Op weg met een groep
MODULE 1 – Een model voor klashouden
Klashouden: een eerste situering
Inleiding
- Klashouden = ! voorwaarde voor pos leerklimaat
- 1 vd meest kritische vaardigheden voor startende lkren (vaak struikelblok)
- Falend klashouden heeft invloed op:
- Leerprestaties v lln
- Mate v betrokkenheid, een toegenomen weerstand, ongewenst en in sommige gevallen
agressief gedrag op school
- De zelfeffectiviteit v lkren en bijgevolg een sterke voorspeller v vroegtijdige uitstroom uit
het onderwijs en burn-out bij lkren
Klashouden: what’s in a name?
- Lln staat centraal (peda en dida model)
- ‘Klasmanagement’ niet geschikt: ‘management afkomstig uit eco wereld en daar staat manager
bekend om alle beslissingen voor zijn wn’ers te nemen --> hier niet van toepassing want lln
centraal
- Klashouden = vrij v eco ondertoon dus voorkeur deze term
- Wat lkren verstaan onder term ‘klashouden’: orde- en tuchthandhaving (regels, straffen,
discipline, autoriteit, … om lastig, onhandelbaar gedrag en andere disciplinaire problemen te
voorkomen of de kop in te drukken)
- Klassieke opvatting die vertrekt vanuit disciplinaire invalshoek
DEFINITIE KLASHOUDEN
= het geheel aan proactieve en reactieve maatregelen die een lkr stelt, met als doel een veilig,
stimulerend en gestructureerde leer- en leefklimaat ih leven te roepen en te handhaven. Klashouden
vraagt een zeker ‘meesterschap’ vd lkr, dat hij inzet om de verbondenheid met de groep, met elk kind
uit de groep en de verbondenheid tss de kinderen onderling, te stimuleren.
Klashouden: een systematische benadering
- Heel wat materiaal dat oplossing biedt voor concreet probleem (bv. pestgedrag aanpakken, hoe
omgaan met ongewenst gedrag in je klas, …)
- Beperken zich vaak tot proactieve of reactieve handelingen
- Houden geen rekening met de specificiteit vd context en actoren
- Klashouden benaderen als een systemische geheel, een totaalaanpak waarin verschillende
actoren, processen en contextvariabelen
- Elke actor --> rol + elke beslissing heeft gevolg voor andere actoren, processen en
contextvariabelen
Het model voor klashouden
- Thematisch model (net zoals diff model)
1
,De klasgroep staat centraal
- Lln/ volledige klasgroep --> centraal
- Hij/zij komt door gepast klashouden ie veilige, stimulerende en gestructureerde leeromgeving tot
leren
- Klasgroep = complex systeem dat in constante interactie staat met kenmerken v lkr en met
veelvoud aan leerlingenkenmerken en -relaties
- Grote diversiteit (klasgroepen)
- Diversiteit in lln
- Verbondenheid en dynamiek binnen groep
2
,Kenmerken van de leerling
- Bepalen in sterke mate het functioneren vd klasgroep
- Verschillende bronnen v diversiteit:
- Verschillen in ontwikkeling op de verschillende ontwikkelingsdomeinen
- Etnische, sociale en/of culturele achtergrond
- SES
- Gezinsvormen, opvoedingsstijl, religie, thuistaal
- Voorkennis, interesse, …
--> staan niet los v elkaar maar vaak in relatie met elkaar
Bv. Karl groeit op in een gezin met een lage socio-economische status. Karl leeft hierdoor ie minder
stimulerende omgeving. De thuistaal en schooltaal verschillen sterk v elkaar en de omgeving thuis
laat hier weinig compensatie toe (bv. geen kinderboeken, gesprekken aan de eettafel zijn beperkt, …).
Hierdoor presteert Karl minder goed voor talige taken. Hij krijgt dan ook minder goede punten en/of
waarderende feedback op deze taken. Karl vindt taal dus niet leuk en als de juf hem een opdracht wil
geven voor taal, zegt hij luid dat hij het niet wil maken.
