MILIEU-ECONOMIE
Examen: motiveren waarom iets de juiste berekening zou zijn en niet alleen de berekening vb waarom
subsidies of waarom taks
Open vragen met mening van belang
6 open vragen met deelvragen
Externaliteiten vb uitstoot van CO2 die niet in de verkoop prijs worden gezet maar wel een bepaalde kost
hebben voor het milieu Vb vuurtoren => zie economie schakeljaar
Interaltiteiten => CO2 taks met als gevolg een stijging van de prijs
Covid < recessie (economische link) 🡪 hoe gaan we het terugverdienen? < klimaatverandering (problematiek
niet verdwenen) < biodiversiteitsuitdagingen (even immens als klimaatveranderingen)
Actualiteit:
● milieuactivisten moeten voorzichtig zijn, tegenwoordig wordt recordaantal vermoord
● wees kritisch
vb. Zijn drijvende zonneparken een goed idee? 🡪 gaat
nog niet op zee
eerste reflectie: Liggen onze daken al vol? Nee
Elke 1.000 kilowattuur elektriciteit die er opgewekt wordt, kost ruim 60 euro. Ter vergelijking: de
stroomprijs op de Belgische groothandelsmarkt schommelt momenteel tussen 30 en 35 euro per
1.000 kilowattuur
HOOFDSTUK I: BOUWSTENEN VOOR EEN VERRUIMDE MILIEUECONOMIE
I.1 Ecosysteemvisie en economische groei
Oranje staafjes:
groei 🡪 meestal 1-
2% groei 🡪 niet
grootst groeiende
economie
🡪 redeneringen
hebben wel
beperkingen
Beperkingen aan
bbp:
a) Natuurlijk kapitaal zit er niet in (voor Vlaanderen niet zo heel erg)
1
,b) Meet bepaalde dingen die er mss niet in moeten: vb. oorlogseconomie, of veel economische activiteit om
groot olielek op te ruimen (eigenlijk – door verlies diversiteit, maar werkelijk + door toegenomen werk)
� Klassieke (vereenvoudigde) benadering:
Basismodel dat zeer beperkt is vb overheid wordt niet opgenomen in het model
Productiefactoren vb arbied
� Ecosysteemvisie: interactie tussen de economie (industriële maatschappij) en de natuur
(metabolisme)
Economie wisselt stoffen uit met haar
natuurlijke omgeving => industrieel
metabolisme
1. Bronfunctie: zon,
fossiele brandstoffen,
mineralen, …
2. Stortfunctie: na
gebruik, omzetting en
opslag: materie en
energie afgevoerd naar omgeving
3. Kaderfunctie: continue wisselwerking met omgeving
Economie als kernprobleem => Productie maakt gebruikt van natuur => Natuur is een bron van grondstoffen
=> Consumptie resulteert in stort en afval dat terug gestuurd wordt naar de natuur
Europa stort nog 24% uit naar een stortplaat . België en Nederland storten slechts 1% uit naar een stortplaats
=> komt door regelgeving en verbod op vermengingen van afval wordt ook bepaald door omgevingsfactoren vb
kleine afvalstromen filteren is moeilijker
Kaderfunctie: natuur levert bepaalde diensten die het leuk maken om op aarde te leven Vb: behoud van een
bepaalde temp, propere lucht enz.
Indien kader wordt verstoord brengt dit bepaalde gevolgen
Conservatieve benadering => afwenteling kan volgens 4 methoden:
- Verpakken van afval vb nucleair afval
- Verdunnen van afval vb 3M
- Verplaatsen in de ruimte (vb van antwerpen naar gent) of verplaatsen in de tijd
- Verspreiden = verdunning op geografische schaal zodat lasten worden verdeeld
2
,Massa- en energiestromen zijn onderhevig aan natuurwetten (thermodynamica) => natuurwetten worden in de
economie vaak niet bekeken
▪ Wet van behoud van massa/energie => onmogelijk massa creëren of vernietigen
▪ Bv. 1 kg olie + 11 kg lucht => 12 kg gasses CO 2, H2O, C-H’s, PACs, …
▪ Wet van stijgende entropie (dalende kwaliteit)
▪ Bv. Energie conversies/transfers (hoog -> laag), vermengingen,…
▪ Nicholas Georgescu-Roegen
▪ The Entropy Law and the Economic Process
▪ Een van de grondleggers van de ecologische economie
Waarom kwam de vervuiling op ons bord?
smog, metaaldeposities => werkelijk
mensen aan gestorven
brengen ook kosten met zich mee: vb.
