Psychische kwetsbaarheid
Inleiding
Kwetsbaarheid en veerkracht
Psychische kwetsbaarheid: ‘een verhoogde kans om problemen te ontwikkelen bij stress
Veerkracht: een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om nega6eve effecten van
stress te modereren en je mogelijkheden tot adapta6e vergroot. Het bepaalt hoe groot de
impact op jou zal zijn van stress en tegenslagen.’
Psychisch lijden: het func6oneren wordt beperkt doordat kwetsbaarheid langdurig en
erns6g is of stress te hoog is
Psychisch lijden is… (niet)
- Psychisch lijden is geen identiteit (ik ben) maar een kwetsbaarheid die periodiek
problematisch kan zijn (ik heb last)
- Psychisch lijden is gecontextualiseerd (gen, omgeving, interactie)
Geestelijke gezondheid: ‘een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen
capaciteiten realiseert, de normale spanningen van het leven aankan, produc6ef en
vruchtbaar kan werken en in staat is om een bijdrage te leveren aan zijn of haar
gemeenschap.’ ® Niet hetzelfde als de afwezigheid van psychische klachten
Pyschopathologie: de leer van de stoornissen van het pyschisch func6oneren
= een rich6ng in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de totstandkoming en de
mogelijke behandeling en voorkoming van psychische klachten
Bv: de psychologie, de psychiatrie, de neurologie, de endocrinologie, de farmacologie, de
orthopedagogie en de sociologie
Meer en meer klemtoom op psychische gezondheid/welbevinden. Welbevinden heeN 3
componenten:
1) Emotioneel welbevinden: subjectieve ervaring van welbevinden
2) Psychologisch welbevinden: effectief functioneren in de zin van zelfrealisatie
3) Sociaal welbevinden: effectief functioneren in de maatschappij
, Kwetsbaarheid-stressmodel of diathese-stressmodel
Psychische klachten komen voort vanuit een interac6e tussen onderliggende kwetsbaarheid,
persoonlijke beschermende factoren en de context.
Onderliggende kwetsbaarheid:
- Kwetsbaarheden= factoren die mensen gevoeliger maken, waardoor ze minder goed
of helemaal niet met bepaalde ervaringen kunnen omgaan of er een negatieve
betekenis aan toeschrijven
Persoonlijke beschermende factoren:
- Beschermende factoren= factoren die mensen weerbaarder maken en ervoor zorgen
dat bepaalde ervaringen hen niet uit evenwicht brengen of voor zorgen maken
Context
Kwetsbaarheid-stressmodel:
Dynamisch kwetsbaarheid-stressmodel:
,Diathese-stressmodel:
Toepassing corona:
- Toename stressoren
- Afname draagkracht/coping
Visie op psychische kwetsbaarheid: evolu6e
- Medisch model en deficit denken ® eco-bio-pyscho-sociaal model en
burgerschapsdenken
- Genezing (doel= klachtenreductie) ® kerstel/rehabilitatie (doel= quality of life)
- Behandeling van afwijkend/gestoord gedrag ® bevordering welbevinden,
gezondheid en veerkracht
- Individuele aanpak ® public mental health, vermaatschappelijking van de zorg
- Categoriaal en classificerend denken ® dimensioneel en transdiagnotisch denken
- Rigide kaders ® evidence-based werken en eclectisch werken
- Verklaringsmodellen: slingerbeweging nature-nurture
, Vermaatschappelijking zorg voor psychisch kwetsbare mensen
- Kwetsbare mensen een zinvolle plek geven
- Waar nodig ondersteunen (balanced care)
- Zo veel mogelijk geïntegreerd in gemeenschap
Balanced care= evenwich6ge zorg:
- Meer online, ambulant, mobiel
- Ziekenhuisfaliciteiten in eerste instantie voor acute opnames
- Langetermijn woonfaciliteiten in samenleving
- Mobiele zorg wanneer nodig
- Ondersteuning van werk, opleiding, dagbesteding
- Gericht op blijvende beperkingen en acute klachten
- Respect voor rechten van de mens
Ar6kel 107 van de ziekenhuiswet:
- Meer samenwerking in zorgnetwerken
- Zorgcoördinatie, indien nodig casemanagement
o Zorgcircuits: volledig GGZ-aanbod voor een specifieke leeftijdsdoelgroep van
personen met psychische problemen
- Netwerken (samenverwerkingsbanden tussen voorzieningen) ipv stepped care
o Stepped care: zorg bieden op die plaats en in die mate dat deze cliënt het
nodig heeft
- Meer participatie, patiëntgerichtheid, integratieve benadering, beddenreductie
Vlaams decreet geestelijke gezondheidszorg:
- Toegankelijke zorg
o Eerstelijnszorg (ELP= eerstelijns psychologische zorg)
- Aanvaardbare zorg
o Zelfregie
o Shared decision making: aanpak waarin clinicus en patiënt de beste
wetenschappelijke kennis delen in een besluitsvormingsproces waarbij de
patiënt aangemoedigd wordt om verschillende opties te overwegen, zijn
voorkeuren te bepalen en samen met de clinicus een eindkeuze te maken
3 gesprekkenmodel: praten over het feit dat er keuzemogelijkheid is, praten
over de opties, praten over de beslissing of eindkeuze
- Geïntegreerde zorg
o Naadloze zorg
- Populatiegerichte acties
Inleiding
Kwetsbaarheid en veerkracht
Psychische kwetsbaarheid: ‘een verhoogde kans om problemen te ontwikkelen bij stress
Veerkracht: een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om nega6eve effecten van
stress te modereren en je mogelijkheden tot adapta6e vergroot. Het bepaalt hoe groot de
impact op jou zal zijn van stress en tegenslagen.’
