Sociaal recht
Inhoudsopgave
Deel 1 Inleiding ................................................................................................................................................ 4
HD 1 Wat is sociale wetgeving? .......................................................................................................................... 4
1.1 Ruim en complex........................................................................................................................................ 4
1.2 Onderhevig aan veranderingen ................................................................................................................. 5
HD 2 Indeling van de sociale wetgeving .............................................................................................................. 9
2.1 Arbeidsrecht ............................................................................................................................................... 9
2.2 Sociale zekerheid ....................................................................................................................................... 9
HD 3 Sociale statuten .......................................................................................................................................... 9
3.1 Werknemer .............................................................................................................................................. 10
3.2 Zelfstandige .............................................................................................................................................. 12
3.3 Ambtenaar ............................................................................................................................................... 12
HD 4 Geschillen in het sociaal recht ................................................................................................................... 13
DEEL 2 Collectieve arbeidsverhoudingen ........................................................................................................ 14
HD 1 Collectief arbeidsrecht .............................................................................................................................. 14
HD 2 Collectief overleg....................................................................................................................................... 16
2.1 Overlegorganen op federaal niveau ........................................................................................................ 16
HD 4 Collectieve arbeidsovereenkomsten ......................................................................................................... 24
DEEL 3 Arbeidsovereenkomsten ..................................................................................................................... 24
HD 1 Inleiding .................................................................................................................................................... 24
1.1 Hierarchie van de bronnen ...................................................................................................................... 24
1.2 Gelijke behandeling van de WN’s bij de sollicitatie en gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie ....... 25
HD 3 Verplichtingen van de partijen .................................................................................................................. 27
3.1 Gemeenschappelijke verplichtingen ........................................................................................................ 27
3.2 Verplichtingen van de werknemer ........................................................................................................... 27
3.3 Verplichtingen van de werkgever ............................................................................................................ 29
Clausules in de arbeidsovereenkomst ................................................................................................................ 30
HD 4 Proefbeding ............................................................................................................................................... 30
HD 5 Scholingsbeding ........................................................................................................................................ 30
HD 6 Scheidsrechtelijke beding .......................................................................................................................... 32
HD 7 Concurrentiebeding................................................................................................................................... 32
7.1 Concurrentiebeding voor arbeiders en bedienden .................................................................................. 32
7.2 Concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordiger ............................................................................ 33
7.3 Andere bedingen ...................................................................................................................................... 34
1
, HD 8 Schorsing van de uitvoering van de AO..................................................................................................... 34
8.1 Begrip schorsing ....................................................................................................................................... 34
8.2 Overmacht ............................................................................................................................................... 34
8.3 Staking ...................................................................................................................................................... 35
8.4 Onvolledige arbeidsdag ........................................................................................................................... 35
8.5 Kort verlet ................................................................................................................................................ 36
8.7 Dwingende redenen ................................................................................................................................. 37
8.8 Moederschapsverlof ................................................................................................................................ 38
8.14 Borstvoedingsverlof ............................................................................................................................... 41