ziekenhuiskosten
Impact op welzijn van consumenten en
welvaart (vb men moet op meer afgelegen
plekken de grondstoffen gaan halen, gaat
gepaard met stijgende kosten)
Uitputting: overbelasting vd bronnen
Vervuiling: overbelasting vh storten
Aantasting: draagkracht van de natuur en leefbaarheid staan onder druk
Voor s-nieuwe tech is er nood aan stijgende aantal elementen met voortuitgang van de technologie
Verschillende ecologische grenzen besproken:
biodiversiteit en nitraatcycli zijn ook problematisch,
niet enkel klimaatverandering
Ecologische grenzen: “non-negotiable basis for our
social and economic development”
● WWF Living planet report => ecologische voetafdruk berekenen
● Global footprint network
3
, o Ecological footprint
o Earth overshoot Day (29 Juli 2021)
o Klopt niet helemaal, maar het is wel een signaal 🡪 om alles te kunnen optellen
● Encycliek ‘Laudato Si’: geschreven door de paus (aandacht voor klimaat- en milieuvervuiling)
● Onbegrensde economische groei (kan dit?):
o Onverzadigbare materiële wensen
o Relatief schaarse middelen (neoklassieke economie)
▪ Substitutie en technologische vooruitgang
technologisch oplossen? => emissie loze stallen, voeding aanpassen of op een andere
manier gaan consumeren?
o Herman Daly:
▪ Onmogelijk & niet wenselijk + Zonder groei gaat het ook
Ecosysteemvisie
We kijken vaak naar geld, maar ook zelfrealisatie en
geluk zijn belangrijk!
Grondstoffen oogsten via technologie die worden
omgezet tot economische middelen enz.
Maakt geld gelukkig? Ja tot een bepaald niveau
Rechtlijnig verband, tussen blijdschap en
welvaart, stopt vanaf het moment dat je
voldoende basismiddelen hebt
Vanaf een bepaald niveau fluctuaties, je kan ook
gewoon pech hebben
Rijkste landen: Scandinavische landen zijn niet
het gelukkigste: minder licht / slechter weer
Welvaart ≠ welzijn
IPCC: Synthese rapport
2e grafiek:
Onzekerheidsmarge, nu
ongeveer aan 1,1°C
Enkel 1,5°C te halen als de
sociale schade immens zijn
1e wat de mens doet
4
Examen: motiveren waarom iets de juiste berekening zou zijn en niet alleen de berekening vb waarom
subsidies of waarom taks
Open vragen met mening van belang
6 open vragen met deelvragen
Externaliteiten vb uitstoot van CO2 die niet in de verkoop prijs worden gezet maar wel een bepaalde kost
hebben voor het milieu Vb vuurtoren => zie economie schakeljaar
Interaltiteiten => CO2 taks met als gevolg een stijging van de prijs
Covid < recessie (economische link) 🡪 hoe gaan we het terugverdienen? < klimaatverandering (problematiek
niet verdwenen) < biodiversiteitsuitdagingen (even immens als klimaatveranderingen)
Actualiteit:
● milieuactivisten moeten voorzichtig zijn, tegenwoordig wordt recordaantal vermoord
● wees kritisch
vb. Zijn drijvende zonneparken een goed idee? 🡪 gaat
nog niet op zee
eerste reflectie: Liggen onze daken al vol? Nee
Elke 1.000 kilowattuur elektriciteit die er opgewekt wordt, kost ruim 60 euro. Ter vergelijking: de
stroomprijs op de Belgische groothandelsmarkt schommelt momenteel tussen 30 en 35 euro per
1.000 kilowattuur
HOOFDSTUK I: BOUWSTENEN VOOR EEN VERRUIMDE MILIEUECONOMIE
I.1 Ecosysteemvisie en economische groei
Oranje staafjes:
groei 🡪 meestal 1-
2% groei 🡪 niet
grootst groeiende
economie
🡪 redeneringen
hebben wel
beperkingen
Beperkingen aan
bbp:
a) Natuurlijk kapitaal zit er niet in (voor Vlaanderen niet zo heel erg)
1
,b) Meet bepaalde dingen die er mss niet in moeten: vb. oorlogseconomie, of veel economische activiteit om
groot olielek op te ruimen (eigenlijk – door verlies diversiteit, maar werkelijk + door toegenomen werk)
� Klassieke (vereenvoudigde) benadering:
Basismodel dat zeer beperkt is vb overheid wordt niet opgenomen in het model
Productiefactoren vb arbied
� Ecosysteemvisie: interactie tussen de economie (industriële maatschappij) en de natuur
(metabolisme)
Economie wisselt stoffen uit met haar
natuurlijke omgeving => industrieel
metabolisme
1. Bronfunctie: zon,
fossiele brandstoffen,
mineralen, …
2. Stortfunctie: na
gebruik, omzetting en
opslag: materie en
energie afgevoerd naar omgeving
3. Kaderfunctie: continue wisselwerking met omgeving
Economie als kernprobleem => Productie maakt gebruikt van natuur => Natuur is een bron van grondstoffen
=> Consumptie resulteert in stort en afval dat terug gestuurd wordt naar de natuur
Europa stort nog 24% uit naar een stortplaat . België en Nederland storten slechts 1% uit naar een stortplaats
=> komt door regelgeving en verbod op vermengingen van afval wordt ook bepaald door omgevingsfactoren vb
kleine afvalstromen filteren is moeilijker
Kaderfunctie: natuur levert bepaalde diensten die het leuk maken om op aarde te leven Vb: behoud van een
bepaalde temp, propere lucht enz.
