GERONTOLOGIE: PAUL PHILIPS
1
,Inhoud
Modellen over ouderdom.........................................................................................................................................3
Inleiding.................................................................................................................................................................4
Impliciete en expliciete ouderenbeelden..............................................................................................................4
Modellen over ouder worden...............................................................................................................................5
ageism (=kwalijke uitwassen van een op hol geslagen economisch model)....................................................5
Zorgmodellen (3)...................................................................................................................................................7
Het evolutieperspectief.........................................................................................................................................8
moderne theorie 1 : veroudering ten gevolge van natuurlijke selectie...........................................................9
Moderne theorie 2: Veroudering gekoppeld aan de optimale levensgeschiedenis.......................................10
Belevingen van ouderen zelf...............................................................................................................................11
De levensloop..........................................................................................................................................................11
Veranderingen tijdens het leven.........................................................................................................................11
Determinanten van de levensloop......................................................................................................................13
baltes en baltes...............................................................................................................................................13
Generaties...........................................................................................................................................................15
Het individu als producent van zijn levensloop..................................................................................................16
Ontwikkelingstaken in de ouderdom..................................................................................................................17
Persoonlijkheid en identiteit van de oudere...........................................................................................................18
“Ik ben wel ouder geworden, maar niet anders geworden.”.............................................................................18
Een model van de persoonlijkheid......................................................................................................................18
Structurele aspecten van de persoonlijkheid.....................................................................................................19
Procesaspecten van de persoonlijkheid..............................................................................................................20
Cognitieve veroudering (algemene intelligentie, snelheid van informatieverwerking, aandacht, geheugen)......21
1. Het algemeen intellectueel presteren gaan achteruit bij het toenemen van de leeftijd...............................21
2. Longitudinaal onderzoek laat zien dat mensen pas veel later piek bereiken t.a.v. intellectuele vaardigheden
.............................................................................................................................................................................23
3. achteruitgang is geen universeel verschijnsel.................................................................................................23
4. OUDEREN ZIJN CONSISENT LANGZAMER DAN JONGEREN.............................................................................24
5. DE LEEFTIJDSGEBONDEN VERLANGZAMING IS RELATIEF voorspelbaar.........................................................24
6. verlangzaming is proportioneel.......................................................................................................................24
7. De verlangzamingsfactor kent een variabiliteit..............................................................................................25
8. er is geen verschil tussen jongeren en ouderen op het gebied van de selectieve aandacht.........................25
9. Ouderen zijn langzamer in het uitvoeren van taken waarbij de aandacht moet verdeeld worden over 2
gebieden..............................................................................................................................................................26
10. Ouderen ondervinden geen problemen wanneer ze 2 taken afwisselend moeten uitvoeren....................26
11. De grootte van het aandachtsveld neemt af bij het toenemen van de leeftijd............................................26
2
, 12. Ouderen kunnen minder informatie in het werkgeheugen vasthouden dan jongeren...............................27
13. verouderen leidt tot een forse achteruitgang in het functioneren van het episodisch geheugen, terwijl het
semantische geheugen grotendeels intact blijft.................................................................................................28
14. Twee stoornissen bij ouderen t.a.v. het semantische geheugen betreffen het naamgeven van personen
en het vinden van woorden................................................................................................................................29
15. HET GEHEUGEN VOOR CONTECT WERKT MINDER GOED BIJ OUDEREN DAN BIJ JONGEREN......................30
16. IN HET VERRE LANGETERMIJNGEHEUGEN VERVAAGT INFORMATIE OP 2 MOMENT’EN IN DE TIJD: NA 2 EN
35 JAAR................................................................................................................................................................30
17. Het autobiografisch geheugen is selectief in het vergeten..........................................................................31
Rouw en verlies.......................................................................................................................................................31
inleiding...............................................................................................................................................................31
elementen van een normale rouw......................................................................................................................32
1. Shock en ontkenning...................................................................................................................................32
2. Opstandigheid en protest............................................................................................................................32
3. Onderhandelen/marchanderen..................................................................................................................32
4. Depressiviteit...............................................................................................................................................32
5. Aanvaarding.................................................................................................................................................33
overige elementen van een normale rouw.........................................................................................................33
moeilijke rouw.....................................................................................................................................................34
Moeilijke rouw (gedragscomponenten)..........................................................................................................34
Risicofactoren..................................................................................................................................................35
omgaan met rouw en verlies als zorgverlener....................................................................................................37
Voorafgaande opmerking................................................................................................................................37
DONT’S............................................................................................................................................................37
DO’S.................................................................................................................................................................37
SAMENVATTING GERONTOLOGIE:
PAUL PHILIPS
MODELLEN OVER OUDERDOM
3
, INLEIDING
In de maatschappij bestaan er duidelijke beelden over de verschillende leefgroepen.