8.15 Borstvoedingspauzes ............................................................................................................................. 41
8.16 Geboorteverlof (vaderschapsverlof - geboorteverlof meeouders)........................................................ 41
8.17 Thematisch verlof en tijdskrediet .......................................................................................................... 42
8.18 Thematisch verlof .................................................................................................................................. 42
8.19 Tijdskrediet ............................................................................................................................................ 46
HD 9 Einde van de arbeidsovereenkomst .......................................................................................................... 49
9.1 Wijzen van beëindiging van de arbeidsovereenkomst ............................................................................ 49
9.2 Einde van de arbeidsovereenkomst door onderlinge toestemming........................................................ 50
9.3 Einde van de arbeidsovereenkomst door overlijden ............................................................................... 50
9.4 Beëindiging van de AO door definitieve arbeidsongeschiktheid ingevolge ziekte of ongeval – medisch
overmacht ...................................................................................................................................................... 50
9.5 Beëindiging van de AO wegens een dringende reden ............................................................................. 51
9.6 Nietige beëindiging met betrekking tot de beëindiging van de AO ......................................................... 53
9.7 Beeindiding van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur .......................................................... 54
9.8 Beëindiging van de AO voor bepaalde of voor een duidelijk omschreven werk ..................................... 65
9.9 Beëindiging van de AO om reden van arbeidsongeschiktheid door ziekte ofgeval ................................. 66
9.10 Sollicitatieverlof tijdens de opzegtermijn .............................................................................................. 67
9.11 Motiveringsplicht van het ontslag gegeven door de werkgever ............................................................ 67
9.12 Maatregelen in het kader van de zoektocht naar een nieuwe job ........................................................ 68
9.13 Formaliteiten.......................................................................................................................................... 70
HD 10 Arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger ......................................................................... 70
HD 11 Studentenovereenkomst ......................................................................................................................... 71
HD 12 Huisarbeid ............................................................................................................................................... 72
HD 13 Telewerk .................................................................................................................................................. 72
HD 14 Uitzendarbeid of interimarbeid ............................................................................................................... 72
HD 15 Alternerend leren en werken .................................................................................................................. 74
HD 16 Arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid .......................................................................................... 74
HD 17 Flexi-jobs ................................................................................................................................................. 75
Deel 4 Arbeidsreglementering ........................................................................................................................ 75
HD 2 Recht van bezoldiging en bescherming van het loon ................................................................................ 75
2.1 Begrip loon ............................................................................................................................................... 75
2.2 Modaliteiten in verband met de loonbetaling ......................................................................................... 76
2.3 Inhoudingen op het loon.......................................................................................................................... 76
2.4 Eindejaarspremie ..................................................................................................................................... 77
2
, HD 4 Betaalde feestdagen ................................................................................................................................. 77
4.1 Verbod van tewerkstelling tijdens de feestdagen.................................................................................... 77
4.2 Vervanging van de feestdagen die met een zondag of een gewone inactiviteitsdag samenvallen ......... 77
4.3 Inhaalrust ................................................................................................................................................. 77
4.4 Betaling (niet-gewerkte) feestdag ........................................................................................................... 77
4.5 Feestdagen bij deeltijdse arbeidstijd ....................................................................................................... 77
DEEL 5 Sociale zekerheid ................................................................................................................................ 78
HD 1 Algemeenheden ........................................................................................................................................ 78
1.1 Doel van de sociale zekerheid .................................................................................................................. 78
1.2 Takken van de sociale zekerheid .............................................................................................................. 78
1.3 Kenmerken van de sociale zekerheid ....................................................................................................... 78
