Algemene Didactiek 1 – 16 januari 2023
HOOFDSTUK 1 - BASISBEGRIPPEN
ONTWIKKELING
Het kind ontwikkelt (zich); het heeft een hele ontwikkeling doorgemaakt:
- Uitgroeien, volledig worden
- Meer kennis opdoen, meer vaardigheden verwerven
- Meer ‘beschaving’ opdoen
We definiëren dit als:
De veranderingsprocessen die iemand doormaakt gedurende zijn volledige levensloop.
Ontwikkeling wordt beïnvloed door zowel rijping als leren.
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen:
- Psychomotorische ontwikkeling
- Affectieve ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling
Het ontwikkelingsproces moet begeleid worden. Iedereen die hierin begeleidt heeft een
hulpverlenende functie. Het gaat hier om verschillende processen:
- Opvoeden
- Onderwijzen
- Vormen
OPVOEDING
Letterlijk: door het verschaffen van voedsel grootbrengen, doen opwassen.
De term is ontleed aan het Griekse ‘paidagogia’: het geven van leiding aan kinderen.
In bredere zin: het leren leven als mens in deze maatschappij.
We definiëren dit als:
Het proces waarin iemand wordt gevormd naar de normen en waarden van diens
opvoeder(s) en daarmee meestal de samenleving waarin hij leeft.
Deze term wordt vaak gebruikt voor kinderen, die tijdens hun jeugd de normen en
waarden van hun omgeving worden bijgebracht.
Nieuwe opvoeding door fout gedrag à Heropvoeding
Ouders, jeugdleiders, leraren,… hebben functie van opvoeder. Opvoeden was vroeger
eerder een gezinsactiviteit, maar dit accent is de laatste jaren toch wat verschoven. (niet
altijd positief)
Pedagogiek of opvoedkunde is de wetenschap die zich bezighoudt met de studie van de
manier waarop volwassenen (onderwijzers, ouders, opvoeders) jeugdigen grootbrengen
met een bepaald doel.
Een beoefenaar van deze studie noemen we een pedagoog; het is dus in eerste instantie
een theoreticus.
, ONDERWIJS
Definiëren we als:
Het overbrengen van kennis en vaardigheden met vooraf vastgestelde doelen en
didactieken door specialisten.
In schoolverband spreekt men van onderwijzen wanneer het beheersen van de kennis en
vaardigheden wordt nagestreefd.
(leren lezen, werkwoorden vervoegen in een vreemde taal,…)
VORMING
Definiëren we als:
Het doelgericht overbrengen van kennis en vaardigheden aan leerlingen in combinatie
met het doelgericht beïnvloeden van houdingen (attitudes) van leerlingen door
leerkrachten.
Vorming: opvoeding + onderwijs
• Materiële vorming: overbrengen van kennis en vaardigheden staat centraal
• Formele vorming: leerling zelf veranderen als wezen (invloed hebben op de leerling
zijn houdingen en denk – en werkmethodes)
Scholen moeten zowel aan materiële – als formele vorming werken.
Kennis Onderwijs Vormen
Vaardigheden Opvoeden
Attitudes
ONDERWIJSKUNDE
De wetenschap die alle aspecten van onderwijs en vorming bestudeert.
Onderwijsbeleid + organisatie van scholen + didactiek
DIDACTIEK
Houdt zich bezig met de vraag hoe kennis, vaardigheden en houdingen door een
leerkracht kunnen worden geleerd aan leerlingen.
Steunt vooral op theorie & onderzoek uit de psychologie en pedagogiek.
• Algemene didactiek
Bestudeert de algemene wetmatigheden volgens welke men best iets aanleert.
(Hoe motiveert men leerlingen, hoe gebruik ik het bord, hoe wordt het leerproces
geëvalueerd?)
• Vakdidactiek
Legt uit hoe een bepaald vak best wordt geleerd met vakspecifieke leermiddelen.
METHODIEK
Bestudeert enkel de methode of de manier van het lesgeven.
, HOOFDSTUK 2 - HET DIDACTISCH MODEL
Wat is lesgeven, didactiek?
• Doceren
• Kennis bijbrengen
• Lessen
• Onderrichten
• Onderwijzen
Bij het maken van een les hou je rekening met:
Mens en
maatschappijbeeld
Evaluatie Beginsituatie
• Leer en
vormingsproces:
- Leerinhouden Doelstellingen
- Didactische
werkvormen
- Media
Dit is het didactisch model Van Gelder (naam goed onthouden)
Het geeft de essentiële aspecten en de relaties daartussen weer.
Een didactisch model biedt steun bij het zelf voorbereiden, geven en evalueren van lessen.
Het is daarnaast een referentiekader voor het didactisch denken in het algemeen.
De praktische uitvoering ervan gebeurt het best aan de hand van een aantal didactische
sleutelvragen:
- DE BEGINSITUATIE (in welke situatie begin ik?)
Aan welke leerlingen geef ik les?
Welke mogelijkheden en kwaliteiten bezit je als leraar?
