Eindexamen Economie | M2 t/m M8 | Samenvatting
Inhoudsopgave
VRAAG EN AANBOD ..................................................................................................................... 4
1.1 INDIVIDUELE VRAAG ................................................................................................................. 4
1.2 DE COLLECTIEVE VRAAGLIJN ....................................................................................................... 4
1.3 PRIJSELASTICITEIT .................................................................................................................... 5
1.4 INKOMENSELASTICITEIT............................................................................................................. 5
2.1 PRODUCTIE ............................................................................................................................ 6
2.2 DE PRODUCTIEFUNCTIE ............................................................................................................. 6
2.3 PRODUCTIEKOSTEN ................................................................................................................. 6
2.4 OPBRENGSTEN, WINST EN WINSTMAXIMALISATIE ............................................................................ 7
2.5 INDIVIDUEEL EN COLLECTIEF AANBOD ........................................................................................... 8
3.1 PRIJSVORMING ....................................................................................................................... 8
3.2 PRIJSVERANDERINGEN OP DE MARKT............................................................................................ 8
MARKT EN OVERHEID ................................................................................................................... 8
1.1 MARKT EN MARKTSTRUCTUUR.................................................................................................... 8
1.2 MARKTVORMEN ..................................................................................................................... 9
2.2 VOLKOMEN CONCURRENTIE ..................................................................................................... 10
2.3 MONOPOLIE ........................................................................................................................ 10
2.4 OLIGOPOLIE ......................................................................................................................... 11
2.5 MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE ........................................................................................... 11
2.6 MARKTPRESTATIES EN WELVAART ............................................................................................. 12
3.1 DE ROL VAN DE OVERHEID ........................................................................................................ 12
3.2 OVERHEIDSBELEID .................................................................................................................. 13
3.3 COLLECTIEVE GOEDEREN.......................................................................................................... 13
HEDEN, VERLEDEN EN TOEKOMST............................................................................................... 14
1.1 TIJD IS GELD .......................................................................................................................... 14
1.2 INTERTEMPORELE SUBSTITUTIE ................................................................................................. 14
1.3 INFLATIE .............................................................................................................................. 14
2.1 ARBEIDSPRODUCTIVITEIT IN EEN MENSENLEVEN............................................................................. 16
2.2 LOONINKOMEN IN EEN MENSENLEVEN......................................................................................... 16
2.3 CONSUMPTIE IN EEN MENSENLEVEN ........................................................................................... 16
3.1 INVESTERINGEN, PRODUCTIVITEIT EN CONTINUÏTEIT ........................................................................ 16
3.2 ONDERZOEK EN ONTWIKKELING ................................................................................................ 17
3.3 ELEMENTAIR BOEKHOUDEN ...................................................................................................... 17
4.1 COLLECTIEVE GOEDEREN EN RUILEN OVER DE TIJD........................................................................... 17
4.2 INVESTERINGEN IN (ARBEIDS)PRODUCTIVITEIT ............................................................................... 18
4.3 DE BALANS VAN DE OVERHEID ................................................................................................... 18
4.4 RUILEN TUSSEN GENERATIES ..................................................................................................... 18
,SPELTHEORIE .............................................................................................................................. 19
1.1 SPELTHEORIE ........................................................................................................................ 19
1.2 OPBRENGSTENMATRIX ........................................................................................................... 19
1.3 NASH-EVENWICHT ................................................................................................................. 19
2.1 HET GEVANGENENDILEMMA ..................................................................................................... 19
2.2 EVENWICHT IN DOMINANTE ACTIES............................................................................................ 19
2.3 COLLECTIEVE GOEDEREN EN HET GEVANGENENDILEMMA ................................................................. 19
2.4 OPLOSSINGEN VOOR HET GEVANGENDILEMMA .............................................................................. 20
3.1 ASYMMETRISCHE INFORMATIE.................................................................................................. 20
3.2 TOE- EN UITTREDING............................................................................................................... 20
4.1 MORGEN IS VANDAAG ............................................................................................................ 20
4.2 HERHALING ......................................................................................................................... 20
5.1 MEERDERE EVENWICHTEN ........................................................................................................ 21
5.2 VERZONKEN KOSTEN .............................................................................................................. 21