Psychisch lijden: het func6oneren wordt beperkt doordat kwetsbaarheid langdurig en
erns6g is of stress te hoog is
Psychisch lijden is… (niet)
- Psychisch lijden is geen identiteit (ik ben) maar een kwetsbaarheid die periodiek
problematisch kan zijn (ik heb last)
- Psychisch lijden is gecontextualiseerd (gen, omgeving, interactie)
Geestelijke gezondheid: ‘een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen
capaciteiten realiseert, de normale spanningen van het leven aankan, produc6ef en
vruchtbaar kan werken en in staat is om een bijdrage te leveren aan zijn of haar
gemeenschap.’ ® Niet hetzelfde als de afwezigheid van psychische klachten
Pyschopathologie: de leer van de stoornissen van het pyschisch func6oneren
= een rich6ng in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de totstandkoming en de
mogelijke behandeling en voorkoming van psychische klachten
Bv: de psychologie, de psychiatrie, de neurologie, de endocrinologie, de farmacologie, de
orthopedagogie en de sociologie
Meer en meer klemtoom op psychische gezondheid/welbevinden. Welbevinden heeN 3
componenten:
1) Emotioneel welbevinden: subjectieve ervaring van welbevinden
2) Psychologisch welbevinden: effectief functioneren in de zin van zelfrealisatie
3) Sociaal welbevinden: effectief functioneren in de maatschappij
, Kwetsbaarheid-stressmodel of diathese-stressmodel
Psychische klachten komen voort vanuit een interac6e tussen onderliggende kwetsbaarheid,
persoonlijke beschermende factoren en de context.
Onderliggende kwetsbaarheid:
- Kwetsbaarheden= factoren die mensen gevoeliger maken, waardoor ze minder goed
of helemaal niet met bepaalde ervaringen kunnen omgaan of er een negatieve
betekenis aan toeschrijven
Persoonlijke beschermende factoren:
- Beschermende factoren= factoren die mensen weerbaarder maken en ervoor zorgen
dat bepaalde ervaringen hen niet uit evenwicht brengen of voor zorgen maken
Context
Kwetsbaarheid-stressmodel:
Dynamisch kwetsbaarheid-stressmodel:
,Diathese-stressmodel:
Toepassing corona:
- Toename stressoren
- Afname draagkracht/coping
Visie op psychische kwetsbaarheid: evolu6e
- Medisch model en deficit denken ® eco-bio-pyscho-sociaal model en
burgerschapsdenken
- Genezing (doel= klachtenreductie) ® kerstel/rehabilitatie (doel= quality of life)
- Behandeling van afwijkend/gestoord gedrag ® bevordering welbevinden,
gezondheid en veerkracht
- Individuele aanpak ® public mental health, vermaatschappelijking van de zorg
- Categoriaal en classificerend denken ® dimensioneel en transdiagnotisch denken
- Rigide kaders ® evidence-based werken en eclectisch werken
- Verklaringsmodellen: slingerbeweging nature-nurture
, Vermaatschappelijking zorg voor psychisch kwetsbare mensen
- Kwetsbare mensen een zinvolle plek geven
- Waar nodig ondersteunen (balanced care)
- Zo veel mogelijk geïntegreerd in gemeenschap
Balanced care= evenwich6ge zorg:
- Meer online, ambulant, mobiel
- Ziekenhuisfaliciteiten in eerste instantie voor acute opnames
- Langetermijn woonfaciliteiten in samenleving
- Mobiele zorg wanneer nodig
- Ondersteuning van werk, opleiding, dagbesteding
- Gericht op blijvende beperkingen en acute klachten
- Respect voor rechten van de mens
Ar6kel 107 van de ziekenhuiswet:
- Meer samenwerking in zorgnetwerken
- Zorgcoördinatie, indien nodig casemanagement
o Zorgcircuits: volledig GGZ-aanbod voor een specifieke leeftijdsdoelgroep van
personen met psychische problemen
- Netwerken (samenverwerkingsbanden tussen voorzieningen) ipv stepped care
o Stepped care: zorg bieden op die plaats en in die mate dat deze cliënt het
nodig heeft
- Meer participatie, patiëntgerichtheid, integratieve benadering, beddenreductie
Vlaams decreet geestelijke gezondheidszorg:
- Toegankelijke zorg
o Eerstelijnszorg (ELP= eerstelijns psychologische zorg)
- Aanvaardbare zorg
o Zelfregie
o Shared decision making: aanpak waarin clinicus en patiënt de beste
wetenschappelijke kennis delen in een besluitsvormingsproces waarbij de
patiënt aangemoedigd wordt om verschillende opties te overwegen, zijn
voorkeuren te bepalen en samen met de clinicus een eindkeuze te maken
3 gesprekkenmodel: praten over het feit dat er keuzemogelijkheid is, praten
over de opties, praten over de beslissing of eindkeuze
- Geïntegreerde zorg
o Naadloze zorg
- Populatiegerichte acties
