Hoofdstuk 1: Inleiding
1. Algemene inleiding
- Contractuele relaties -> Verhuurder, telefoonmaatschappij, bank, je buurman in de les
- Buitencontractuele relaties -> docenten, andere weggebruikers
- Benoemde overeenkomsten en onbenoemde overeenkomsten -> huurovereenkomst,
leningsovereenkomst, koopovereenkomst
- Bruiklening -> kan je terug geven ( balpen)
- Verbruiklening -> kan je niet terug geven, is verbruikt
- Buitencontractuele aansprakelijkheid -> aansprakelijkheid voor uw eigen fout
2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
2.1. Situering van recht
Indeling van de rechtstakken:
- Publiekrecht -> Afspraak/relatie tussen burgers en overheid ( belastingen, fiscaal recht,
strafrecht….)
- Privaatrecht -> Relaties tussen burgers of particulieren personen onderling
De basisrechtstak van privaat recht is verbintenissen recht = verbintenis is in essentie een juridische
verplichting tussen twee of meer personen. Het verbintenissenrecht bevat alle elementaire regels
omtrent juridische verplichtingen tussen personen.
2.2. Vindplaats van het verbintenissenrecht in de Belgische wetgeving
- Recht is in beweging want de samenleving is in beweging. Er is dus evolutie
- Algemeen verbintenissenrecht = algemene regels -> titel 3 en 4 in boek III
- Bijzondere verbintenissenrecht = bijzondere regels -> andere titels III
Continuïteiten verbintenissenrecht:
Huidige burgerlijk wetboek werd ingevoerd door Napoleon 1804. In Europa werden gelijkaardige
wetboeken ingevoerd, hierdoor zijn sommige principes ook in andere landen gekend. De verschillen
en gelijkenissen worden bestudeerd in de rechtswetenschap “ rechtsvergelijking”.
Verbintenissenrecht is gekenmerkt als continuïteit en standvastigheid -> grote delen bleven
ongewijzigd gedurende 200 jaar
,Systematisering en concretisering van verbintenissenrecht in jurisprudentie:
- Openbare orde: (Art. 2 oud BW)
o Bv. Je word aangenomen in een bedrijf voor nachtshiften, je werkt van 22u tot 6u en
je verdient 2 euro per uur, strijdig tegen de openbare orde = hongerloon
o Bv. Je word niet aangenomen omdat je een vrouw/ man/ blank/ zwart bent =
iedereen is gelijk dus dit is een strijd tegen openbare orde.
- Goede zegen
o Bv. Correman is een uitgever en geeft een gewaagd boek uit ( naakte vrouwen), het
parket van Brugge neemt alle boeken in beslag en Correman wordt gearresteerd
tegen schending van de goede zegen.
- Belang van RS en RL: (Art. 1384, vierde lid, oud BW)
o ‘De onderwijzers en de ambachtslieden, (zijn aansprakelijk) voor de schade door hun
leerlingen en leerjongens veroorzaakt gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht
staan.’
Wetgevende initiatieven m.b.t. het bijzonder verbintenissenrecht:
- Verbintenissenrecht moet worden aangevuld met bijzondere verbintenissenrecht
o Regels met betrekking tot handelshuur, woninghuur, consumentenverkoop, …
o Niet enkel te vinden in oud BW en BW, maar verspreid over tal van bijzondere
wetten
→ Wetteksten infereren met regels van het verbintenissenrecht uit oud BW en BW
Wetgevende initiatieven naar een nieuw verbintenissenrecht:
- Hoewel de basisconcepten van het oud BW steeds overeind zijn gebleven, groeide stillaan de
idee dat de kernregels van het verbintenissenrecht aan modernisering toe waren
o Vastgesteld in art. 1101 – 1386bis oud BW
- Art 2. Oud BW -> openbare orde en goede zegen = wanneer de samenleving stelt dat die
regeling noodzakelijk is om verder te leven.
Verhouding oud en nieuw BW:
- Overgangsbepaling:
o Rechtshandeling- of feit na 1 januari 2023 → Boek 5 BW toepassen
→ TENZIJ: de verbintenis ontstaat voor 1/1/2023 maar ook als het contract verlengd
zou worden in 2023 maar is ontstaan voor 1/1/2023 wordt het oud BW toegepast.
o Rechtshandeling- of feit voor 1/1/2023 → Oud BW toepassen
, → TENZIJ contractueel afgesproken om boek 5 toe te passen
3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
3.1. Het begrip verbintenis
- “Verbinden, verbinding, band”
- Er is geen wettelijk begrip voor “ verbintenis”
Art. 5.1 BW: ‘Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een
schuldenaar, indien nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen.’
Art. 1101 oud BW
- Verbintenis is een rechtsband tussen schuldeiser SE en een schuldenaar SA
o Bv. Ik wil een brood kopen dus ik ben een schuldeiser tegen de bakker. De bakker is
een schuldenaar want die moet mij een brood. De bakker is OOK een schuldeiser
want ik moet betalen voor mijn brood dus ik ben Ook een schuldenaar.