5.3 BEROVINGSPROBLEEM ............................................................................................................ 21
RISICO EN RENDEMENT .............................................................................................................. 21
1.1 ONZEKERHEID EN RISICO .......................................................................................................... 21
1.2 VRIJWILLIG EN ONVRIJWILLIG RISICO ........................................................................................... 21
1.3 RISICOAVERSIE ...................................................................................................................... 21
2.1 EEN RISICO VERZEKEREN .......................................................................................................... 22
2.2 DE MARKT VAN VERZEKERAARS ................................................................................................. 22
2.3 AVERECHTSE SELECTIE EN MORAL HAZARD .................................................................................... 22
2.4 INFORMATIE, PREMIEDIFFERENTIATIE EN EIGEN RISICO .................................................................... 22
2.5 VERPLICHTE VERZEKERINGEN .................................................................................................... 22
3.1 VERHANDELBARE RISICO’S ....................................................................................................... 23
3.2 DE WAARDE VAN RISICO’S ........................................................................................................ 23
3.3 RENTE EN DE WAARDE VAN RISICO’ ............................................................................................ 23
3.4 INFORMATIE EN DE WAARDE VAN RISICO’S ................................................................................... 24
4.1 DE FINANCIERING VAN RISICO’S ................................................................................................ 24
4.2 DE BEDRIJFSVORM EN HET ONDERNEMINGSRISICO.......................................................................... 24
4.3 EEN PRINCIPAAL-AGENTRELATIE ................................................................................................. 24
4.4 DE OVERHEID IN BEDRIJF .......................................................................................................... 25
ECONOMISCHE GROEI ................................................................................................................ 25
1.1 HET BINNENLANDS PRODUCT .................................................................................................... 25
1.2 HET BINNENLANDS INKOMEN .................................................................................................... 25
2.2 DE NATIONALE REKENINGEN..................................................................................................... 27
2.3 DE BETALINGSBALANS ............................................................................................................. 27
2.4 ALGEMEEN EVENWICHT ........................................................................................................... 28
3.1 HET METEN VAN WELVAART ..................................................................................................... 28
3.2 DE VERDELING VAN WELVAART ................................................................................................. 28
3.3 HET HERVERDELEN VAN WELVAAART........................................................................................... 29
3.4 HET NEDERLANDS BELASTINGSTELSEL .......................................................................................... 30
4.1 DE GROEI VAN HET BBP............................................................................................................ 30
4.2 DE STRUCTUUR VAN EEN ECONOMIE ........................................................................................... 30
4.3 DE PRESTATIES VAN DE ECONOMIE ............................................................................................. 31
,4.4 ECONOMISCHE CONVERGENTIE EN DIVERGENTIE ............................................................................ 31
CONJUNCTUUR EN ECONOMISCH BELEID .................................................................................... 32
1.1 DE ECONOMISCHE CONJUNCTUUR .............................................................................................. 32
1.2 DE STAND VAN DE ECONOMIE ................................................................................................... 33
2.1 GEAGGREGEERDE VRAAG ......................................................................................................... 33
2.2 GEAGGREGEERD AANBOD: KORTE TERMIJN EN LANGE TERMIJN ......................................................... 33
2.3 TRENDMATIGE GROEI .............................................................................................................. 34
2.4 DE CONJUNCTUURBEWEGING.................................................................................................... 35
3.1 ANTICYCLISCH EN PROCYCLISCH CONJUNCTUURBELEID ..................................................................... 35
3.2 ANTICYCLISCHE EN OVERHEIDSUITGAVEN EN STRUCTURELE AANPASSINGEN .......................................... 35
3.3 AUTOMATISCHE STABILISATOREN ............................................................................................... 36
4.1 CENTRALE BANKEN ................................................................................................................ 36
4.2 WISSELKOERSEN .................................................................................................................... 36
4.3 WISSELKOERSBELEID ............................................................................................................... 36
4.4 GELDHOEVEELHEIDSBELEID ....................................................................................................... 37
4.5 RENTEBELEID ........................................................................................................................ 38
,Vraag en Aanbod
1.1 Individuele vraag
Individuele vraag De hoeveelheid producten die een consument ergens van wilt
kopen bij een bepaalde prijs
Wet van de vraag: Hoe hoger de prijs, hoe kleiner de gevraagde hoeveelheid
Betalingsbereidheid: de maximale prijs die een consument wil betalen voor één
product bij een gegeven aantal
Consumentensurplus Wat de consument meer heeft betaald dan hij bereid is te
betalen voor de gekochte goederen, als het over één persoon
gaat spreek je van het Individuele consumentensurplus
Discrete vraag de prijs moet in stapjes dalen om de gevraagde hoeveelheid te
laten stijgen → dit komt omdat de gevraagde aantallen telkens
een geheel getal zijn.