- Verschillen tss lln (+ uitdagingen vlak klashouden) niet volledig wegwerken
- Focussen op motivatie als ! indicator v verschillen tss lln
- Motivatie = gemeenschappelijke noemer bij problemen met lln
- Onderzoek Hattie naar invloed v llnkenmerken op leerprestaties:
- Motivatie = betekenisvolle voorspeller voor betere leerprestaties
- Motivatie hangt samen met alle andere diversiteitsvariabelen
- Bv (Karl): Als lkr geen invloed op thuissituatie lln maar motivatie kan je wel beïnvloeden
en daardoor rekening houden met impact v individuele verschillen op een manier die
voor alle verschillen en lln tegelijkertijd werkt
- !! als lkr op hoogte v BS en hun basisbehoeften
Kenmerken van de klas
- Samen met kenmerken lln verantwoordelijk voor leer- en leefklimaat in klas
- Unieke combinatie v lln en manier waarop deze individuele lln met elkaar in interactie treden,
maken de klasgroep
- Klasgroep = vrij gevoelig aan veranderingen
- Komst/vertrek v 1 lln --> dynamiek in klasgroep veranderen
- Gedrag v individuele lln begrijpen --> lln in relatie tot de klasgroep moeten zien omdat deze een
invloed heeft op gedrag v indiv lln
- Als lkr: niet evident om tegenwicht te bieden tegen deze grotere groep die als model fungeert -->
wnr waarden groep ≠ waarden die je als lkr wil overbrengen
- Bv. agressie, onderlinge competitie, mate v naleven afspraken/regels, respectvol omgaan
met materiaal en elkaar, …)
- Gedrag verwacht door lkr is minde ‘cool’ dan gedrag v klasgenoten
- Als lkr: tegenwicht bieden tegen neg groepsidentiteit
- Beïnvloeden door: welbevinden, erbij horen (verbondenheid), aanvoelen goed presteren
op school (competentie)
- Voldoen aan basisbehoeften kind --> kind komt tot meer ‘geïntegreerde identiteit’ -->
beter in staat eigen keuzes te maken (keuzes v klasgenoten naast zich neerleggen)
3
, De leraar in de klasgroep
Klashouden doet beroep op alle competenties van de leraar
- Meesterschap lkr bepaalt in welke mate veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat
kan gerealiseerd worden
- (meesterschap lkr --> de 5 bollen ih model)
- Hoe sterker een lkr staat in deze verschillende rollen en hoe sterker deze rollen met elkaar
vervlochten zijn, hoe sterker het klashouden zal zijn en hoe groter de impact zal zijn op het leren.
- Klashouden maakt deel uit v alle andere zaken die id leer- en leefomgeving plaatsvinden
en gericht zijn op leren
Bv. goed klashouden tot organisatievaardigheden: opstellen en uitvoeren v reglementen, regels
en disciplinaire maatregelen
Bv. goed klashouden = resultaat ve complexe interactie v didactische, pedagogische,
communicatieve, inhoudelijke én organisatorische vaardigheden
- Kleine compensatie tss rollen is mogelijk maar het sterk uitvallen v 1 niet
- Hattie (2009): samenvatting v meta-analyses met betrekking tot de invloed vd kenmerken v
leraren op leerprestaties
- Kenmerken --> koppelen aan rollen v lkr
- Verschillen in grootte v effect v kenmerken lkr (ook tss rollen)
Grootte v effect (meest --> minst)
Kenmerk Rang
1 Helderheid onderwijs leraar 8
(rol: didacticus en organisator)
2 Relatie leerling-leraar (rol: opvoeder) 11
3 Professionele ontwikkeling 19
4 Leerlingen niet ‘etiketteren’ (rol: opvoeder) 21
5 Kwaliteit van zijn/haar onderwijs 56
6 Verwachtingen v leraren (rol: opvoeder) 58
7 Training van leraren 124
8 Leraarbeheersing van de domeinkennis 125
(rol: inhoudelijk expert)
De leraar als opvoeder
4
MODULE 1 – Een model voor klashouden
Klashouden: een eerste situering
Inleiding
- Klashouden = ! voorwaarde voor pos leerklimaat
- 1 vd meest kritische vaardigheden voor startende lkren (vaak struikelblok)
- Falend klashouden heeft invloed op:
- Leerprestaties v lln
- Mate v betrokkenheid, een toegenomen weerstand, ongewenst en in sommige gevallen
agressief gedrag op school
- De zelfeffectiviteit v lkren en bijgevolg een sterke voorspeller v vroegtijdige uitstroom uit
het onderwijs en burn-out bij lkren
Klashouden: what’s in a name?