HD 2 Kruispuntbank van de sociale zekerheid (KSZ) .......................................................................................... 79
HD 3 Handvest van de sociaal verzekerde ......................................................................................................... 79
HD 4 Toepassingsgebeid van de socialezekerheidswetgeving ........................................................................... 79
4.1 Het land waarvan de sociale wetgeving toepasselijk is ........................................................................... 79
4.2 Personen op wie de Belgische socialezekerheidswetgeving van toepassing is ....................................... 80
HD 5 Rijkdienst voor sociale zekerheid (rsz) ...................................................................................................... 81
5.1 Structuur en opdracht van RSZ ................................................................................................................ 81
5.2 Berekening van de bijdragen ................................................................................................................... 81
5.3 Verplichtingen van de werkgevers tov de RSZ ......................................................................................... 88
5.4 Samengevat.............................................................................................................................................. 88
HD 9 Jaarlijkse vakantie/wettelijke vakantie ..................................................................................................... 89
9.1 Duur van de jaarlijkse vakantie ................................................................................................................ 89
9.2 Tijdstip van de jaarlijkse vakantie ............................................................................................................ 91
9.3 Overdracht van vakantiedagen ................................................................................................................ 91
9.4 Vakantie en ziekte .................................................................................................................................... 91
9.5 Jaarlijkse vakantie voor arbeiders en bedienden ..................................................................................... 92
9.6 Jaarlijkse vakantie voor arbeiders ............................................................................................................ 92
9.7 Jaarlijkse vakantie voor beidenden .......................................................................................................... 93
9.8 Jeugdvakantie .......................................................................................................................................... 96
9.9 Seniorvakantie ......................................................................................................................................... 97
9.10 Europese/aanvullende vakantie ............................................................................................................ 97
Deel 7 Sociaal statuut van de zelfstandige...................................................................................................... 99
7.1 Toepassingsgebied ................................................................................................................................... 99
7.2 Sociale bijdragen zelfstandige (RSZ)....................................................................................................... 102
Wat moet ik kennen ..................................................................................................................................... 105
BIJLAGEN ...................................................................................................................................................... 106
VOORBEELD SCHOLINGSBEDING ..................................................................................................................... 106
VOORBEELD CONCURRENTIEBEDING .............................................................................................................. 109
3
, Deel 1 Inleiding
• Ruim en complex
Wat is sociale • Onderhevig aan veranderingen
wetgeving? • Sociaal strafwetboek
• Sociale inspectie
Indeling van de • Arbeidsrecht
sociale • Sociale zekerheid
• Sociale bijstand
wetgeving
• Werknemer
Sociale statuten • Zelfstandige
• Ambtenaar
Sociale wetgeving is ruim en complex (ligt overal en nergens) want het is onderhevig aan evolutie en onoverzichtelijk; bevat
geen sociaal wetboek, enkel een sociaal strafwetboek (sinds 2011)
HD 1 Wat is sociale wetgeving?
1.1 Ruim en complex
Geen duidelijk afgebakend geheel
Onoverzichtelijk => meerdere rechtsbronnen:
> Wetten/ decreten/ ordonnanties
• bv. Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 (!! Basiswetgeving)
• Veel verschillen dus in Vlaanderen, Wallonië & Brussel → komt door de decreten en ordonnanties
> Koninklijke besluiten/ Ministeriële besluiten
> Rechtspraak/ rechtsleer/ gewoonte/ gebruik
> Collectieve arbeidsovereenkomsten (“Cao’s”)
• Wetgeving die gemaakt worden door de vakbonden
• Kan nationaal zijn, per sector, per onderneming
• Mogelijkheid tot andere arbeidsvoorwaarden per sector
• Bv. over loon, arbeidsduur, verlofstelsels,..
• Er zijn vakbonden voor de WG’s en WN’s
• Bv. Hier staat indexering van de lonen
> Arbeidsreglement
• Wat is een arbeidsreglement?
• Verplicht sociaal document dat elke WG moet hebben van zodra hij één werknemer te werk
stelt
• Arbeidsreglement = verzamelt de rechten en plichten van WN en WG
• Vermeldingen in het arbeidsreglement
• Arbeidstijdsregeling (begin en het einde van de gewone arbeidsdag, het tijdstip en de duur van
de rusttijden)
• De berekening en de betaling van het loon (de wijze, het tijdstip en de plaats van de betaling
van het loon)
• De duur van de jaarlijkse vakantie
• Het recht op opleidingen
• De noodzakelijk gegevens betreffende eerste hulp bij ongevallen
• Veiligheidsvoorschriften
• De wettelijke feestdagen
• Het preventief alcohol- en drugbeleid
• Wordt afgesloten per onderneming & niet per sector (geldt voor iedereen)
• Op elke arbeidsplaats moet er een exemplaar zijn (inspectie controleert dit graag)
• Sanctieniveau 2 voor de WG als
• Hij geen arbeidsreglement opmaakt
• Het arbeidsreglement onvolledig is
• Hij de openbaarheidsvereisten die voorzien zijn in de wetgeving niet naleeft
> Arbeidsovereenkomst
• = Is individueel & is tussen je werknemer en werkgever
• Gegevens: het loon, uurrooster, functie, extralegale voordelen,..
