Technisch lezen
Logopedie is geen bijles
Kinderen die bij ons komen halen geen voldoening uit het standaardaanbod op school
Onze strategieën en interventies inzetten die bewezen hebben dat ze een verschil maken
Wij gaan met veel explicietere ondersteuning zaken aan bod laten komen. Een juf hanteert die, maar
gaat hier veel sneller over omdat het leren van lezen en spellen bij het grootste deel van de kinderen
zeer vlot gaat
Therapie TL geen pasklaar antwoord
Elementen uit
1. Meta-analyses en effectiviteitstudies: in functie van EBP
Effectenstudies worden vaak samengevat in een handboek. De belangrijkste effectenstudies
zijn samengevat in het handboek van Wim Van den Broeck, prof VUB, hoofdstuk IV van deze
syllabus ‘interventieonderzoek: effectieve interventies bij leesproblemen’
2. Literatuur: Ruijssenaers, Van der Leij, …
3. Onderwijs: modellen/methodes TL/SP/BL, alsook RTI, …
4. Remediëringsprogramma’s: TL /SP/ BL
5. Eigen oefeningen
Doel van therapie TL
’Het globale doel van de dyslexiebehandeling is het technisch kunnen lezen en/of spellen op een
zodanige wijze dat de cliënt kan voldoen aan de passende eisen die binnen de context van zijn of haar
dagelijks functioneren worden gesteld.’
Effectief
1. Taakspecifieke therapie: TKK – KTK – lezen – spellen
2. Taakgerelateerde therapie: klankbewustzijn, benoemsnelheid (RAN)
If your child is being tested for reading, executive functioning issues or slow processing
speed, you may hear the term rapid automatized naming (RAN). It refers to the ability to
quickly name aloud a series of familiar items on a page. These include letters, numbers,
colors or objects.
Niet effectief!
3. Niet-taakspecifieke therapie: basisfunctietraining (motoriek, psychomotoriek, visuele
ontwikkeling, auditieve ontwikkeling …), taaltraining, training van algemene cognitieve
leerprocessen …
I. Algemene principes therapie TL
1. Alfabetisch principe
Fonologische structuur als basis voor
schrift
TAAL
- Medeklinkers en klinkers → fonemen → betekenisonderscheid
- Allofonen
- Grafemen
Maar
- Co-articulatiefoneem: Klanken voorafgaand en volgend beïnvloeden elkaar
- Detecteren klankverschillen afzonderlijke klanken heel moeilijk
(Door te lezen en leren schrijven en spellen wordt fonemisch bewustzijn verder ontwikkeld)
1
, Visuele symbolen = abstract & willekeurig
Leesvaardigheid ontwikkelt niet spontaan
Alfabetische fase
Leren lezen = relatie grafeem – foneem
Lezen en spellen gebeurd niet vanzelf, moeten we expliciet aan bod laten komen
Niet meer leren lezen en spellen uit globaalwoorden, maar vanuit het alfabetisch principe
analyseren we continu woorden en gaan we tekens aan elkaar koppelen
2. Aanleren van TKK
- Letterkennis + fonemisch bewustzijn
TKK = geïntegreerd ‘audiovisueel object’ na jaren leeservaring
Nood aan impliciete fonologische verwerking
➔ Fonologische vaardigheden worden in de kleuterklas al aangeleerd: rijmen, woorden
opsplitsen in groepen, zinnen hakken…
Nood aan fonemisch bewustzijn = doorgedreven manipulatie van klanken
➔ Een woord analyseren uit klanken, klanken terug synthetiseren uit woorden, een
klank weglaten, verwisselen van plaats… = doorgedreven fonologische vaardigheden
= manipuleren van klanken in een woord
Isoleren/segmenteren/analyseren van klanken uit woord is elementair
➔ Isoleren: haalt 1 klank uit een hele klankgroep (bv. wat is de eerste letter?)
Trainen fonemisch bewustzijn gekoppeld aan orthografie!