- Lln staat centraal (peda en dida model)
- ‘Klasmanagement’ niet geschikt: ‘management afkomstig uit eco wereld en daar staat manager
bekend om alle beslissingen voor zijn wn’ers te nemen --> hier niet van toepassing want lln
centraal
- Klashouden = vrij v eco ondertoon dus voorkeur deze term
- Wat lkren verstaan onder term ‘klashouden’: orde- en tuchthandhaving (regels, straffen,
discipline, autoriteit, … om lastig, onhandelbaar gedrag en andere disciplinaire problemen te
voorkomen of de kop in te drukken)
- Klassieke opvatting die vertrekt vanuit disciplinaire invalshoek
DEFINITIE KLASHOUDEN
= het geheel aan proactieve en reactieve maatregelen die een lkr stelt, met als doel een veilig,
stimulerend en gestructureerde leer- en leefklimaat ih leven te roepen en te handhaven. Klashouden
vraagt een zeker ‘meesterschap’ vd lkr, dat hij inzet om de verbondenheid met de groep, met elk kind
uit de groep en de verbondenheid tss de kinderen onderling, te stimuleren.
Klashouden: een systematische benadering
- Heel wat materiaal dat oplossing biedt voor concreet probleem (bv. pestgedrag aanpakken, hoe
omgaan met ongewenst gedrag in je klas, …)
- Beperken zich vaak tot proactieve of reactieve handelingen
- Houden geen rekening met de specificiteit vd context en actoren
- Klashouden benaderen als een systemische geheel, een totaalaanpak waarin verschillende
actoren, processen en contextvariabelen
- Elke actor --> rol + elke beslissing heeft gevolg voor andere actoren, processen en
contextvariabelen
Het model voor klashouden
- Thematisch model (net zoals diff model)
1
,De klasgroep staat centraal
- Lln/ volledige klasgroep --> centraal
- Hij/zij komt door gepast klashouden ie veilige, stimulerende en gestructureerde leeromgeving tot
leren
- Klasgroep = complex systeem dat in constante interactie staat met kenmerken v lkr en met
veelvoud aan leerlingenkenmerken en -relaties
- Grote diversiteit (klasgroepen)
- Diversiteit in lln
- Verbondenheid en dynamiek binnen groep
2
,Kenmerken van de leerling
- Bepalen in sterke mate het functioneren vd klasgroep
- Verschillende bronnen v diversiteit:
- Verschillen in ontwikkeling op de verschillende ontwikkelingsdomeinen
- Etnische, sociale en/of culturele achtergrond
- SES
- Gezinsvormen, opvoedingsstijl, religie, thuistaal
- Voorkennis, interesse, …
--> staan niet los v elkaar maar vaak in relatie met elkaar
Bv. Karl groeit op in een gezin met een lage socio-economische status. Karl leeft hierdoor ie minder
stimulerende omgeving. De thuistaal en schooltaal verschillen sterk v elkaar en de omgeving thuis
laat hier weinig compensatie toe (bv. geen kinderboeken, gesprekken aan de eettafel zijn beperkt, …).
Hierdoor presteert Karl minder goed voor talige taken. Hij krijgt dan ook minder goede punten en/of
waarderende feedback op deze taken. Karl vindt taal dus niet leuk en als de juf hem een opdracht wil
geven voor taal, zegt hij luid dat hij het niet wil maken.