In welke klas?
In welke school?
Welke situationele gegevens?
- DOELSTELLINGEN (wat wil ik bereiken?)
Raakt de problematiek van de doelstellingen in maatschappij en gezin, in
schoolgemeenschap en in het eigenlijke klasgebeuren.
, • Wat moet er volgens de maatschappij en/ of het gezin bereikt worden?
Wordt vertaald in de eindtermen en ontwikkelingsdoelen
• Wat moet er volgens de schoolgemeenschap / het onderwijsnet bereikt worden?
Worden vertaald in leerplandoelstellingen
• Didactische cahiers
Hierin zitten een aantal didactische wenken en tips voor leerkrachten om
onderwijsdoelen te realiseren. Opgemaakt door leerkrachten,
lerarenopleiders en mensen uit de bedrijfswereld.
• Wat moet er volgens de leerkracht bereikt worden?
Worden vertaald in lesdoelstellingen
Algemene doelstellingen worden ook geïnspireerd door het heersende mens
– en maatschappijbeeld.
- HET LEER – EN VORMINGSPROCES
Wat doe ik om mijn doelstellingen te bereiken? à Analyse van het leer – en
vormingsproces.
• Leerinhouden
Waarmee wordt het kunnen van iets bereikt?
à Welke leerstof moet ik kiezen? / Hoe de leerstof ordenen?
• Didactische werkvormen
Hoe wordt een nieuwe vaardigheid bereikt?
à Wat moeten de lln. doen? / Wat zal ik doen?
• Media
Met welke hulpmiddelen?
à Welk didactisch materiaal? / Waar kan ik ICT integreren?
- EVALUATIE
Met welk resultaat heb ik mijn les(sen) gegeven? Zijn de doelstellingen bereikt?
- OPMERKINGEN
Dit model is een oversimplificatie van de werkelijkheid. Er ontbreken namelijk nog
een aantal belangrijke factoren.
à Er wordt niet gevisualiseerd waar de doelstellingen vandaag komen.
à Invloed van de interacties tussen leerkracht – leerling – medeleerlingen komt
niet tot uiting
à Evaluatie beïnvloedt de verschillende fasen!
HOOFDSTUK 3 – DE BEGINSITUATIE
Het is belangrijk dat de leerkracht zicht krijgt op de verschillen tussen scholen, klassen
en leerlingen. Op die manier kan hij/zij zijn onderwijs hieraan aanpassen en
verbeteren. We noemen deze verschillen beïnvloedingsfactoren van de didactische
beginsituatie.
HOOFDSTUK 1 - BASISBEGRIPPEN
ONTWIKKELING
Het kind ontwikkelt (zich); het heeft een hele ontwikkeling doorgemaakt:
- Uitgroeien, volledig worden
- Meer kennis opdoen, meer vaardigheden verwerven
- Meer ‘beschaving’ opdoen
We definiëren dit als:
De veranderingsprocessen die iemand doormaakt gedurende zijn volledige levensloop.
Ontwikkeling wordt beïnvloed door zowel rijping als leren.
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen:
- Psychomotorische ontwikkeling
- Affectieve ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling
Het ontwikkelingsproces moet begeleid worden. Iedereen die hierin begeleidt heeft een
hulpverlenende functie. Het gaat hier om verschillende processen:
- Opvoeden
- Onderwijzen
- Vormen
OPVOEDING
Letterlijk: door het verschaffen van voedsel grootbrengen, doen opwassen.
De term is ontleed aan het Griekse ‘paidagogia’: het geven van leiding aan kinderen.
In bredere zin: het leren leven als mens in deze maatschappij.
We definiëren dit als:
Het proces waarin iemand wordt gevormd naar de normen en waarden van diens
opvoeder(s) en daarmee meestal de samenleving waarin hij leeft.
Deze term wordt vaak gebruikt voor kinderen, die tijdens hun jeugd de normen en
waarden van hun omgeving worden bijgebracht.
Nieuwe opvoeding door fout gedrag à Heropvoeding
Ouders, jeugdleiders, leraren,… hebben functie van opvoeder. Opvoeden was vroeger
eerder een gezinsactiviteit, maar dit accent is de laatste jaren toch wat verschoven. (niet
altijd positief)
Pedagogiek of opvoedkunde is de wetenschap die zich bezighoudt met de studie van de
manier waarop volwassenen (onderwijzers, ouders, opvoeders) jeugdigen grootbrengen
met een bepaald doel.
Een beoefenaar van deze studie noemen we een pedagoog; het is dus in eerste instantie
een theoreticus.
, ONDERWIJS
Definiëren we als:
Het overbrengen van kennis en vaardigheden met vooraf vastgestelde doelen en
didactieken door specialisten.
In schoolverband spreekt men van onderwijzen wanneer het beheersen van de kennis en
vaardigheden wordt nagestreefd.