• Studentovereenkomst moet een verplicht schriftelijk overeenkomst zijn
De wetgeving is altijd in het voordeel voor de WN want zwakkere partij
4
Inhoudsopgave
Deel 1 Inleiding ................................................................................................................................................ 4
HD 1 Wat is sociale wetgeving? .......................................................................................................................... 4
1.1 Ruim en complex........................................................................................................................................ 4
1.2 Onderhevig aan veranderingen ................................................................................................................. 5
HD 2 Indeling van de sociale wetgeving .............................................................................................................. 9
2.1 Arbeidsrecht ............................................................................................................................................... 9
2.2 Sociale zekerheid ....................................................................................................................................... 9
HD 3 Sociale statuten .......................................................................................................................................... 9
3.1 Werknemer .............................................................................................................................................. 10
3.2 Zelfstandige .............................................................................................................................................. 12
3.3 Ambtenaar ............................................................................................................................................... 12
HD 4 Geschillen in het sociaal recht ................................................................................................................... 13
DEEL 2 Collectieve arbeidsverhoudingen ........................................................................................................ 14
HD 1 Collectief arbeidsrecht .............................................................................................................................. 14
HD 2 Collectief overleg....................................................................................................................................... 16
2.1 Overlegorganen op federaal niveau ........................................................................................................ 16
HD 4 Collectieve arbeidsovereenkomsten ......................................................................................................... 24
DEEL 3 Arbeidsovereenkomsten ..................................................................................................................... 24
HD 1 Inleiding .................................................................................................................................................... 24
1.1 Hierarchie van de bronnen ...................................................................................................................... 24
1.2 Gelijke behandeling van de WN’s bij de sollicitatie en gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie ....... 25
HD 3 Verplichtingen van de partijen .................................................................................................................. 27
3.1 Gemeenschappelijke verplichtingen ........................................................................................................ 27
3.2 Verplichtingen van de werknemer ........................................................................................................... 27
3.3 Verplichtingen van de werkgever ............................................................................................................ 29
Clausules in de arbeidsovereenkomst ................................................................................................................ 30
HD 4 Proefbeding ............................................................................................................................................... 30
HD 5 Scholingsbeding ........................................................................................................................................ 30
HD 6 Scheidsrechtelijke beding .......................................................................................................................... 32
HD 7 Concurrentiebeding................................................................................................................................... 32
7.1 Concurrentiebeding voor arbeiders en bedienden .................................................................................. 32
7.2 Concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordiger ............................................................................ 33
7.3 Andere bedingen ...................................................................................................................................... 34
1
, HD 8 Schorsing van de uitvoering van de AO..................................................................................................... 34
8.1 Begrip schorsing ....................................................................................................................................... 34
8.2 Overmacht ............................................................................................................................................... 34
8.3 Staking ...................................................................................................................................................... 35
8.4 Onvolledige arbeidsdag ........................................................................................................................... 35
8.5 Kort verlet ................................................................................................................................................ 36
8.7 Dwingende redenen ................................................................................................................................. 37
8.8 Moederschapsverlof ................................................................................................................................ 38
8.14 Borstvoedingsverlof ............................................................................................................................... 41