Continue vraag de gevraagde aantallen mogen alle reële getallen bevatten.
Vraaglijn de lijn die het verband weergeeft tussen de gevraagde
hoeveelheid en de prijs. Als het de vraag van één consument
betreft is er sprake van een individuele vraaglijn
De formule kan je berekenen met de standaardformule y= ax + b → vervolgens b vrij maken
+ een domein vaststellen
Consumentensurplus kan bij een continue vraag berekend worden door het oppervlakte
Van de driehoek boven de lineaire lijn van de prijs waarvoor de consument het product
Gekocht heeft.
Factoren die individuele vraag beïnvloeden:
• Individuele voorkeuren
• Beschikbare budget
• De aanwezigheid van substitueerbare producten → producten die dezelfde behoeften
bevredigen en het product dus kunnen vervangen
• Het bestaan van complementaire producten → producten die alleen in combinatie
met elkaar de consument behoeften kan bevredigen, de betalingsbereidheid gaat
omhoog als het andere product al in bezit is.
• Exogene factoren → omstandigheden waar een consument geen invloed op heeft.
1.2 De collectieve vraaglijn
Collectieve vraaglijn optelsom van alle individuele vraaglijnen. → Op een grafiek of
tabel blijven de prijzen dus hetzelfde, maar de vraag stijgt
omdat dit de collectieve vraag (de vraag van alle consumenten
in het afzetgebied bij elkaar opgeteld). De lijn heet ook wel
prijs-afzetlijn
Afzetgebied het gebed waar de producent zijn producten verkoopt
, Afleiden collectieve vraaglijn:
- Optelsom alle individuele vraaglijnen. Let wel op voor welke prijzen de individuele
vraaglijnen en gelden.
- Bij discrete individuele vraaglijnen. De vraag per prijs bij elkaar optellen.
Een collectieve vraaglijn wordt dus altijd samengesteld binnen het afzetgebied van het
product.
Verandering langs de lijn door een hogere prijs zijn consumenten bereid minder
producten te kopen of door een lagere prijs zijn consumenten
bereid meer producten te kopen
Verandering van de vraag door bijv. verandering van weersomstandigheden stijgt de
vraag naar een product en verplaats de vraaglijn naar rechts of
door bijv. verandering van weersomstandigheden daalt de
vraag naar een product en verplaats de vraaglijn naar links.
Collectieve consumentensurplus: de optelsom van het individuele consumentensurplus van
Alle individuen in de groep die het product kopen.
1.3 Prijselasticiteit
Omzet prijs x gevraagde hoeveelheid
Prijselasticiteit geeft aan hoeveel procent de gevraagde hoeveelheid verandert
als gevolg van een prijsverandering
Formule: procentuele verandering gevraagde hoeveelheid/procentuele verandering prijs
Prijselasticiteit > -1 → omzet stijgt = onelastisch
Prijselasticiteit = -1 → omzet blijft gelijk
Prijselasticiteit < -1 → omzet daalt totdat deze uiteindelijk verdwijnt = elastisch
1.4 Inkomenselasticiteit
Inkomenselasticiteit in welke mate de gevraagde hoeveelheid reageert op een
inkomensverandering.
Inkomenselasticiteit: procentuele verandering gevraagde hoeveelheid/procentuele
verandering inkomen
Normale goederen hier worden meer van gekocht naar mate het inkomen stijgt →
elasticiteit is hoger dan 0, voorbeelden zijn:
Luxegoederen de procentuele stijging van de gevraagde hoeveelheid is groter dan
die van het inkomen → elasticiteit ligt hoger dan 1
Noodzakelijke goederen nemen met een kleiner percentage toe dan het percentage waarmee
het inkomen stijgt. Liggen tussen 0 en 1.
