Samenvatting hoofdstuk 1.2.3.5.6.7

Inleiding tot de prospectie en opgravingstechnieken Les 1+2+3+5+6+7




de prospectie
1.1 INLEIDING
Archeologisch veldwerk= OPGRAVINGEN en PROSPECTIE

-kleinschalig -grootschalig

-intensief -extensief
; -Destructief -non-destructi ef

-duur -minder duur

->gedetailleerde info over specifiek gebied -> zoveel mogelijk info over een groot gebied




1.2 ‘GEWONE’ TERREINVERKENNING
 Waarom liggen artefacten op het oppervlak? Na ploegen, resten afgebrande nederzetting
 Zichtbaarheid bepaald door erosie en graad van vernieling
 Geomorfologische aspecten zijn heel belangrijk (+bodemvorming)
 Ook stratigrafische aspecten
 Hoe vinden we archeologische vondsten ? Passief (toevallig)//actief (systematisch onderzoek)
o Passief
 Toeval (bv. boer ploegt, draineert..)
 Natuurlijke factoren (wind en watererosie)
 Antropogene factoren: infrastructuurwerken, landbouw
 Sommige monumenten zijn reeds gekend (stonehenge, azteekse tempels..)
 Soms als deel van een latere constructie (urbane contexten)
 Soms gekend via historische bronnen (iconografisch)
 Gekend, maar soms niet eerder geregistreerd of opgemerkt (bv. bronstijd
grafveld met grafheuvels)
 Sommige op afgelegen plaatsen
 Sommige hebben meer registratie nodig (moderner)
o Actief
 Systematisch op zoek
 Traditionele topografische survey: handmatig tekenen in veld, interpretatie in
veld =SUBJECTIEVE SURVEY +relief in kaart brengen

,Inleiding tot de prospectie en opgravingstechnieken Les 1+2+3+5+6+7


 Registreren met ‘total station’: precisie instrument om hoeken en afstanden te
meten, laserpuntjes
 Global positioning system GPS: gebruik satellietsignalen (schaduwen, meten…)
 Veldkartering:
 Specifiek gebied afwandelen volgens vooropgestelde en systematische
methodologie
 Materiaal: benen en ogen, gps/kaarten (positionering),
formulier/veldcomputer (observatie) en (genummerde) vondstzakjes+
scannen barcodes erop (vondstregistratie)
 archeologische resten aan de oppervlakte (ploegen), registratie->
ruimtelijke en temporele variabiliteit
→lijkt simpel, maar complexe aspecten
 Aanname: bovengrond weerspieelt ondergrond
 Wat betekenen vondsten aan opp? (kan differentieel zijn,
dingen liggen dieper door zand, slib…)
 Verzamelmethode> interpretatie
 Effecten van zichtbaarheid (begroeiing)
 ‘Sampling’ (je kan niet alles oprapen) en extrapolatie
Zichtbaarheid bepaald door: erosie en graad van vernieling, geomorfologische
fenomenen, agrarische technieken, stratigrafische aspecten
Verschillende schalen: regionaal, micro-regionaal, site-gericht
Verschillende methodes

 Variëteit van doelstelling (1bepaalde periode onderzoeken bv)
 Variëteit van landschappen
 Persoonlijke voorkeuren
Geen uniforme methode
→verschillende verzamelmethoden

 Wat nemen we mee?
 Alleen diagnostische vondsten? (aanpassen aan situatie!-> al
dan niet representatieve vondsten selcteren)
 Volledige of selectieve materiaalrecuperatie (periode, soort..)
 Oprapen met vaste tijdsduur en aantal personen
 ‘klikken’ (geeft idee van densiteit)
 Soepeler systeem
→Verschillende collectiemethoden

 Linewalking
 Gridwalking
 Point sampling
 Random
 Combo
 !: inschatting afdekkingsgraad (‘coverage’)
 Mogen we op het veld?
 Hoeveel dekt een persoon?
→Verschillende registratiemethoden

 Analoge formulieren
 Computerinvoer

,Inleiding tot de prospectie en opgravingstechnieken Les 1+2+3+5+6+7


 Gps, total station, lintmeter, aanduiden oo kaart
 Visibiliteitscorrectie (:afh van moment op dag, pas geploegd,
afgespoeld door regen, vegetatie..)
 Tellen en wegen
ALGEMENE REGELS

