Orthopedagogiek
Leerdoelen
- Algemene leerdoelen zie studiewijzer p.6
o Orthopedagogiek als wetenschap begrijpen
o Ethische en maatschappelijke tendensen
o Beleid en voorzieningen in het werkveld
- Specifieke leerdoelen bij start elk deel van cursus
Wat moet je kennen?
- Cursus (ook lijst afkortingen vooraan)
- Powerpoints presentatie
- Teksten en opdrachten op canvas onder need to know
Wat moet je NIET kennen?
- Materiaal onder nice to know op Canvas
- Extra aanbod actualiteit op facebook
Evaluatie:
- Schriftelijk examen
- Gesloten cursus
- Vraagstelling
o 60 meerkeuze vragen
o 3 antwoord opties
o Met statistische giscorrectie
Aanwezigheid en attitudes:
- Kom je naar de live les of luister je naar de ingesproken Powerpoints
- Lees je de teksten en maak je de oefeningen bij Need to know
- Pluk en snuister je naar eigen goesting uit Nice to know
- Stel je je vragen in Discussies op de juiste plaats op Canvas
- Studeer je de cursus met de Powerpoints als leidraad
- Stel je je vragen in de les of in een Discussielijn of online
vragenmoment
- Voel je je niet verplicht om online vragenmomenten te volgen, maar
gebruik je ze wanneer nodig
- Maak je onze oefeningen met examenvragen op Canvas
- Stel je met je ‘kritische vrienden’ examenvragen op als oefening
- Heb je een orthopedagogische blik na dit opleidingsonderdeel
1
,Inhoudsopgave
1. Situering orthopedagogiek......................................................................................................................... 9
1.1. De term ortho-ped-agogie-k.........................................................................................................................9
1.2. Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek.................................................................................................9
1.3. Doel en object..............................................................................................................................................10
1.4. Evolutie van de term POS in de hulpverlening............................................................................................12
1.5. Evolutie van de term handicap....................................................................................................................13
1.5.1. Mensbeelden, tendensen en visies op hulpverlening.........................................................................13
1.5.2. Internationale classificatie van functioneren in ICF............................................................................15
1.5.3. De definitie van handicap volgens het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
.......................................................................................................................................................................16
1.5.4. Veelzijdige kijk op beperking en handicap in Disability Studies..........................................................16
1.6. Algemene en bijzondere orthopedagogiek.................................................................................................17
2. Klassieke stromingen in de orthopedagogiek............................................................................................17
2.1. Geesteswetenschappelijke stroming...........................................................................................................18
2.1.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................18
2.1.2. Omschrijving........................................................................................................................................18
2.1.3. Onderzoek............................................................................................................................................19
2.1.4. Belangrijke denkers (zeker kennen)....................................................................................................19
2.2. Empirisch-analytische stroming..................................................................................................................23
2.2.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................23
2.2.2. Omschrijving........................................................................................................................................23
2.2.3. Onderzoek............................................................................................................................................25
2.2.4. Belangrijke denkers (zeker kennen)....................................................................................................25
2.3. Maatschappijkritische stroming..................................................................................................................27
2.3.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................27
2.3.2. Omschrijving........................................................................................................................................27
2.3.3. Onderzoek............................................................................................................................................28
2.3.4. Belangrijke denkers ( brengen emancipatorische inzichten binnen in de orthopedagogiek) (zeker
kennen)..........................................................................................................................................................28
2.4. Besluit en samenvatting..............................................................................................................................29
3. De identiteit van de orthopedagogiek....................................................................................................... 31
3.1. Naar een integratieve handelingsorthopedagogiek...................................................................................31
3.2. De orthopedagogiek als wetenschap..........................................................................................................32
3.2.1. De orthopedagogiek is een praktijkgerichte wetenschap...................................................................32
3.2.2. De orthopedagogiek is een handelingswetenschap............................................................................32
3.2.3. De orthopedagofiek is een dynamische wetenschap..........................................................................32
3.2.4. De orthopedagogiek is een waardegeladen wetenschap...................................................................33
3.2.5. De orthopedagogiek is een holistische wetenschap...........................................................................33
3.2.6. De orthopedagogiek is een ecologische wetenschap.........................................................................33
3.3. Orthopedagogische vakliteratuur...............................................................................................................34
3.4. Opleidingen in de orthopedzgogiek............................................................................................................34
3.4.1. Het profiel van de klinisch orthopedagoog.........................................................................................35
3.4.2. De opleiding professionele bachelor in de orthopedzgogie (VKS 6)...................................................35
3.5. Het beroep van de praktijkgerichte orthopedagoog...................................................................................36
2
,4. Het orthopedagogisch grondplan............................................................................................................. 37
4.1. Microniveau.................................................................................................................................................37
4.2. Mesoniveau.................................................................................................................................................39
4.3. Macroniveau...............................................................................................................................................39
