Hoofdstuk 3 Verlichting
Verlichting 1650-1900
1 Wetenschappelijke Revolutie
Oorzaken van de Wetenschappelijke Revolutie
eerst had je geleerden in de Middeleeuwen die vooral geestelijken waren
maar in in de Renaissance kwamen er meer onderzoekers die dingen bestuderen die niet
met godsdienst te maken hadden.
kenmerken:
- nieuwe manier van onderzoeken (observeren, experimenteren, redeneren)
- nieuwe uitvindingen op medisch gebied en nieuwe energiebronnen
- verzet tegen de Kerk en soms de overheid/bevolkingsgroepen
oorzaken:
- de ontdekkingsreizen, wereld buiten europa werd bekend
- ambachtelijke technieken
- humanistische tekstanalyse, analyseren teksten van Griekse en Romeinse schrijvers
- rationalisme van Descartes, kennis kwam uit logisch denken niet uit geloof
- empirisme van Locke, kennis gebaseerd op waarneming en ervaring
Discussies over de positie van godsdienst in de samenleving
Nieuwe ontdekkingen:
- Newton > natuurwetten - zwaartekracht & van Leeuwenhoek > microscoop
- Wonderen uit de Bijbel konden niet met menselijk verstand worden verklaard
- Ontdekkingsreizigers ontdekten landen met andere cultuur en geloof
- Humanistische tekstanalyse droeg bij aan de kritiek op de leer van de Kerk en de
levenswijze van de geestelijken, wat leidde tot de Hervorming
Gevolg van deze nieuwe ontdekkingen was er veel debat over de positie van godsdienst in
de samenleving > van de staat meer naar het individu
geel stukje: verzet tegen de wetenschappelijke revolutie, vooral van de katholieke kerk
2 Wetenschappelijke Revolutie leidt tot de Verlichting
Verlichte denkers willen wetenschappelijke methoden op de samenleving toepassen
Verlichte denkers vonden dat wetenschappelijke methoden moeten worden toegepast op de
samenleving. Gelovige mensen leefden in duisternis (onwetendheid) en verlichters wilden ze
met boeken kennis geven (licht in de duisternis).
Deze gebieden bekritiseren op redelijkheid:
- traditie: gezag van de Kerk, bijgeloof. Doel: scheiding kerk en staat
- religieuze praktijken: bestrijden mensen met ander geloof. Doel: verdraagzaam zijn
, - bestaande gezagsverhoudingen:
➔ volkssoevereiniteit: degene met macht moeten hun macht krijgen van het volk en zijn
verantwoording schuldig aan het volk
➔ sociaal contract tussen vorst en volk (of burgers onderling) om oorlog te voorkomen
➔ scheiding van de machten in een staat
- opvoeding, ouders moeten meer tijd hieraan besteden. Kinderen als kind behandelen
en niet als volwassene (> Rousseau).
- onderwijs, alle kinderen zijn bij geboorte gelijk en moeten dezelfde kansen krijgen.
kinderen moeten kennis leren en zelf leren oordelen. Door onderwijs wordt de kennis
van de samenleving verbeterd.
- verbreiding van kennis, onderzoekers gingen kennis uitwisselen. Encyclopedie werd
belangrijkste boek.
De invloed van het verlichte denken op het denken over de toekomst
↳ maatschappij blijft kritisch denken, constant vergroten kennis, maar menselijk
verstand heeft zijn grens. Kant = ‘we kunnen de werkelijkheid niet kennen omdat
we die zelf vormgeven in onze gedachten op basis van de werkelijkheid die we
waarnemen’.
3 De belangrijkste verlichters en hun invloed
Locke en Rousseau
➔ natuurrechten, rechten die voor iedereen gelden omdat ze door ‘natuur’ zijn gegeven
➔ idee van sociaal contract, contract tussen vorst en onderdanen of tussen burgers
onderling om de natuurrechten te beschermen. Om oorlog te voorkomen. Als het niet
lukt niet de rechten te beschermen mag je regering omverwerpen
➔ alle macht bij het volk
Locke noemt volgende rechten:
- wetten gebaseerd op gelijkheid
- belasting heffen mag alleen met toestemming volk
- staat mag niet bemoeien met godsdienst
- alle godsdiensten gelijk
- wetgevende is waar het volk kiest
Rousseau zijn ideeën erover:
- vrijheid en gelijkheid van armen en slaven, ongeacht … iedereen = gelijk
- vormen van directe democratie op basis van de Algemene Wil, iedereen moet goed
doen voor het volk en wat goed is voor het volk is goed voor iedereen. contract waar
iedereen aan moet houden
Montesquieu
*trias politica
scheiding in het bestuur van de staat in een wetgevende, een uitvoerende en
rechtsprekende macht. die mogen niet in 1 hand zijn want dan heeft iemand teveel macht
Adam Smith
, wilt dat elke staat zijn economisch beleid baseert op een vrije markteconomie, vrijhandel en
zo weinig mogelijk ingrijpen.