8.15 Borstvoedingspauzes ............................................................................................................................. 41
8.16 Geboorteverlof (vaderschapsverlof - geboorteverlof meeouders)........................................................ 41
8.17 Thematisch verlof en tijdskrediet .......................................................................................................... 42
8.18 Thematisch verlof .................................................................................................................................. 42
8.19 Tijdskrediet ............................................................................................................................................ 46
HD 9 Einde van de arbeidsovereenkomst .......................................................................................................... 49
9.1 Wijzen van beëindiging van de arbeidsovereenkomst ............................................................................ 49
9.2 Einde van de arbeidsovereenkomst door onderlinge toestemming........................................................ 50
9.3 Einde van de arbeidsovereenkomst door overlijden ............................................................................... 50
9.4 Beëindiging van de AO door definitieve arbeidsongeschiktheid ingevolge ziekte of ongeval – medisch
overmacht ...................................................................................................................................................... 50
9.5 Beëindiging van de AO wegens een dringende reden ............................................................................. 51
9.6 Nietige beëindiging met betrekking tot de beëindiging van de AO ......................................................... 53
9.7 Beeindiding van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur .......................................................... 54
9.8 Beëindiging van de AO voor bepaalde of voor een duidelijk omschreven werk ..................................... 65
9.9 Beëindiging van de AO om reden van arbeidsongeschiktheid door ziekte ofgeval ................................. 66
9.10 Sollicitatieverlof tijdens de opzegtermijn .............................................................................................. 67
9.11 Motiveringsplicht van het ontslag gegeven door de werkgever ............................................................ 67
9.12 Maatregelen in het kader van de zoektocht naar een nieuwe job ........................................................ 68
9.13 Formaliteiten.......................................................................................................................................... 70
HD 10 Arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger ......................................................................... 70
HD 11 Studentenovereenkomst ......................................................................................................................... 71
HD 12 Huisarbeid ............................................................................................................................................... 72
HD 13 Telewerk .................................................................................................................................................. 72
HD 14 Uitzendarbeid of interimarbeid ............................................................................................................... 72
HD 15 Alternerend leren en werken .................................................................................................................. 74
HD 16 Arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid .......................................................................................... 74
HD 17 Flexi-jobs ................................................................................................................................................. 75
Deel 4 Arbeidsreglementering ........................................................................................................................ 75
HD 2 Recht van bezoldiging en bescherming van het loon ................................................................................ 75
2.1 Begrip loon ............................................................................................................................................... 75
2.2 Modaliteiten in verband met de loonbetaling ......................................................................................... 76
2.3 Inhoudingen op het loon.......................................................................................................................... 76
2.4 Eindejaarspremie ..................................................................................................................................... 77
2
, HD 4 Betaalde feestdagen ................................................................................................................................. 77
4.1 Verbod van tewerkstelling tijdens de feestdagen.................................................................................... 77
4.2 Vervanging van de feestdagen die met een zondag of een gewone inactiviteitsdag samenvallen ......... 77
4.3 Inhaalrust ................................................................................................................................................. 77
4.4 Betaling (niet-gewerkte) feestdag ........................................................................................................... 77
4.5 Feestdagen bij deeltijdse arbeidstijd ....................................................................................................... 77
DEEL 5 Sociale zekerheid ................................................................................................................................ 78
HD 1 Algemeenheden ........................................................................................................................................ 78
1.1 Doel van de sociale zekerheid .................................................................................................................. 78
1.2 Takken van de sociale zekerheid .............................................................................................................. 78
1.3 Kenmerken van de sociale zekerheid ....................................................................................................... 78
HD 2 Kruispuntbank van de sociale zekerheid (KSZ) .......................................................................................... 79