- Doctrinale definitie of vermogenrechtelijke verbintenis :
o Een vermogensrechtelijke verbintenis is een rechtsband tussen twee of meer
personen, ontstaan krachtens de wet ingevolgde een eenzijdige of meerzijdige
rechtshandeling of ingevolge een andere menselijke gedraging, op grond waarvan de
ene jegens de andere – met name de schuldeiser jegens de schuldenaar – in geld
waardeerbare en juridisch afdwingbare aanspraken kan doen gelden.
De verbintenis bestaat dus uit band en schuld
Schuld is wat de schuldenaar moet doen, de prestatie waar de schuldeiser op rekent. Dit kan
zowel een geldschuld zijn als een prestatie.
Rechtsband wilt zeggen dat krachtens de verbintenis mag de schuldeiser de schuldenaar tot
presteren dwingen. Presteert de schuldenaar niet dan worden zijn goederen aangeslagen. De
band wordt pas opgemerkt als de schuldenaar de schuld niet spontaan uitvoert.
Bron van een verbintenis is het feit dat een verbintenis teweegbrengt, de reden dat een
verbintenis bestaat.
3.2. Karakteristieke eigenschappen van verbintenis
3.2.1. Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
- Minimaal twee betrokken personen of partijen, verbintenis kan bestaan uit twee mensen/
twee vennootschappen maar ook tussen mens en vennootschap
o De schuldenaar heeft een verbintenis of schuld tegenover een schuldeiser
o De schuldeiser heeft een vorderingsrecht tegenover een schuldenaar
- Recht kent twee soorten personen:
, o Natuurlijke persoon (mens uit vlees en bloed)
o Rechtspersoon ( bepaalde overheden, vennootschappen, verenigingen)
- Vorderingsrecht >< zakelijk recht:
o Vorderingsrecht: recht van een
persoon op een bepaalde zaak
(Bv. Eigendomsrecht, wetten van
bovenaf ( overheid))
geen volgrecht: persoonlijke
rechten
open systeem (= oneindig veel prestaties afspreken wat je wilt
o Zakelijke rechten: een persoon stelt eigen eisen op die nageleefd moeten worden,
hiervan kunnen er oneindig veel zijn
absolute werking (volgrecht)
gesloten systeem (= erfdienstbaarheid, vruchtgebruik, eigendomsrechten)
3.2.2. Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot een voorwerp
Een in geld waardeerbare aanspraak: Elke verbintenis heeft een bepaald voorwerp: prestatie die
geleverd moet worden
Dit voorwerp moet een bepaald vermogenswaarde hebben , het klassieke verbintenissenrecht houd
zich bezig met de vermogensrechtelijke verbintenissen of dus de verbintenissen met een geld
inneembaar voorwerp, het voorwerp moet niet steeds een geldsom zijn maar moet wel in geld
gewaardeerd worden.
- Activa >< passiva
o Passiva: een verbintenis is een schuld op uw eigen vermogen
o Activa: iemand voegt een waarde toe aan mijn vermogen
(ik zal een schuld krijgen van iemand)
o Als er iemand valt te overlijden zal de verbintenis (schulden, rechten en plichten…)
verder gaan op de erfgenamen, dit geldt ook als er iemand sterft die nog een
verbintenis moet nakomen zullen de erfgenamen deze moeten vervullen
3.2.3. Een verbintenis is afdwingbaar
Afdwingbaarheid: Afdwingbaarheid is een essentieel kenmerk van verbintenissen, afdwingbaarheid is
kenmerkend voor een juridische verbintenis.
Een schuldenaar die zijn verbintenis niet nakomt kan hiertoe gedwongen worden door de rechter.
- Niet-afdwingbare engagementen of afspraken, dit zijn vriendschappelijke of meer morele
engagementen of afspraken die niet juridisch afdwingbaar zijn. Afspraak of erewoord met
vertrouwen, niet op papier of wettelijk.
o Vanuit de aard: het is
vanzelfsprekend (bv: een
vriendendienst)
1. Algemene inleiding
- Contractuele relaties -> Verhuurder, telefoonmaatschappij, bank, je buurman in de les
- Buitencontractuele relaties -> docenten, andere weggebruikers
- Benoemde overeenkomsten en onbenoemde overeenkomsten -> huurovereenkomst,
leningsovereenkomst, koopovereenkomst
- Bruiklening -> kan je terug geven ( balpen)
- Verbruiklening -> kan je niet terug geven, is verbruikt
- Buitencontractuele aansprakelijkheid -> aansprakelijkheid voor uw eigen fout
2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
2.1. Situering van recht
Indeling van de rechtstakken:
- Publiekrecht -> Afspraak/relatie tussen burgers en overheid ( belastingen, fiscaal recht,
strafrecht….)
- Privaatrecht -> Relaties tussen burgers of particulieren personen onderling
De basisrechtstak van privaat recht is verbintenissen recht = verbintenis is in essentie een juridische
verplichting tussen twee of meer personen. Het verbintenissenrecht bevat alle elementaire regels
omtrent juridische verplichtingen tussen personen.