5. Orthopedagogische aanpak: handelingsplanning......................................................................................40
5.1. Inleiding.......................................................................................................................................................40
5.2. De orthopedagogiek als handelingsgerichte wetenschap..........................................................................40
5.3. Terminologie...............................................................................................................................................41
5.4. Handelingsplannings-proces.......................................................................................................................42
5.4.1. POS.......................................................................................................................................................43
5.4.2. Diagnose..............................................................................................................................................43
5.4.3. Plan – strategie....................................................................................................................................44
5.4.4. Uitvoeren.............................................................................................................................................45
5.4.5. Evalueren en bijsturen.........................................................................................................................45
5.5. Besluit..........................................................................................................................................................45
6. Besluit deel 1........................................................................................................................................... 46
1. Preventie................................................................................................................................................. 47
1.1. Omschrijving................................................................................................................................................47
1.2. Tijdslijn van preventie: vroeg of laat ingrijpen............................................................................................47
1.2.1. Primaire preventie...............................................................................................................................47
1.2.2. Secundaire preventie...........................................................................................................................48
1.2.3. Tertiaire preventie...............................................................................................................................49
1.3. Niveaus van preventie in orthopedagogisch handelen (volgens Agnes Tellings).......................................49
1.4. Kritische kanttekening bij preventie............................................................................................................50
2. Vermaatschappelijking van de zorg.......................................................................................................... 50
2.1. Voorgeschiedenis van vermaatschappelijking............................................................................................50
2.1.1. Liefdadigheid of caritas........................................................................................................................50
2.1.2. Separatie en medisch model...............................................................................................................51
2.1.3. Normalisatie en integratie...................................................................................................................51
2.2. Informele zorg.............................................................................................................................................51
2.2.1. Zelfzorg................................................................................................................................................52
2.2.2. Mantelzorg...........................................................................................................................................52
2.2.3. Vrijwilligerswerk..................................................................................................................................52
2.2.4. Buddyzorg............................................................................................................................................53
2.2.5. Pleegzorg.............................................................................................................................................53
2.2.6. Lotgenoten – zelfhulpgroep................................................................................................................54
2.2.7. Community building en community care............................................................................................54
2.3. Contextgericht werken................................................................................................................................54
3. Diverssensitief......................................................................................................................................... 55
3.1. Voorgeschiedenis........................................................................................................................................55
3.1.1. Culturele sensitiviteit...........................................................................................................................55
3.1.2. Superdiversiteit....................................................................................................................................55
3.2. Actuele tendensen.......................................................................................................................................55
3.2.1. Diverssensitief......................................................................................................................................55
3
, 3.2.2. Universal design/design for all............................................................................................................57
3.2.3. Inclusief en inclusie..............................................................................................................................57
3.2.4. Kruispuntdenken.................................................................................................................................58
4. Krachtgericht........................................................................................................................................... 59
4.1. Empowerment.............................................................................................................................................59
4.2. Inspraak.......................................................................................................................................................60
4.3. Subsidiariteit...............................................................................................................................................60
4.4. Kritische kanttekening bij krachtgericht werken.........................................................................................60
5. Mensenrechten........................................................................................................................................ 60
5.1. Verdragen en verklaringen..........................................................................................................................60
5.2. Emancipatorisch..........................................................................................................................................61
5.3. Activisme.....................................................................................................................................................61
5.4. Belangrijke rechten in ons werkveld...........................................................................................................61