iedereen individu moet de vrijheid hebben om zijn eigen belang na te streven.
mercantilisme = regeringsmaatregelen om de uitvoer zoveel mogelijk te bevorderen en de
invoer zoveel mogelijk af te remmen
Blauw stukje: Een verlicht denker over rationalisme en empirisme
4 Veranderingen in de politieke cultuur
Brede verbreiding van verlichte ideeën
Verbreiding in:
- privésfeer: salons en koffiehuizen. Salon was een bijeenkomst in het huis van
meestal een vrouw uit de bovenklasse. Ze nodigde allemaal mensen(onderzoekers,
kunstenaars etc) uit die vrij mochten praten. In koffiehuizen in Engeland gebeurde
hetzelfde.
- het publieke domein: toneel, boeken, tijdschriften en bibliotheken. Door rondreizende
toneelgezelschappen werden de ideeën van de verlichting verspreid onder alle
bevolkingslagen. Via boek en tijdschriften werd ook verspreid. Als je minder geld had
kon je naar de bieb
Vorsten gaan rekening houden met de publieke opinie
absolutisme= regeringsvorm met 1 iemand aan de macht aangewezen door God
en het Droit Divin (alle macht) in handen heeft. Maar door verspreiding van de
Verlichtingsideeën kwam er meer kritiek op de regering.
Publicatie van verlichtingsideeën werd in de gaten gehouden of verboden (censuur).
censuur ontduiken door:
- kritiek niet direct te uiten, synoniemen
- dubbelzinnige formuleringen
- illegaal of in buitenland uitgeven
Sommige absolute vorsten omarmen verlichte ideeën
*verlicht despoten
Ze hielden nog steeds alle macht in handen maar zij hielden bij het besturen rekening met
de belangen van de bevolking. Ook voerden ze dingen in die ‘verlicht’ waren maar ze bleven
vorst.
Blauw stukje: Absolutisme: Lodewijk XIV en zijn paleis in Versailles
5 De Onafhankelijkheidsoorlog van de VS
xisnxnxos
Oorzaak 1: Breed verzet tegen nieuwe Britse belastingen
Zevenjarige oorlog > in Noord-Amerika tussen Engeland en Frankrijk.
Engels leger + Engelse kolonisten VS Fransen + Indiaanse volken. De Engelsen wonnen.
Verlichting 1650-1900
1 Wetenschappelijke Revolutie
Oorzaken van de Wetenschappelijke Revolutie
eerst had je geleerden in de Middeleeuwen die vooral geestelijken waren
maar in in de Renaissance kwamen er meer onderzoekers die dingen bestuderen die niet
met godsdienst te maken hadden.
kenmerken:
- nieuwe manier van onderzoeken (observeren, experimenteren, redeneren)
- nieuwe uitvindingen op medisch gebied en nieuwe energiebronnen
- verzet tegen de Kerk en soms de overheid/bevolkingsgroepen
oorzaken:
- de ontdekkingsreizen, wereld buiten europa werd bekend
- ambachtelijke technieken
- humanistische tekstanalyse, analyseren teksten van Griekse en Romeinse schrijvers
- rationalisme van Descartes, kennis kwam uit logisch denken niet uit geloof
- empirisme van Locke, kennis gebaseerd op waarneming en ervaring
Discussies over de positie van godsdienst in de samenleving
Nieuwe ontdekkingen:
- Newton > natuurwetten - zwaartekracht & van Leeuwenhoek > microscoop
- Wonderen uit de Bijbel konden niet met menselijk verstand worden verklaard
- Ontdekkingsreizigers ontdekten landen met andere cultuur en geloof
- Humanistische tekstanalyse droeg bij aan de kritiek op de leer van de Kerk en de
levenswijze van de geestelijken, wat leidde tot de Hervorming
Gevolg van deze nieuwe ontdekkingen was er veel debat over de positie van godsdienst in
de samenleving > van de staat meer naar het individu
geel stukje: verzet tegen de wetenschappelijke revolutie, vooral van de katholieke kerk
2 Wetenschappelijke Revolutie leidt tot de Verlichting
Verlichte denkers willen wetenschappelijke methoden op de samenleving toepassen
Verlichte denkers vonden dat wetenschappelijke methoden moeten worden toegepast op de
samenleving. Gelovige mensen leefden in duisternis (onwetendheid) en verlichters wilden ze
met boeken kennis geven (licht in de duisternis).