Inhoudsopgave
VRAAG EN AANBOD ..................................................................................................................... 4
1.1 INDIVIDUELE VRAAG ................................................................................................................. 4
1.2 DE COLLECTIEVE VRAAGLIJN ....................................................................................................... 4
1.3 PRIJSELASTICITEIT .................................................................................................................... 5
1.4 INKOMENSELASTICITEIT............................................................................................................. 5
2.1 PRODUCTIE ............................................................................................................................ 6
2.2 DE PRODUCTIEFUNCTIE ............................................................................................................. 6
2.3 PRODUCTIEKOSTEN ................................................................................................................. 6
2.4 OPBRENGSTEN, WINST EN WINSTMAXIMALISATIE ............................................................................ 7
2.5 INDIVIDUEEL EN COLLECTIEF AANBOD ........................................................................................... 8
3.1 PRIJSVORMING ....................................................................................................................... 8
3.2 PRIJSVERANDERINGEN OP DE MARKT............................................................................................ 8
MARKT EN OVERHEID ................................................................................................................... 8
1.1 MARKT EN MARKTSTRUCTUUR.................................................................................................... 8
1.2 MARKTVORMEN ..................................................................................................................... 9
2.2 VOLKOMEN CONCURRENTIE ..................................................................................................... 10
2.3 MONOPOLIE ........................................................................................................................ 10
2.4 OLIGOPOLIE ......................................................................................................................... 11
2.5 MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE ........................................................................................... 11
2.6 MARKTPRESTATIES EN WELVAART ............................................................................................. 12
3.1 DE ROL VAN DE OVERHEID ........................................................................................................ 12
3.2 OVERHEIDSBELEID .................................................................................................................. 13
3.3 COLLECTIEVE GOEDEREN.......................................................................................................... 13
HEDEN, VERLEDEN EN TOEKOMST............................................................................................... 14
1.1 TIJD IS GELD .......................................................................................................................... 14
1.2 INTERTEMPORELE SUBSTITUTIE ................................................................................................. 14
1.3 INFLATIE .............................................................................................................................. 14
2.1 ARBEIDSPRODUCTIVITEIT IN EEN MENSENLEVEN............................................................................. 16
2.2 LOONINKOMEN IN EEN MENSENLEVEN......................................................................................... 16
2.3 CONSUMPTIE IN EEN MENSENLEVEN ........................................................................................... 16
3.1 INVESTERINGEN, PRODUCTIVITEIT EN CONTINUÏTEIT ........................................................................ 16
3.2 ONDERZOEK EN ONTWIKKELING ................................................................................................ 17
3.3 ELEMENTAIR BOEKHOUDEN ...................................................................................................... 17
4.1 COLLECTIEVE GOEDEREN EN RUILEN OVER DE TIJD........................................................................... 17
4.2 INVESTERINGEN IN (ARBEIDS)PRODUCTIVITEIT ............................................................................... 18
4.3 DE BALANS VAN DE OVERHEID ................................................................................................... 18
4.4 RUILEN TUSSEN GENERATIES ..................................................................................................... 18
,SPELTHEORIE .............................................................................................................................. 19
1.1 SPELTHEORIE ........................................................................................................................ 19
1.2 OPBRENGSTENMATRIX ........................................................................................................... 19
1.3 NASH-EVENWICHT ................................................................................................................. 19
2.1 HET GEVANGENENDILEMMA ..................................................................................................... 19
2.2 EVENWICHT IN DOMINANTE ACTIES............................................................................................ 19
2.3 COLLECTIEVE GOEDEREN EN HET GEVANGENENDILEMMA ................................................................. 19
2.4 OPLOSSINGEN VOOR HET GEVANGENDILEMMA .............................................................................. 20
3.1 ASYMMETRISCHE INFORMATIE.................................................................................................. 20
3.2 TOE- EN UITTREDING............................................................................................................... 20
4.1 MORGEN IS VANDAAG ............................................................................................................ 20
4.2 HERHALING ......................................................................................................................... 20
5.1 MEERDERE EVENWICHTEN ........................................................................................................ 21
5.2 VERZONKEN KOSTEN .............................................................................................................. 21