Fonemen = abstract en tijdelijk
Grafemen = zichtbaar en stabiel
Letterkennis → fonemen in geheugen vast/vergelijken/ manipuleren
Lettertekens → abstractie van in elkaar vloeiende articulatiewegingen
Expliciet opdelen WD in fonemen + letterkennis = 1e stap
➔ Heel belangrijke stap in therapie
- Rol van articulatie
Versterken foneembewustzijn + komen tot geïntegreerde TKK
Bij ruis en achtergrondlawaai: veel informatie uit articulatie
Articulatie = zichtbaar en voelbaar
➔ Koppelen aan mondbeeld, laten voelen hoe kaken staan
Articulatie koppelen aan tekens + foneemsegmentatie
Onderzoek (Ehri, 2014): multisensorische aanpak werkt
- Handgeschreven letters
Multisensorische integratie bij aanleren TKK
Schrijven → motorische code bij visueel-auditieve TKK
Onderzoek Cunningham en Stanovich (1990): schrijven → ! hersengebieden
Schrijfpatronen + visuele aspecten van letters
↓
Zintuiglijk-motorische code in geheugen
↓
Sterke kwaliteitsvolle representaties van letters
2
Logopedie is geen bijles
Kinderen die bij ons komen halen geen voldoening uit het standaardaanbod op school
Onze strategieën en interventies inzetten die bewezen hebben dat ze een verschil maken
Wij gaan met veel explicietere ondersteuning zaken aan bod laten komen. Een juf hanteert die, maar
gaat hier veel sneller over omdat het leren van lezen en spellen bij het grootste deel van de kinderen
zeer vlot gaat
Therapie TL geen pasklaar antwoord
Elementen uit
1. Meta-analyses en effectiviteitstudies: in functie van EBP
Effectenstudies worden vaak samengevat in een handboek. De belangrijkste effectenstudies
zijn samengevat in het handboek van Wim Van den Broeck, prof VUB, hoofdstuk IV van deze
syllabus ‘interventieonderzoek: effectieve interventies bij leesproblemen’
2. Literatuur: Ruijssenaers, Van der Leij, …
3. Onderwijs: modellen/methodes TL/SP/BL, alsook RTI, …
4. Remediëringsprogramma’s: TL /SP/ BL
5. Eigen oefeningen
Doel van therapie TL
’Het globale doel van de dyslexiebehandeling is het technisch kunnen lezen en/of spellen op een
zodanige wijze dat de cliënt kan voldoen aan de passende eisen die binnen de context van zijn of haar
dagelijks functioneren worden gesteld.’
Effectief
1. Taakspecifieke therapie: TKK – KTK – lezen – spellen
2. Taakgerelateerde therapie: klankbewustzijn, benoemsnelheid (RAN)
If your child is being tested for reading, executive functioning issues or slow processing
speed, you may hear the term rapid automatized naming (RAN). It refers to the ability to
quickly name aloud a series of familiar items on a page. These include letters, numbers,
colors or objects.
Niet effectief!
3. Niet-taakspecifieke therapie: basisfunctietraining (motoriek, psychomotoriek, visuele
ontwikkeling, auditieve ontwikkeling …), taaltraining, training van algemene cognitieve
leerprocessen …
I. Algemene principes therapie TL
1. Alfabetisch principe
Fonologische structuur als basis voor
schrift
TAAL
- Medeklinkers en klinkers → fonemen → betekenisonderscheid
- Allofonen
- Grafemen
Maar
- Co-articulatiefoneem: Klanken voorafgaand en volgend beïnvloeden elkaar
- Detecteren klankverschillen afzonderlijke klanken heel moeilijk
(Door te lezen en leren schrijven en spellen wordt fonemisch bewustzijn verder ontwikkeld)
1
, Visuele symbolen = abstract & willekeurig
Leesvaardigheid ontwikkelt niet spontaan
Alfabetische fase
Leren lezen = relatie grafeem – foneem
Lezen en spellen gebeurd niet vanzelf, moeten we expliciet aan bod laten komen
Niet meer leren lezen en spellen uit globaalwoorden, maar vanuit het alfabetisch principe
analyseren we continu woorden en gaan we tekens aan elkaar koppelen
2. Aanleren van TKK
- Letterkennis + fonemisch bewustzijn
TKK = geïntegreerd ‘audiovisueel object’ na jaren leeservaring
Nood aan impliciete fonologische verwerking
➔ Fonologische vaardigheden worden in de kleuterklas al aangeleerd: rijmen, woorden
opsplitsen in groepen, zinnen hakken…
Nood aan fonemisch bewustzijn = doorgedreven manipulatie van klanken
➔ Een woord analyseren uit klanken, klanken terug synthetiseren uit woorden, een
klank weglaten, verwisselen van plaats… = doorgedreven fonologische vaardigheden
= manipuleren van klanken in een woord
Isoleren/segmenteren/analyseren van klanken uit woord is elementair
➔ Isoleren: haalt 1 klank uit een hele klankgroep (bv. wat is de eerste letter?)
Trainen fonemisch bewustzijn gekoppeld aan orthografie!
Fonemen = abstract en tijdelijk
Grafemen = zichtbaar en stabiel
Letterkennis → fonemen in geheugen vast/vergelijken/ manipuleren
Lettertekens → abstractie van in elkaar vloeiende articulatiewegingen
Expliciet opdelen WD in fonemen + letterkennis = 1e stap
➔ Heel belangrijke stap in therapie
- Rol van articulatie
Versterken foneembewustzijn + komen tot geïntegreerde TKK
Bij ruis en achtergrondlawaai: veel informatie uit articulatie
Articulatie = zichtbaar en voelbaar
➔ Koppelen aan mondbeeld, laten voelen hoe kaken staan
Articulatie koppelen aan tekens + foneemsegmentatie
Onderzoek (Ehri, 2014): multisensorische aanpak werkt
- Handgeschreven letters
Multisensorische integratie bij aanleren TKK
Schrijven → motorische code bij visueel-auditieve TKK
Onderzoek Cunningham en Stanovich (1990): schrijven → ! hersengebieden
Schrijfpatronen + visuele aspecten van letters
↓
Zintuiglijk-motorische code in geheugen
↓
Sterke kwaliteitsvolle representaties van letters
2