- Verschillen tss lln (+ uitdagingen vlak klashouden) niet volledig wegwerken
- Focussen op motivatie als ! indicator v verschillen tss lln
- Motivatie = gemeenschappelijke noemer bij problemen met lln
- Onderzoek Hattie naar invloed v llnkenmerken op leerprestaties:
- Motivatie = betekenisvolle voorspeller voor betere leerprestaties
- Motivatie hangt samen met alle andere diversiteitsvariabelen
- Bv (Karl): Als lkr geen invloed op thuissituatie lln maar motivatie kan je wel beïnvloeden
en daardoor rekening houden met impact v individuele verschillen op een manier die
voor alle verschillen en lln tegelijkertijd werkt
- !! als lkr op hoogte v BS en hun basisbehoeften
Kenmerken van de klas
- Samen met kenmerken lln verantwoordelijk voor leer- en leefklimaat in klas
- Unieke combinatie v lln en manier waarop deze individuele lln met elkaar in interactie treden,
maken de klasgroep
- Klasgroep = vrij gevoelig aan veranderingen
- Komst/vertrek v 1 lln --> dynamiek in klasgroep veranderen
- Gedrag v individuele lln begrijpen --> lln in relatie tot de klasgroep moeten zien omdat deze een
invloed heeft op gedrag v indiv lln
- Als lkr: niet evident om tegenwicht te bieden tegen deze grotere groep die als model fungeert -->
wnr waarden groep ≠ waarden die je als lkr wil overbrengen
- Bv. agressie, onderlinge competitie, mate v naleven afspraken/regels, respectvol omgaan
met materiaal en elkaar, …)
- Gedrag verwacht door lkr is minde ‘cool’ dan gedrag v klasgenoten
- Als lkr: tegenwicht bieden tegen neg groepsidentiteit
- Beïnvloeden door: welbevinden, erbij horen (verbondenheid), aanvoelen goed presteren
op school (competentie)
- Voldoen aan basisbehoeften kind --> kind komt tot meer ‘geïntegreerde identiteit’ -->
beter in staat eigen keuzes te maken (keuzes v klasgenoten naast zich neerleggen)
3
, De leraar in de klasgroep
Klashouden doet beroep op alle competenties van de leraar
- Meesterschap lkr bepaalt in welke mate veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat
kan gerealiseerd worden
- (meesterschap lkr --> de 5 bollen ih model)
- Hoe sterker een lkr staat in deze verschillende rollen en hoe sterker deze rollen met elkaar
vervlochten zijn, hoe sterker het klashouden zal zijn en hoe groter de impact zal zijn op het leren.
- Klashouden maakt deel uit v alle andere zaken die id leer- en leefomgeving plaatsvinden
en gericht zijn op leren
Bv. goed klashouden tot organisatievaardigheden: opstellen en uitvoeren v reglementen, regels
en disciplinaire maatregelen
Bv. goed klashouden = resultaat ve complexe interactie v didactische, pedagogische,
communicatieve, inhoudelijke én organisatorische vaardigheden
- Kleine compensatie tss rollen is mogelijk maar het sterk uitvallen v 1 niet
- Hattie (2009): samenvatting v meta-analyses met betrekking tot de invloed vd kenmerken v
leraren op leerprestaties
- Kenmerken --> koppelen aan rollen v lkr
- Verschillen in grootte v effect v kenmerken lkr (ook tss rollen)
Grootte v effect (meest --> minst)
Kenmerk Rang
1 Helderheid onderwijs leraar 8
(rol: didacticus en organisator)
2 Relatie leerling-leraar (rol: opvoeder) 11
3 Professionele ontwikkeling 19
4 Leerlingen niet ‘etiketteren’ (rol: opvoeder) 21
5 Kwaliteit van zijn/haar onderwijs 56
6 Verwachtingen v leraren (rol: opvoeder) 58
7 Training van leraren 124
8 Leraarbeheersing van de domeinkennis 125
(rol: inhoudelijk expert)
De leraar als opvoeder
4