(leren lezen, werkwoorden vervoegen in een vreemde taal,…)
VORMING
Definiëren we als:
Het doelgericht overbrengen van kennis en vaardigheden aan leerlingen in combinatie
met het doelgericht beïnvloeden van houdingen (attitudes) van leerlingen door
leerkrachten.
Vorming: opvoeding + onderwijs
• Materiële vorming: overbrengen van kennis en vaardigheden staat centraal
• Formele vorming: leerling zelf veranderen als wezen (invloed hebben op de leerling
zijn houdingen en denk – en werkmethodes)
Scholen moeten zowel aan materiële – als formele vorming werken.
Kennis Onderwijs Vormen
Vaardigheden Opvoeden
Attitudes
ONDERWIJSKUNDE
De wetenschap die alle aspecten van onderwijs en vorming bestudeert.
Onderwijsbeleid + organisatie van scholen + didactiek
DIDACTIEK
Houdt zich bezig met de vraag hoe kennis, vaardigheden en houdingen door een
leerkracht kunnen worden geleerd aan leerlingen.
Steunt vooral op theorie & onderzoek uit de psychologie en pedagogiek.
• Algemene didactiek
Bestudeert de algemene wetmatigheden volgens welke men best iets aanleert.
(Hoe motiveert men leerlingen, hoe gebruik ik het bord, hoe wordt het leerproces
geëvalueerd?)
• Vakdidactiek
Legt uit hoe een bepaald vak best wordt geleerd met vakspecifieke leermiddelen.
METHODIEK
Bestudeert enkel de methode of de manier van het lesgeven.
, HOOFDSTUK 2 - HET DIDACTISCH MODEL
Wat is lesgeven, didactiek?
• Doceren
• Kennis bijbrengen
• Lessen
• Onderrichten
• Onderwijzen
Bij het maken van een les hou je rekening met:
Mens en
maatschappijbeeld
Evaluatie Beginsituatie
• Leer en
vormingsproces:
- Leerinhouden Doelstellingen
- Didactische
werkvormen
- Media
Dit is het didactisch model Van Gelder (naam goed onthouden)
Het geeft de essentiële aspecten en de relaties daartussen weer.
Een didactisch model biedt steun bij het zelf voorbereiden, geven en evalueren van lessen.
Het is daarnaast een referentiekader voor het didactisch denken in het algemeen.
De praktische uitvoering ervan gebeurt het best aan de hand van een aantal didactische
sleutelvragen:
- DE BEGINSITUATIE (in welke situatie begin ik?)
Aan welke leerlingen geef ik les?
Welke mogelijkheden en kwaliteiten bezit je als leraar?
In welke klas?
In welke school?
Welke situationele gegevens?
- DOELSTELLINGEN (wat wil ik bereiken?)
Raakt de problematiek van de doelstellingen in maatschappij en gezin, in
schoolgemeenschap en in het eigenlijke klasgebeuren.
, • Wat moet er volgens de maatschappij en/ of het gezin bereikt worden?
Wordt vertaald in de eindtermen en ontwikkelingsdoelen
• Wat moet er volgens de schoolgemeenschap / het onderwijsnet bereikt worden?
Worden vertaald in leerplandoelstellingen
• Didactische cahiers
Hierin zitten een aantal didactische wenken en tips voor leerkrachten om
onderwijsdoelen te realiseren. Opgemaakt door leerkrachten,
lerarenopleiders en mensen uit de bedrijfswereld.
• Wat moet er volgens de leerkracht bereikt worden?
Worden vertaald in lesdoelstellingen
Algemene doelstellingen worden ook geïnspireerd door het heersende mens
– en maatschappijbeeld.
- HET LEER – EN VORMINGSPROCES
Wat doe ik om mijn doelstellingen te bereiken? à Analyse van het leer – en
vormingsproces.
• Leerinhouden
Waarmee wordt het kunnen van iets bereikt?
à Welke leerstof moet ik kiezen? / Hoe de leerstof ordenen?
• Didactische werkvormen
Hoe wordt een nieuwe vaardigheid bereikt?
à Wat moeten de lln. doen? / Wat zal ik doen?
• Media
Met welke hulpmiddelen?
à Welk didactisch materiaal? / Waar kan ik ICT integreren?
- EVALUATIE
Met welk resultaat heb ik mijn les(sen) gegeven? Zijn de doelstellingen bereikt?
- OPMERKINGEN
Dit model is een oversimplificatie van de werkelijkheid. Er ontbreken namelijk nog
een aantal belangrijke factoren.
à Er wordt niet gevisualiseerd waar de doelstellingen vandaag komen.
à Invloed van de interacties tussen leerkracht – leerling – medeleerlingen komt
niet tot uiting
à Evaluatie beïnvloedt de verschillende fasen!
HOOFDSTUK 3 – DE BEGINSITUATIE
Het is belangrijk dat de leerkracht zicht krijgt op de verschillen tussen scholen, klassen
en leerlingen. Op die manier kan hij/zij zijn onderwijs hieraan aanpassen en
verbeteren. We noemen deze verschillen beïnvloedingsfactoren van de didactische
beginsituatie.