Deze gebieden bekritiseren op redelijkheid:
- traditie: gezag van de Kerk, bijgeloof. Doel: scheiding kerk en staat
- religieuze praktijken: bestrijden mensen met ander geloof. Doel: verdraagzaam zijn
, - bestaande gezagsverhoudingen:
➔ volkssoevereiniteit: degene met macht moeten hun macht krijgen van het volk en zijn
verantwoording schuldig aan het volk
➔ sociaal contract tussen vorst en volk (of burgers onderling) om oorlog te voorkomen
➔ scheiding van de machten in een staat
- opvoeding, ouders moeten meer tijd hieraan besteden. Kinderen als kind behandelen
en niet als volwassene (> Rousseau).
- onderwijs, alle kinderen zijn bij geboorte gelijk en moeten dezelfde kansen krijgen.
kinderen moeten kennis leren en zelf leren oordelen. Door onderwijs wordt de kennis
van de samenleving verbeterd.
- verbreiding van kennis, onderzoekers gingen kennis uitwisselen. Encyclopedie werd
belangrijkste boek.
De invloed van het verlichte denken op het denken over de toekomst
↳ maatschappij blijft kritisch denken, constant vergroten kennis, maar menselijk
verstand heeft zijn grens. Kant = ‘we kunnen de werkelijkheid niet kennen omdat
we die zelf vormgeven in onze gedachten op basis van de werkelijkheid die we
waarnemen’.
3 De belangrijkste verlichters en hun invloed
Locke en Rousseau
➔ natuurrechten, rechten die voor iedereen gelden omdat ze door ‘natuur’ zijn gegeven
➔ idee van sociaal contract, contract tussen vorst en onderdanen of tussen burgers
onderling om de natuurrechten te beschermen. Om oorlog te voorkomen. Als het niet
lukt niet de rechten te beschermen mag je regering omverwerpen
➔ alle macht bij het volk
Locke noemt volgende rechten:
- wetten gebaseerd op gelijkheid
- belasting heffen mag alleen met toestemming volk
- staat mag niet bemoeien met godsdienst
- alle godsdiensten gelijk
- wetgevende is waar het volk kiest
Rousseau zijn ideeën erover:
- vrijheid en gelijkheid van armen en slaven, ongeacht … iedereen = gelijk
- vormen van directe democratie op basis van de Algemene Wil, iedereen moet goed
doen voor het volk en wat goed is voor het volk is goed voor iedereen. contract waar
iedereen aan moet houden
Montesquieu
*trias politica
scheiding in het bestuur van de staat in een wetgevende, een uitvoerende en
rechtsprekende macht. die mogen niet in 1 hand zijn want dan heeft iemand teveel macht
Adam Smith
, wilt dat elke staat zijn economisch beleid baseert op een vrije markteconomie, vrijhandel en
zo weinig mogelijk ingrijpen.
iedereen individu moet de vrijheid hebben om zijn eigen belang na te streven.
mercantilisme = regeringsmaatregelen om de uitvoer zoveel mogelijk te bevorderen en de
invoer zoveel mogelijk af te remmen
Blauw stukje: Een verlicht denker over rationalisme en empirisme
4 Veranderingen in de politieke cultuur
Brede verbreiding van verlichte ideeën
Verbreiding in:
- privésfeer: salons en koffiehuizen. Salon was een bijeenkomst in het huis van
meestal een vrouw uit de bovenklasse. Ze nodigde allemaal mensen(onderzoekers,
kunstenaars etc) uit die vrij mochten praten. In koffiehuizen in Engeland gebeurde
hetzelfde.
- het publieke domein: toneel, boeken, tijdschriften en bibliotheken. Door rondreizende
toneelgezelschappen werden de ideeën van de verlichting verspreid onder alle
bevolkingslagen. Via boek en tijdschriften werd ook verspreid. Als je minder geld had
kon je naar de bieb
Vorsten gaan rekening houden met de publieke opinie
absolutisme= regeringsvorm met 1 iemand aan de macht aangewezen door God
en het Droit Divin (alle macht) in handen heeft. Maar door verspreiding van de
Verlichtingsideeën kwam er meer kritiek op de regering.
Publicatie van verlichtingsideeën werd in de gaten gehouden of verboden (censuur).
censuur ontduiken door:
- kritiek niet direct te uiten, synoniemen
- dubbelzinnige formuleringen
- illegaal of in buitenland uitgeven
Sommige absolute vorsten omarmen verlichte ideeën
*verlicht despoten
Ze hielden nog steeds alle macht in handen maar zij hielden bij het besturen rekening met
de belangen van de bevolking. Ook voerden ze dingen in die ‘verlicht’ waren maar ze bleven
vorst.
Blauw stukje: Absolutisme: Lodewijk XIV en zijn paleis in Versailles
5 De Onafhankelijkheidsoorlog van de VS
xisnxnxos
Oorzaak 1: Breed verzet tegen nieuwe Britse belastingen
Zevenjarige oorlog > in Noord-Amerika tussen Engeland en Frankrijk.
Engels leger + Engelse kolonisten VS Fransen + Indiaanse volken. De Engelsen wonnen.
