuldigd niet-rechtvaardig orlog te voeren
★ adhv religieuze argumenten de menselijkheid bepalen
★ starttschot: kapitalisme, slavernij en racisme
de Sepulveda
★ voor: gedwongen bekering inheemse volkeren 🙁
★ humanist, theoloog
★ 4 argumenten
○ ze waren afgodendienaren
○ van nature uit slaaf
○ ze deden aan mensenoffers, kannibalisme en sodomie
○ onderwerping zou werk v missionarissen vergemakkelijken
= misdaden tegen de natuur (oorlog nodig om die uit te roeien)
★ Aristoteles: natuurlijke slavernij
de las Casas
★ streed voor meer humane behandeling 🙂
★ tegen gebruik geweld om christendom te brengen
★ ontkende natuurlijke slavernij niet maar inheemse volkeren waren geen barbaren
(zoals Aristoteles wel zei)
★ boodschap v Christus moest op vreedzame wijze gebracht w
★ oorlog enkel als inheemse volkeren christendom zouden verwerpen na kerstening
○ bij ketters en ongelovigen
★ conquistadores: goud en evangelie
Inleiding
★ politieke strijd: botsing verschillende visies over de werkelijkheid en toekomst
=> emancipatie vd mens
★ emancipatie, vrijheid en gelijkheid ongelijk verdeeld over wereld (binnen en tss
natiestaten)
★ vooruitgang: immaterieel (rechten, vrijhijd, …) en materieel (geneeskunde,
wetenschap, …)
★ ideologie: geheel v ideëen en opvattingen (+ en -, descriptief en normatief) dat aan
de sociaal-politieke verhoudingen vorm wenst te geven, het is een poging om vat te
krijgen op de sociopolitieke omgeving zoals die is en en hoort te zijn
○ ideologische strijd (en politiek-maatschappelijke actie)
■ dynamisch
■ ideologie ≠ doctrine
■ Marxisme-wetenschap-ideologie
■ wetenschap en ideologie: overlappen maar vallen niet samen
○ verschillende centrale concepten
○ verschillende interpretaties v dezelfde concepten
★ situering eind 15de eeuw
○ ontdekkingen en handelsroutes
○ mensen, ideëen en goederen kwamen sneller in beweging
○ nieuw economisch systeem in GB (kapitalisme)
★ gelijkenissen wetenschappelijke theorie en ideologie
○ aannames en startpunten
○ uitleg hoe sociale wereld eruitziet
○ uitleg hoe en waarom wereld verandert
○ reikt systeem v concepten en ideeën aan
○ verduidelijkt relaties tss concepten
○ verschaft gerelateerd systeem v ideeën
★ verschillen ideologie en sociale theorieën
- absolute zekerheid - onderhandelend begrijpen
- alle antwoorden op alle vragen - incompleet
- af - groeiend
- gaat afwijkende info uit de weg - verwelkomt (+ of -) bewijsmateriaal
- blind voor alternatief - verandering obv bewijs
bewijsmateriaal - ontdaan v sterke moraliserende
- opgesloten in bepaald moraal standpunten
systeem - neutraal, onpartijdig
- vooringenomen - zoekt naar logische consistentie
, - interne contradicties en - overstijgt sociale posities
inconsistenties
- vastgeroerst in specifieke positie
★ 2010: ook discussies over referentiekader waarbinnen politiek vormkrijgt
○ vb: klimaatopwarming
Hoofdstuk 1
de ontrafeling van de middeleeuwse orde (1450-1650)
+ ontstaan kapitalisme
★ 14de eeuw: Renaissance
○ middeleeuwse orde w in vraag gesteld
○ individu w steeds belangrijker
○ geen verwerping vd theologische inzichten vd Kerk
○ legde basis voor Verlichting
○ mensbeeld dat niet langer ondergeschikt was aan macht vd Kerk
wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie vd politiek
Da Vinci
★ het logische en experimentele
★ veranderende economische verhoudingen in een verdeeld Italië
○ mercantilisme: vorst had taak het inkomen vd natie te ontwikkelen
★ ontvoogding en secularisering
Machiavelli
★ Il Principe: eerste moderne politieke traktaat
○ een analyse vd politiek als een kunst die is ontdaan v moraal en religie
○ schreef over staat maar bedoeld als advies voor heerser
★ humanist
★ baseerde zich op empirisme (ging ervan uit dat kennis kwam uit ervaring)
○ ook op rationalisme
★ menselijke natuur is altijd en overal hetzelfde
○ goed en slecht maar voor politiek moest men ervan uitgaan dat de mens v