5.3 BEROVINGSPROBLEEM ............................................................................................................ 21
RISICO EN RENDEMENT .............................................................................................................. 21
1.1 ONZEKERHEID EN RISICO .......................................................................................................... 21
1.2 VRIJWILLIG EN ONVRIJWILLIG RISICO ........................................................................................... 21
1.3 RISICOAVERSIE ...................................................................................................................... 21
2.1 EEN RISICO VERZEKEREN .......................................................................................................... 22
2.2 DE MARKT VAN VERZEKERAARS ................................................................................................. 22
2.3 AVERECHTSE SELECTIE EN MORAL HAZARD .................................................................................... 22
2.4 INFORMATIE, PREMIEDIFFERENTIATIE EN EIGEN RISICO .................................................................... 22
2.5 VERPLICHTE VERZEKERINGEN .................................................................................................... 22
3.1 VERHANDELBARE RISICO’S ....................................................................................................... 23
3.2 DE WAARDE VAN RISICO’S ........................................................................................................ 23
3.3 RENTE EN DE WAARDE VAN RISICO’ ............................................................................................ 23
3.4 INFORMATIE EN DE WAARDE VAN RISICO’S ................................................................................... 24
4.1 DE FINANCIERING VAN RISICO’S ................................................................................................ 24
4.2 DE BEDRIJFSVORM EN HET ONDERNEMINGSRISICO.......................................................................... 24
4.3 EEN PRINCIPAAL-AGENTRELATIE ................................................................................................. 24
4.4 DE OVERHEID IN BEDRIJF .......................................................................................................... 25
ECONOMISCHE GROEI ................................................................................................................ 25
1.1 HET BINNENLANDS PRODUCT .................................................................................................... 25
1.2 HET BINNENLANDS INKOMEN .................................................................................................... 25
2.2 DE NATIONALE REKENINGEN..................................................................................................... 27
2.3 DE BETALINGSBALANS ............................................................................................................. 27
2.4 ALGEMEEN EVENWICHT ........................................................................................................... 28
3.1 HET METEN VAN WELVAART ..................................................................................................... 28
3.2 DE VERDELING VAN WELVAART ................................................................................................. 28
3.3 HET HERVERDELEN VAN WELVAAART........................................................................................... 29
3.4 HET NEDERLANDS BELASTINGSTELSEL .......................................................................................... 30
4.1 DE GROEI VAN HET BBP............................................................................................................ 30
4.2 DE STRUCTUUR VAN EEN ECONOMIE ........................................................................................... 30
4.3 DE PRESTATIES VAN DE ECONOMIE ............................................................................................. 31
,4.4 ECONOMISCHE CONVERGENTIE EN DIVERGENTIE ............................................................................ 31
CONJUNCTUUR EN ECONOMISCH BELEID .................................................................................... 32
1.1 DE ECONOMISCHE CONJUNCTUUR .............................................................................................. 32
1.2 DE STAND VAN DE ECONOMIE ................................................................................................... 33
2.1 GEAGGREGEERDE VRAAG ......................................................................................................... 33
2.2 GEAGGREGEERD AANBOD: KORTE TERMIJN EN LANGE TERMIJN ......................................................... 33
2.3 TRENDMATIGE GROEI .............................................................................................................. 34
2.4 DE CONJUNCTUURBEWEGING.................................................................................................... 35
3.1 ANTICYCLISCH EN PROCYCLISCH CONJUNCTUURBELEID ..................................................................... 35
3.2 ANTICYCLISCHE EN OVERHEIDSUITGAVEN EN STRUCTURELE AANPASSINGEN .......................................... 35
3.3 AUTOMATISCHE STABILISATOREN ............................................................................................... 36
4.1 CENTRALE BANKEN ................................................................................................................ 36
4.2 WISSELKOERSEN .................................................................................................................... 36
4.3 WISSELKOERSBELEID ............................................................................................................... 36
4.4 GELDHOEVEELHEIDSBELEID ....................................................................................................... 37
4.5 RENTEBELEID ........................................................................................................................ 38
,Vraag en Aanbod
1.1 Individuele vraag
Individuele vraag De hoeveelheid producten die een consument ergens van wilt
kopen bij een bepaalde prijs
Wet van de vraag: Hoe hoger de prijs, hoe kleiner de gevraagde hoeveelheid
Betalingsbereidheid: de maximale prijs die een consument wil betalen voor één
product bij een gegeven aantal
Consumentensurplus Wat de consument meer heeft betaald dan hij bereid is te
betalen voor de gekochte goederen, als het over één persoon
gaat spreek je van het Individuele consumentensurplus
Discrete vraag de prijs moet in stapjes dalen om de gevraagde hoeveelheid te
laten stijgen → dit komt omdat de gevraagde aantallen telkens
een geheel getal zijn.