HD 3 Handvest van de sociaal verzekerde ......................................................................................................... 79
HD 4 Toepassingsgebeid van de socialezekerheidswetgeving ........................................................................... 79
4.1 Het land waarvan de sociale wetgeving toepasselijk is ........................................................................... 79
4.2 Personen op wie de Belgische socialezekerheidswetgeving van toepassing is ....................................... 80
HD 5 Rijkdienst voor sociale zekerheid (rsz) ...................................................................................................... 81
5.1 Structuur en opdracht van RSZ ................................................................................................................ 81
5.2 Berekening van de bijdragen ................................................................................................................... 81
5.3 Verplichtingen van de werkgevers tov de RSZ ......................................................................................... 88
5.4 Samengevat.............................................................................................................................................. 88
HD 9 Jaarlijkse vakantie/wettelijke vakantie ..................................................................................................... 89
9.1 Duur van de jaarlijkse vakantie ................................................................................................................ 89
9.2 Tijdstip van de jaarlijkse vakantie ............................................................................................................ 91
9.3 Overdracht van vakantiedagen ................................................................................................................ 91
9.4 Vakantie en ziekte .................................................................................................................................... 91
9.5 Jaarlijkse vakantie voor arbeiders en bedienden ..................................................................................... 92
9.6 Jaarlijkse vakantie voor arbeiders ............................................................................................................ 92
9.7 Jaarlijkse vakantie voor beidenden .......................................................................................................... 93
9.8 Jeugdvakantie .......................................................................................................................................... 96
9.9 Seniorvakantie ......................................................................................................................................... 97
9.10 Europese/aanvullende vakantie ............................................................................................................ 97
Deel 7 Sociaal statuut van de zelfstandige...................................................................................................... 99
7.1 Toepassingsgebied ................................................................................................................................... 99
7.2 Sociale bijdragen zelfstandige (RSZ)....................................................................................................... 102
Wat moet ik kennen ..................................................................................................................................... 105
BIJLAGEN ...................................................................................................................................................... 106
VOORBEELD SCHOLINGSBEDING ..................................................................................................................... 106
VOORBEELD CONCURRENTIEBEDING .............................................................................................................. 109
3
, Deel 1 Inleiding
• Ruim en complex
Wat is sociale • Onderhevig aan veranderingen
wetgeving? • Sociaal strafwetboek
• Sociale inspectie
Indeling van de • Arbeidsrecht
sociale • Sociale zekerheid
• Sociale bijstand
wetgeving
• Werknemer
Sociale statuten • Zelfstandige
• Ambtenaar
Sociale wetgeving is ruim en complex (ligt overal en nergens) want het is onderhevig aan evolutie en onoverzichtelijk; bevat
geen sociaal wetboek, enkel een sociaal strafwetboek (sinds 2011)
HD 1 Wat is sociale wetgeving?
1.1 Ruim en complex
Geen duidelijk afgebakend geheel
Onoverzichtelijk => meerdere rechtsbronnen:
> Wetten/ decreten/ ordonnanties
• bv. Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 (!! Basiswetgeving)
• Veel verschillen dus in Vlaanderen, Wallonië & Brussel → komt door de decreten en ordonnanties
> Koninklijke besluiten/ Ministeriële besluiten
> Rechtspraak/ rechtsleer/ gewoonte/ gebruik
> Collectieve arbeidsovereenkomsten (“Cao’s”)
• Wetgeving die gemaakt worden door de vakbonden
• Kan nationaal zijn, per sector, per onderneming
• Mogelijkheid tot andere arbeidsvoorwaarden per sector
• Bv. over loon, arbeidsduur, verlofstelsels,..
• Er zijn vakbonden voor de WG’s en WN’s
• Bv. Hier staat indexering van de lonen
> Arbeidsreglement
• Wat is een arbeidsreglement?
• Verplicht sociaal document dat elke WG moet hebben van zodra hij één werknemer te werk
stelt
• Arbeidsreglement = verzamelt de rechten en plichten van WN en WG
• Vermeldingen in het arbeidsreglement
• Arbeidstijdsregeling (begin en het einde van de gewone arbeidsdag, het tijdstip en de duur van
de rusttijden)
• De berekening en de betaling van het loon (de wijze, het tijdstip en de plaats van de betaling
van het loon)
• De duur van de jaarlijkse vakantie
• Het recht op opleidingen
• De noodzakelijk gegevens betreffende eerste hulp bij ongevallen
• Veiligheidsvoorschriften
• De wettelijke feestdagen
• Het preventief alcohol- en drugbeleid
• Wordt afgesloten per onderneming & niet per sector (geldt voor iedereen)
• Op elke arbeidsplaats moet er een exemplaar zijn (inspectie controleert dit graag)
• Sanctieniveau 2 voor de WG als
• Hij geen arbeidsreglement opmaakt
• Het arbeidsreglement onvolledig is
• Hij de openbaarheidsvereisten die voorzien zijn in de wetgeving niet naleeft
> Arbeidsovereenkomst
• = Is individueel & is tussen je werknemer en werkgever
• Gegevens: het loon, uurrooster, functie, extralegale voordelen,..
• Studentovereenkomst moet een verplicht schriftelijk overeenkomst zijn
De wetgeving is altijd in het voordeel voor de WN want zwakkere partij
4