Typische jongere
Typisch volwassene
Typische oudere
Media speelt ook een belangrijke rol over deze beeldvorming. Beelden over ouder worden en oud
zijn op basis van onze persoonlijke ervaring, omgang met onze oudere ouders en grootouders, etc.
=>proces van beeldvorming gebeurt vanaf jonge leeftijd.
IMPLICIETE EN EXPLICIETE OUDERENBEELDEN
Mensen zijn zich niet bewust van hun ouderen- of ouderdomsbeelden => impliciete beelden.
We onderscheiden impliciete en expliciete beelden. (3 beelden)
1. Het impliciete ouderenbeeld (“Geleefd ouderenbeeld”)
Een beeld over hoe oudere mensen zijn en zouden moeten zijn, manifesteert zich in de manier
waarop mensen zich tegenover ouderen gedragen.
Steunt op stereotypen en vooroordelen. Zelden van bewust.
2. Het expliciete gesproken ouderenbeeld
De opvattingen van ouderen worden ondervraagd aan de hand van een enquête, interview, etc.
Wat mensen vertellen wat hu opvattingen over ouderen zijn.
3. Het expliciete, wetenschappelijk verantwoorde ouderenbeeld
Doordacht en coherent.
Stilgestaan bij de opvattingen over ouderen waardoor opnieuw een ander beeld ontstaan =>
vertoont samenhang en wordt als leidraad gebruikt.
Ideeën via onderzoek uitgeklaard? Wetenschappelijk verantwoord ouderenbeeld.
4
1
,Inhoud
Modellen over ouderdom.........................................................................................................................................3
Inleiding.................................................................................................................................................................4
Impliciete en expliciete ouderenbeelden..............................................................................................................4
Modellen over ouder worden...............................................................................................................................5
ageism (=kwalijke uitwassen van een op hol geslagen economisch model)....................................................5
Zorgmodellen (3)...................................................................................................................................................7
Het evolutieperspectief.........................................................................................................................................8
moderne theorie 1 : veroudering ten gevolge van natuurlijke selectie...........................................................9
Moderne theorie 2: Veroudering gekoppeld aan de optimale levensgeschiedenis.......................................10
Belevingen van ouderen zelf...............................................................................................................................11
De levensloop..........................................................................................................................................................11
Veranderingen tijdens het leven.........................................................................................................................11
Determinanten van de levensloop......................................................................................................................13
baltes en baltes...............................................................................................................................................13
Generaties...........................................................................................................................................................15
Het individu als producent van zijn levensloop..................................................................................................16
Ontwikkelingstaken in de ouderdom..................................................................................................................17
Persoonlijkheid en identiteit van de oudere...........................................................................................................18
“Ik ben wel ouder geworden, maar niet anders geworden.”.............................................................................18
Een model van de persoonlijkheid......................................................................................................................18
Structurele aspecten van de persoonlijkheid.....................................................................................................19
Procesaspecten van de persoonlijkheid..............................................................................................................20
Cognitieve veroudering (algemene intelligentie, snelheid van informatieverwerking, aandacht, geheugen)......21
1. Het algemeen intellectueel presteren gaan achteruit bij het toenemen van de leeftijd...............................21
2. Longitudinaal onderzoek laat zien dat mensen pas veel later piek bereiken t.a.v. intellectuele vaardigheden
.............................................................................................................................................................................23
3. achteruitgang is geen universeel verschijnsel.................................................................................................23
4. OUDEREN ZIJN CONSISENT LANGZAMER DAN JONGEREN.............................................................................24
5. DE LEEFTIJDSGEBONDEN VERLANGZAMING IS RELATIEF voorspelbaar.........................................................24
6. verlangzaming is proportioneel.......................................................................................................................24
7. De verlangzamingsfactor kent een variabiliteit..............................................................................................25