Continue vraag de gevraagde aantallen mogen alle reële getallen bevatten.
Vraaglijn de lijn die het verband weergeeft tussen de gevraagde
hoeveelheid en de prijs. Als het de vraag van één consument
betreft is er sprake van een individuele vraaglijn
De formule kan je berekenen met de standaardformule y= ax + b → vervolgens b vrij maken
+ een domein vaststellen
Consumentensurplus kan bij een continue vraag berekend worden door het oppervlakte
Van de driehoek boven de lineaire lijn van de prijs waarvoor de consument het product
Gekocht heeft.
Factoren die individuele vraag beïnvloeden:
• Individuele voorkeuren
• Beschikbare budget
• De aanwezigheid van substitueerbare producten → producten die dezelfde behoeften
bevredigen en het product dus kunnen vervangen
• Het bestaan van complementaire producten → producten die alleen in combinatie
met elkaar de consument behoeften kan bevredigen, de betalingsbereidheid gaat
omhoog als het andere product al in bezit is.
• Exogene factoren → omstandigheden waar een consument geen invloed op heeft.
1.2 De collectieve vraaglijn
Collectieve vraaglijn optelsom van alle individuele vraaglijnen. → Op een grafiek of
tabel blijven de prijzen dus hetzelfde, maar de vraag stijgt
omdat dit de collectieve vraag (de vraag van alle consumenten
in het afzetgebied bij elkaar opgeteld). De lijn heet ook wel
prijs-afzetlijn
Afzetgebied het gebed waar de producent zijn producten verkoopt
, Afleiden collectieve vraaglijn:
- Optelsom alle individuele vraaglijnen. Let wel op voor welke prijzen de individuele
vraaglijnen en gelden.
- Bij discrete individuele vraaglijnen. De vraag per prijs bij elkaar optellen.
Een collectieve vraaglijn wordt dus altijd samengesteld binnen het afzetgebied van het
product.
Verandering langs de lijn door een hogere prijs zijn consumenten bereid minder
producten te kopen of door een lagere prijs zijn consumenten
bereid meer producten te kopen
Verandering van de vraag door bijv. verandering van weersomstandigheden stijgt de
vraag naar een product en verplaats de vraaglijn naar rechts of
door bijv. verandering van weersomstandigheden daalt de
vraag naar een product en verplaats de vraaglijn naar links.
Collectieve consumentensurplus: de optelsom van het individuele consumentensurplus van
Alle individuen in de groep die het product kopen.
1.3 Prijselasticiteit
Omzet prijs x gevraagde hoeveelheid
Prijselasticiteit geeft aan hoeveel procent de gevraagde hoeveelheid verandert
als gevolg van een prijsverandering
Formule: procentuele verandering gevraagde hoeveelheid/procentuele verandering prijs
Prijselasticiteit > -1 → omzet stijgt = onelastisch
Prijselasticiteit = -1 → omzet blijft gelijk
Prijselasticiteit < -1 → omzet daalt totdat deze uiteindelijk verdwijnt = elastisch
1.4 Inkomenselasticiteit
Inkomenselasticiteit in welke mate de gevraagde hoeveelheid reageert op een
inkomensverandering.
Inkomenselasticiteit: procentuele verandering gevraagde hoeveelheid/procentuele
verandering inkomen
Normale goederen hier worden meer van gekocht naar mate het inkomen stijgt →
elasticiteit is hoger dan 0, voorbeelden zijn:
Luxegoederen de procentuele stijging van de gevraagde hoeveelheid is groter dan
die van het inkomen → elasticiteit ligt hoger dan 1
Noodzakelijke goederen nemen met een kleiner percentage toe dan het percentage waarmee
het inkomen stijgt. Liggen tussen 0 en 1.