 Correct in databank gebracht
 Systematisch, logisch, volledig EN digitaal
 Materiaalbeschrijving (tellingen, klassen)
 Dossiers/fiches per veld of unit en per vondst of site
→Verschillende bemonsteringsmethoden (sampling strategies)

 Nood aan representatieve staal van volledige gebied
 Opdelen gehele gebied en subzones
 Eenvoudige willekeurig (simple random)
 Gestratificeerd willekeurig (stratified random)
 Systematisch (systematic)
 Combo van 3
 Full coverage (veldgrenzen, grids, transecten)
 Verzameleenheden ‘units’
o Hoe?welke resolutie?
o Registratie-eenheden:
 Vaak: veld als verzameleenheid
 Transecten
 Grid
 Point sampling
 Combo voorgaande
CONCLUSIES: VELDKARTERING

 Extensief
 Goedkoop en logistiek eenvoudig
 Niet-destructief en herhaalbaar (<> opgraving)
 Diversiteit aan terreinen
 Info over iedereen (rijk, arm, Romein, analfabeet) (<>geschiedenis (toplaag))
 Bewoningsdensiteiten
 Relatie stad-platteland
 Per definitie onvolledige data (je vindt maar fractie; alleen wat oppervlakkig ligt, ene beter op te
pikken..)
 Conceptuele problemen bij interpretatie (strategie)
o Site? Nederzetting? Dumpingsplaats? Nederzetting?
o Aantal artefacten?
o Soorten sites: villa, boerderij, hoeves
o Site en off-site/non-site<>continuüm met hotspots
o Kwalitatief<>kwantitatief



Uitdagingen:
 Partiële data
o Geomorfologische veranderingen (erosie, colluvium, alluvium, aardbeving..)
o Vegetatie (naakt vs total coverage)
o Gebouwen, wegen, tuinen

, Inleiding tot de prospectie en opgravingstechnieken Les 1+2+3+5+6+7


o Differentiële lichtinval
o Toestand ploeglagen (droog, nat, hard, zacht))
o Topografie
o Prospectieduur
o Materiaal
o Ervaring (interesse in bepaalde periodes?)
o Interval en sampling
o Diepere periodes/structuren ontoegankelijk
 Conceptueel
o Site? Nederzetting? Vindplaats? (Product van site formatie?)
o Aantal artefacten?
o Soorten sites: villa, boerderij, hoeve
o Site en off site/non site <> continuüm met hotspots
 Analyse
o Immense hoeveelheden data
o GIS- en statistiekkennis


1.3 LUCHTFOTOGRAFISCHE PROSPECTIE,
KAARTINTERPRETATIE EN TELEDETECTIE


(Schuine) luchtfotografische prospectie op lage hoogte
 Eerst gekende toepassing: Forum Romanum, Giacomo Boni, 1899, luchtballon
-> letters werden opgemerkt
 Stonehenge vanuit een ballon, 1906 – eerst vooral bekende monumenten
 Vooral militairen die na woII blijven vliegen nadat ze tijdens de oorlog veel opmerkten
vanuit de lucht (bv. Antoine Poidebard, O.G.S Crawford ‘Wessex’ (+cartering))
 John Bradford-Cerveteri- Banditaccia necropool: Etruskische tumuli
 Roger Agache (pionier na woII)- Picardië in N-Frankrijk (krijtgronden maken het makkelijk)-
grafh euvels
 Boom vanaf jaren ’50-’70: kleurfotografi e, meer systemati sche aanpak en vernieuwing
 Britten: op landniveau systemati sch vliegen ‘Aerial Survey’ (reconaissance, interpretati on
and mapping)
 Militaire toelati ng voor archeologen (begin 21 ste eeuw toestemming)+ explosie
methodologische vernieuwing en democrati sering gebruik luchtfotografi e

Organisati e van de luchtfotografische prospecti e:

 Luchtfotografische survey moet gekoppeld zijn aan landschapstudie van de regio (studie
van de bodem essentieel) (nood aan herkenning)
 Vertrouwdheid met landbouwbeoefening in de regio (welke gewassen? Wanneer?)
 Vergaren van kennis van de occupatiegeschiedenis via bibliografi sche studie van arch
vondsten
 Studie van cartografische bronnen (topo’s, verti cale foto’s…)
 Logisti eke organisatie van vluchten (drones, vliegtuigen)
 Terreincontroles
 Systemati sche studie van de luchtsurvey