nature slecht is
★ 2 kritieken op Kerk
○ door slecht gedrag Kerk is de religieuze overtuiging verminderd
○ kerk houdt de éénwording van Italië tegen
■ Machiavelli dacht dat dit voor orde en zekerheid ging zorgen
★ antiklerikaal, maar niet antireligieus
★ pleitte voor volksleger (die bereid was om te vechten, geen huurlingen die enkel
voor beloning zouden vechten)
★ vrijheid -> zekerheid (= onaantastbaarheid v privébezit)
★ heeft secularisering v politiek mogelijkgemaakt
,More
★ Utopia
○ deel I: sociale en economische verwoesting vh Brits platteland
○ enclosure-beweging: gemeenschappelijk beheer grond -> privébezit
+ ontstaan kapitalisme = armoede
○ deel II: beschrijving vd ideale maatschappij
= satire (niet-plaats)
★ humanist
★ aandacht voor groeiende ongelijkheid die samenging met opkomende
vroegkapitalistische, (sociaal-)economische ordening
★ visie geld en prijzen = die vd Kerk
★ geen fan v prijs afhankelijk maken v vraag en aanbod
einde vd katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
Luther
★ reformatie
★ intellectueel en theologisch conflict: scholastici vs humanisten
○ scholastici: geloof en rede combineren
○ humanisten: antiklerikaal maar niet antireligieus
★ 95 Stellingen v toegeeflijkheid 1517
○ opstand tegen Kerk
■ aflatenhandel
■ directe band mens en God zonder tussenkomst ve kerkelijke instelling
★ religieuze bevrijding vd mens
○ sterke overheid
○ gaat niet samen met vrijheid en gelijkheid
★ steun v humanisten (later niet meer: besef dat Luther Kerk niet v binnenuit wou
hervormen maar instelling zelf aanviel)
★ Munzer
○ Duitse boerenoorlog
○ reformatie
○ Luther wou geen sociale revolutie (ketterij)
★ verwierp nieuwe wetenschappelijke inzichten
Calvijn
★ reformatie
★ magnum opus: Instituten vd christelijke religie
○ poging om rationele, logisch opgebouwde moraal, staatsorde en dogma te
codificeren
★ mens is hulpeloos wezen in het licht v Gods almacht
★ predestinatie: lot v mens staat vast (Gods wil)
★ had morele en politieke macht
, ○ aanhang
○ mensen tegen hem w gevangengenomen
★ Genève (handelsstad)
★ verwierp katholieke verbod op rente (maar wel strenge regels gebruik v rente)
○ kwestie v winst
★ verwierp nieuwe wetenschappelijke inzichten
★ theocratie: consistorie (verspreidde religieuze leer v Calvijn) + ministerie
(verantwoordelijk voor moraal in de stad - soort rechtbank die straffen uitsprak)
★ maatschappelijke ongelijkheid maar gelijkheid voor de wet
koloniale ontmoetingen: Dispuut van Valladolid
★ = debat
★ hoe moet Spanje oorlog voeren op Amerikaans continent + katholicisme verspreiden
○ vraag naar menselijkheid v inheemse volkeren
★ eerste moreel en theologisch debat over behandeling inheemse volkeren
○ verankerd in economische uitbuiten vd kolonies
★ in ontmoeting met de Ander w geleidelijk aan gebroken met middeleeuwse politiek
augustinisme
○ onderschikking vd politiek aan de godsdienst/theologie
★ land voor het eerst v beschuldigd niet-rechtvaardig orlog te voeren
★ adhv religieuze argumenten de menselijkheid bepalen
★ starttschot: kapitalisme, slavernij en racisme
de Sepulveda
★ voor: gedwongen bekering inheemse volkeren 🙁
★ humanist, theoloog
★ 4 argumenten
○ ze waren afgodendienaren
○ van nature uit slaaf
○ ze deden aan mensenoffers, kannibalisme en sodomie
○ onderwerping zou werk v missionarissen vergemakkelijken
= misdaden tegen de natuur (oorlog nodig om die uit te roeien)
★ Aristoteles: natuurlijke slavernij
de las Casas
★ streed voor meer humane behandeling 🙂
★ tegen gebruik geweld om christendom te brengen
★ ontkende natuurlijke slavernij niet maar inheemse volkeren waren geen barbaren
(zoals Aristoteles wel zei)
★ boodschap v Christus moest op vreedzame wijze gebracht w
★ oorlog enkel als inheemse volkeren christendom zouden verwerpen na kerstening
○ bij ketters en ongelovigen
★ conquistadores: goud en evangelie