Indien kader wordt verstoord brengt dit bepaalde gevolgen
Conservatieve benadering => afwenteling kan volgens 4 methoden:
- Verpakken van afval vb nucleair afval
- Verdunnen van afval vb 3M
- Verplaatsen in de ruimte (vb van antwerpen naar gent) of verplaatsen in de tijd
- Verspreiden = verdunning op geografische schaal zodat lasten worden verdeeld
2
,Massa- en energiestromen zijn onderhevig aan natuurwetten (thermodynamica) => natuurwetten worden in de
economie vaak niet bekeken
▪ Wet van behoud van massa/energie => onmogelijk massa creëren of vernietigen
▪ Bv. 1 kg olie + 11 kg lucht => 12 kg gasses CO 2, H2O, C-H’s, PACs, …
▪ Wet van stijgende entropie (dalende kwaliteit)
▪ Bv. Energie conversies/transfers (hoog -> laag), vermengingen,…
▪ Nicholas Georgescu-Roegen
▪ The Entropy Law and the Economic Process
▪ Een van de grondleggers van de ecologische economie
Waarom kwam de vervuiling op ons bord?
smog, metaaldeposities => werkelijk
mensen aan gestorven
brengen ook kosten met zich mee: vb.
ziekenhuiskosten
Impact op welzijn van consumenten en
welvaart (vb men moet op meer afgelegen
plekken de grondstoffen gaan halen, gaat
gepaard met stijgende kosten)
Uitputting: overbelasting vd bronnen
Vervuiling: overbelasting vh storten
Aantasting: draagkracht van de natuur en leefbaarheid staan onder druk
Voor s-nieuwe tech is er nood aan stijgende aantal elementen met voortuitgang van de technologie
Verschillende ecologische grenzen besproken:
biodiversiteit en nitraatcycli zijn ook problematisch,
niet enkel klimaatverandering
Ecologische grenzen: “non-negotiable basis for our
social and economic development”
● WWF Living planet report => ecologische voetafdruk berekenen
● Global footprint network
3
, o Ecological footprint
o Earth overshoot Day (29 Juli 2021)
o Klopt niet helemaal, maar het is wel een signaal 🡪 om alles te kunnen optellen
● Encycliek ‘Laudato Si’: geschreven door de paus (aandacht voor klimaat- en milieuvervuiling)
● Onbegrensde economische groei (kan dit?):
o Onverzadigbare materiële wensen
o Relatief schaarse middelen (neoklassieke economie)
▪ Substitutie en technologische vooruitgang
technologisch oplossen? => emissie loze stallen, voeding aanpassen of op een andere
manier gaan consumeren?
o Herman Daly:
▪ Onmogelijk & niet wenselijk + Zonder groei gaat het ook
Ecosysteemvisie
We kijken vaak naar geld, maar ook zelfrealisatie en
geluk zijn belangrijk!
Grondstoffen oogsten via technologie die worden
omgezet tot economische middelen enz.
Maakt geld gelukkig? Ja tot een bepaald niveau
Rechtlijnig verband, tussen blijdschap en
welvaart, stopt vanaf het moment dat je
voldoende basismiddelen hebt
Vanaf een bepaald niveau fluctuaties, je kan ook
gewoon pech hebben
Rijkste landen: Scandinavische landen zijn niet
het gelukkigste: minder licht / slechter weer
Welvaart ≠ welzijn
IPCC: Synthese rapport
2e grafiek:
Onzekerheidsmarge, nu
ongeveer aan 1,1°C
Enkel 1,5°C te halen als de
sociale schade immens zijn
1e wat de mens doet
4