5.4.1. Recht op inclusie..................................................................................................................................62
5.4.2. Recht op kwaliteit van leven (Quality of life, QOL).............................................................................62
5.4.3. Recht op ondersteuning......................................................................................................................63
5.5. Kritische kanttekening bij rechten van mensen..........................................................................................63
6. Sectoroverschrijdend............................................................................................................................... 64
6.1. Integraal beleid...........................................................................................................................................64
6.2. Outreach tussen sectoren...........................................................................................................................64
6.3. Integrale Jeugdhulpverlening......................................................................................................................64
7. Professionalisering................................................................................................................................... 65
7.1. Evidence-based werken...............................................................................................................................65
7.1.1. Omschrijving en situering....................................................................................................................65
7.1.2. Informatiebronnen of vormen van evidence (bewijs).........................................................................66
7.1.3. Onzekerheden bij de 4 informatiebronnen.........................................................................................66
7.1.4. Kritiek kanttekening bij evidence based practice................................................................................67
7.2. Zorginnovatie..............................................................................................................................................67
8. Economisering......................................................................................................................................... 68
8.1. Beschikbaarheid van hulp...........................................................................................................................68
8.2. Betaalbaarheid van hulp.............................................................................................................................69
8.3. Vermarkting van de zorg.............................................................................................................................69
8.4. Sociaal ondernemerschap...........................................................................................................................69
9. Vraaggestuurd......................................................................................................................................... 70
9.1. Vraaggestuurde zorg...................................................................................................................................70
9.2. Persoonsvolgende financiering...................................................................................................................70
10. Digitalisering.......................................................................................................................................... 72
10.1. Mediawijsheid...........................................................................................................................................72
10.2. Zorgtechnologie........................................................................................................................................72
4
Leerdoelen
- Algemene leerdoelen zie studiewijzer p.6
o Orthopedagogiek als wetenschap begrijpen
o Ethische en maatschappelijke tendensen
o Beleid en voorzieningen in het werkveld
- Specifieke leerdoelen bij start elk deel van cursus
Wat moet je kennen?
- Cursus (ook lijst afkortingen vooraan)
- Powerpoints presentatie
- Teksten en opdrachten op canvas onder need to know
Wat moet je NIET kennen?
- Materiaal onder nice to know op Canvas
- Extra aanbod actualiteit op facebook
Evaluatie:
- Schriftelijk examen
- Gesloten cursus
- Vraagstelling
o 60 meerkeuze vragen
o 3 antwoord opties
o Met statistische giscorrectie
Aanwezigheid en attitudes:
- Kom je naar de live les of luister je naar de ingesproken Powerpoints
- Lees je de teksten en maak je de oefeningen bij Need to know
- Pluk en snuister je naar eigen goesting uit Nice to know
- Stel je je vragen in Discussies op de juiste plaats op Canvas
- Studeer je de cursus met de Powerpoints als leidraad
- Stel je je vragen in de les of in een Discussielijn of online
vragenmoment
- Voel je je niet verplicht om online vragenmomenten te volgen, maar
gebruik je ze wanneer nodig
- Maak je onze oefeningen met examenvragen op Canvas
- Stel je met je ‘kritische vrienden’ examenvragen op als oefening
- Heb je een orthopedagogische blik na dit opleidingsonderdeel
1
,Inhoudsopgave
1. Situering orthopedagogiek......................................................................................................................... 9
1.1. De term ortho-ped-agogie-k.........................................................................................................................9
1.2. Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek.................................................................................................9
1.3. Doel en object..............................................................................................................................................10
1.4. Evolutie van de term POS in de hulpverlening............................................................................................12
1.5. Evolutie van de term handicap....................................................................................................................13
1.5.1. Mensbeelden, tendensen en visies op hulpverlening.........................................................................13
1.5.2. Internationale classificatie van functioneren in ICF............................................................................15
1.5.3. De definitie van handicap volgens het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
.......................................................................................................................................................................16
1.5.4. Veelzijdige kijk op beperking en handicap in Disability Studies..........................................................16
1.6. Algemene en bijzondere orthopedagogiek.................................................................................................17
2. Klassieke stromingen in de orthopedagogiek............................................................................................17
2.1. Geesteswetenschappelijke stroming...........................................................................................................18
2.1.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................18
2.1.2. Omschrijving........................................................................................................................................18
2.1.3. Onderzoek............................................................................................................................................19
2.1.4. Belangrijke denkers (zeker kennen)....................................................................................................19
2.2. Empirisch-analytische stroming..................................................................................................................23
2.2.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................23