8. er is geen verschil tussen jongeren en ouderen op het gebied van de selectieve aandacht.........................25
9. Ouderen zijn langzamer in het uitvoeren van taken waarbij de aandacht moet verdeeld worden over 2
gebieden..............................................................................................................................................................26
10. Ouderen ondervinden geen problemen wanneer ze 2 taken afwisselend moeten uitvoeren....................26
11. De grootte van het aandachtsveld neemt af bij het toenemen van de leeftijd............................................26
2
, 12. Ouderen kunnen minder informatie in het werkgeheugen vasthouden dan jongeren...............................27
13. verouderen leidt tot een forse achteruitgang in het functioneren van het episodisch geheugen, terwijl het
semantische geheugen grotendeels intact blijft.................................................................................................28
14. Twee stoornissen bij ouderen t.a.v. het semantische geheugen betreffen het naamgeven van personen
en het vinden van woorden................................................................................................................................29
15. HET GEHEUGEN VOOR CONTECT WERKT MINDER GOED BIJ OUDEREN DAN BIJ JONGEREN......................30
16. IN HET VERRE LANGETERMIJNGEHEUGEN VERVAAGT INFORMATIE OP 2 MOMENT’EN IN DE TIJD: NA 2 EN
35 JAAR................................................................................................................................................................30
17. Het autobiografisch geheugen is selectief in het vergeten..........................................................................31
Rouw en verlies.......................................................................................................................................................31
inleiding...............................................................................................................................................................31
elementen van een normale rouw......................................................................................................................32
1. Shock en ontkenning...................................................................................................................................32
2. Opstandigheid en protest............................................................................................................................32
3. Onderhandelen/marchanderen..................................................................................................................32
4. Depressiviteit...............................................................................................................................................32
5. Aanvaarding.................................................................................................................................................33
overige elementen van een normale rouw.........................................................................................................33
moeilijke rouw.....................................................................................................................................................34
Moeilijke rouw (gedragscomponenten)..........................................................................................................34
Risicofactoren..................................................................................................................................................35
omgaan met rouw en verlies als zorgverlener....................................................................................................37
Voorafgaande opmerking................................................................................................................................37
DONT’S............................................................................................................................................................37
DO’S.................................................................................................................................................................37
SAMENVATTING GERONTOLOGIE:
PAUL PHILIPS
MODELLEN OVER OUDERDOM
3
, INLEIDING
In de maatschappij bestaan er duidelijke beelden over de verschillende leefgroepen.
Typische jongere
Typisch volwassene
Typische oudere
Media speelt ook een belangrijke rol over deze beeldvorming. Beelden over ouder worden en oud
zijn op basis van onze persoonlijke ervaring, omgang met onze oudere ouders en grootouders, etc.
=>proces van beeldvorming gebeurt vanaf jonge leeftijd.
IMPLICIETE EN EXPLICIETE OUDERENBEELDEN
Mensen zijn zich niet bewust van hun ouderen- of ouderdomsbeelden => impliciete beelden.
We onderscheiden impliciete en expliciete beelden. (3 beelden)
1. Het impliciete ouderenbeeld (“Geleefd ouderenbeeld”)
Een beeld over hoe oudere mensen zijn en zouden moeten zijn, manifesteert zich in de manier
waarop mensen zich tegenover ouderen gedragen.
Steunt op stereotypen en vooroordelen. Zelden van bewust.
2. Het expliciete gesproken ouderenbeeld
De opvattingen van ouderen worden ondervraagd aan de hand van een enquête, interview, etc.
Wat mensen vertellen wat hu opvattingen over ouderen zijn.
3. Het expliciete, wetenschappelijk verantwoorde ouderenbeeld
Doordacht en coherent.
Stilgestaan bij de opvattingen over ouderen waardoor opnieuw een ander beeld ontstaan =>
vertoont samenhang en wordt als leidraad gebruikt.
Ideeën via onderzoek uitgeklaard? Wetenschappelijk verantwoord ouderenbeeld.
4