2.2.2. Omschrijving........................................................................................................................................23
2.2.3. Onderzoek............................................................................................................................................25
2.2.4. Belangrijke denkers (zeker kennen)....................................................................................................25
2.3. Maatschappijkritische stroming..................................................................................................................27
2.3.1. Kernbegrippen.....................................................................................................................................27
2.3.2. Omschrijving........................................................................................................................................27
2.3.3. Onderzoek............................................................................................................................................28
2.3.4. Belangrijke denkers ( brengen emancipatorische inzichten binnen in de orthopedagogiek) (zeker
kennen)..........................................................................................................................................................28
2.4. Besluit en samenvatting..............................................................................................................................29
3. De identiteit van de orthopedagogiek....................................................................................................... 31
3.1. Naar een integratieve handelingsorthopedagogiek...................................................................................31
3.2. De orthopedagogiek als wetenschap..........................................................................................................32
3.2.1. De orthopedagogiek is een praktijkgerichte wetenschap...................................................................32
3.2.2. De orthopedagogiek is een handelingswetenschap............................................................................32
3.2.3. De orthopedagofiek is een dynamische wetenschap..........................................................................32
3.2.4. De orthopedagogiek is een waardegeladen wetenschap...................................................................33
3.2.5. De orthopedagogiek is een holistische wetenschap...........................................................................33
3.2.6. De orthopedagogiek is een ecologische wetenschap.........................................................................33
3.3. Orthopedagogische vakliteratuur...............................................................................................................34
3.4. Opleidingen in de orthopedzgogiek............................................................................................................34
3.4.1. Het profiel van de klinisch orthopedagoog.........................................................................................35
3.4.2. De opleiding professionele bachelor in de orthopedzgogie (VKS 6)...................................................35
3.5. Het beroep van de praktijkgerichte orthopedagoog...................................................................................36
2
,4. Het orthopedagogisch grondplan............................................................................................................. 37
4.1. Microniveau.................................................................................................................................................37
4.2. Mesoniveau.................................................................................................................................................39
4.3. Macroniveau...............................................................................................................................................39
5. Orthopedagogische aanpak: handelingsplanning......................................................................................40
5.1. Inleiding.......................................................................................................................................................40
5.2. De orthopedagogiek als handelingsgerichte wetenschap..........................................................................40
5.3. Terminologie...............................................................................................................................................41
5.4. Handelingsplannings-proces.......................................................................................................................42
5.4.1. POS.......................................................................................................................................................43
5.4.2. Diagnose..............................................................................................................................................43
5.4.3. Plan – strategie....................................................................................................................................44
5.4.4. Uitvoeren.............................................................................................................................................45
5.4.5. Evalueren en bijsturen.........................................................................................................................45
5.5. Besluit..........................................................................................................................................................45
6. Besluit deel 1........................................................................................................................................... 46
1. Preventie................................................................................................................................................. 47
1.1. Omschrijving................................................................................................................................................47
1.2. Tijdslijn van preventie: vroeg of laat ingrijpen............................................................................................47
1.2.1. Primaire preventie...............................................................................................................................47
1.2.2. Secundaire preventie...........................................................................................................................48
1.2.3. Tertiaire preventie...............................................................................................................................49
1.3. Niveaus van preventie in orthopedagogisch handelen (volgens Agnes Tellings).......................................49
1.4. Kritische kanttekening bij preventie............................................................................................................50
2. Vermaatschappelijking van de zorg.......................................................................................................... 50
2.1. Voorgeschiedenis van vermaatschappelijking............................................................................................50
2.1.1. Liefdadigheid of caritas........................................................................................................................50
2.1.2. Separatie en medisch model...............................................................................................................51
2.1.3. Normalisatie en integratie...................................................................................................................51
2.2. Informele zorg.............................................................................................................................................51
2.2.1. Zelfzorg................................................................................................................................................52
2.2.2. Mantelzorg...........................................................................................................................................52
2.2.3. Vrijwilligerswerk..................................................................................................................................52
2.2.4. Buddyzorg............................................................................................................................................53
2.2.5. Pleegzorg.............................................................................................................................................53
2.2.6. Lotgenoten – zelfhulpgroep................................................................................................................54
2.2.7. Community building en community care............................................................................................54
2.3. Contextgericht werken................................................................................................................................54
3. Diverssensitief......................................................................................................................................... 55
3.1. Voorgeschiedenis........................................................................................................................................55
3.1.1. Culturele sensitiviteit...........................................................................................................................55
3.1.2. Superdiversiteit....................................................................................................................................55
3.2. Actuele tendensen.......................................................................................................................................55
3.2.1. Diverssensitief......................................................................................................................................55
3
, 3.2.2. Universal design/design for all............................................................................................................57
3.2.3. Inclusief en inclusie..............................................................................................................................57
3.2.4. Kruispuntdenken.................................................................................................................................58
4. Krachtgericht........................................................................................................................................... 59
4.1. Empowerment.............................................................................................................................................59
4.2. Inspraak.......................................................................................................................................................60
4.3. Subsidiariteit...............................................................................................................................................60
4.4. Kritische kanttekening bij krachtgericht werken.........................................................................................60
5. Mensenrechten........................................................................................................................................ 60
5.1. Verdragen en verklaringen..........................................................................................................................60
5.2. Emancipatorisch..........................................................................................................................................61
5.3. Activisme.....................................................................................................................................................61
5.4. Belangrijke rechten in ons werkveld...........................................................................................................61
5.4.1. Recht op inclusie..................................................................................................................................62
5.4.2. Recht op kwaliteit van leven (Quality of life, QOL).............................................................................62
5.4.3. Recht op ondersteuning......................................................................................................................63
5.5. Kritische kanttekening bij rechten van mensen..........................................................................................63
6. Sectoroverschrijdend............................................................................................................................... 64
6.1. Integraal beleid...........................................................................................................................................64
6.2. Outreach tussen sectoren...........................................................................................................................64
6.3. Integrale Jeugdhulpverlening......................................................................................................................64
7. Professionalisering................................................................................................................................... 65
7.1. Evidence-based werken...............................................................................................................................65
7.1.1. Omschrijving en situering....................................................................................................................65
7.1.2. Informatiebronnen of vormen van evidence (bewijs).........................................................................66
7.1.3. Onzekerheden bij de 4 informatiebronnen.........................................................................................66
7.1.4. Kritiek kanttekening bij evidence based practice................................................................................67
7.2. Zorginnovatie..............................................................................................................................................67
8. Economisering......................................................................................................................................... 68
8.1. Beschikbaarheid van hulp...........................................................................................................................68
8.2. Betaalbaarheid van hulp.............................................................................................................................69
8.3. Vermarkting van de zorg.............................................................................................................................69
8.4. Sociaal ondernemerschap...........................................................................................................................69
9. Vraaggestuurd......................................................................................................................................... 70
9.1. Vraaggestuurde zorg...................................................................................................................................70
9.2. Persoonsvolgende financiering...................................................................................................................70
10. Digitalisering.......................................................................................................................................... 72
10.1. Mediawijsheid...........................................................................................................................................72
10.2. Zorgtechnologie........................................................................................................................................72
4