2.2. Vindplaats van het verbintenissenrecht in de Belgische wetgeving
- Recht is in beweging want de samenleving is in beweging. Er is dus evolutie
- Algemeen verbintenissenrecht = algemene regels -> titel 3 en 4 in boek III
- Bijzondere verbintenissenrecht = bijzondere regels -> andere titels III
Continuïteiten verbintenissenrecht:
Huidige burgerlijk wetboek werd ingevoerd door Napoleon 1804. In Europa werden gelijkaardige
wetboeken ingevoerd, hierdoor zijn sommige principes ook in andere landen gekend. De verschillen
en gelijkenissen worden bestudeerd in de rechtswetenschap “ rechtsvergelijking”.
Verbintenissenrecht is gekenmerkt als continuïteit en standvastigheid -> grote delen bleven
ongewijzigd gedurende 200 jaar
,Systematisering en concretisering van verbintenissenrecht in jurisprudentie:
- Openbare orde: (Art. 2 oud BW)
o Bv. Je word aangenomen in een bedrijf voor nachtshiften, je werkt van 22u tot 6u en
je verdient 2 euro per uur, strijdig tegen de openbare orde = hongerloon
o Bv. Je word niet aangenomen omdat je een vrouw/ man/ blank/ zwart bent =
iedereen is gelijk dus dit is een strijd tegen openbare orde.
- Goede zegen
o Bv. Correman is een uitgever en geeft een gewaagd boek uit ( naakte vrouwen), het
parket van Brugge neemt alle boeken in beslag en Correman wordt gearresteerd
tegen schending van de goede zegen.
- Belang van RS en RL: (Art. 1384, vierde lid, oud BW)
o ‘De onderwijzers en de ambachtslieden, (zijn aansprakelijk) voor de schade door hun
leerlingen en leerjongens veroorzaakt gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht
staan.’
Wetgevende initiatieven m.b.t. het bijzonder verbintenissenrecht:
- Verbintenissenrecht moet worden aangevuld met bijzondere verbintenissenrecht
o Regels met betrekking tot handelshuur, woninghuur, consumentenverkoop, …
o Niet enkel te vinden in oud BW en BW, maar verspreid over tal van bijzondere
wetten
→ Wetteksten infereren met regels van het verbintenissenrecht uit oud BW en BW
Wetgevende initiatieven naar een nieuw verbintenissenrecht:
- Hoewel de basisconcepten van het oud BW steeds overeind zijn gebleven, groeide stillaan de
idee dat de kernregels van het verbintenissenrecht aan modernisering toe waren
o Vastgesteld in art. 1101 – 1386bis oud BW
- Art 2. Oud BW -> openbare orde en goede zegen = wanneer de samenleving stelt dat die
regeling noodzakelijk is om verder te leven.
Verhouding oud en nieuw BW:
- Overgangsbepaling:
o Rechtshandeling- of feit na 1 januari 2023 → Boek 5 BW toepassen
→ TENZIJ: de verbintenis ontstaat voor 1/1/2023 maar ook als het contract verlengd
zou worden in 2023 maar is ontstaan voor 1/1/2023 wordt het oud BW toegepast.
o Rechtshandeling- of feit voor 1/1/2023 → Oud BW toepassen
, → TENZIJ contractueel afgesproken om boek 5 toe te passen
3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
3.1. Het begrip verbintenis
- “Verbinden, verbinding, band”
- Er is geen wettelijk begrip voor “ verbintenis”
Art. 5.1 BW: ‘Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een
schuldenaar, indien nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen.’
Art. 1101 oud BW
- Verbintenis is een rechtsband tussen schuldeiser SE en een schuldenaar SA
o Bv. Ik wil een brood kopen dus ik ben een schuldeiser tegen de bakker. De bakker is
een schuldenaar want die moet mij een brood. De bakker is OOK een schuldeiser
want ik moet betalen voor mijn brood dus ik ben Ook een schuldenaar.
- Doctrinale definitie of vermogenrechtelijke verbintenis :
o Een vermogensrechtelijke verbintenis is een rechtsband tussen twee of meer
personen, ontstaan krachtens de wet ingevolgde een eenzijdige of meerzijdige
rechtshandeling of ingevolge een andere menselijke gedraging, op grond waarvan de
ene jegens de andere – met name de schuldeiser jegens de schuldenaar – in geld
waardeerbare en juridisch afdwingbare aanspraken kan doen gelden.
De verbintenis bestaat dus uit band en schuld
Schuld is wat de schuldenaar moet doen, de prestatie waar de schuldeiser op rekent. Dit kan
zowel een geldschuld zijn als een prestatie.
Rechtsband wilt zeggen dat krachtens de verbintenis mag de schuldeiser de schuldenaar tot
presteren dwingen. Presteert de schuldenaar niet dan worden zijn goederen aangeslagen. De
band wordt pas opgemerkt als de schuldenaar de schuld niet spontaan uitvoert.
Bron van een verbintenis is het feit dat een verbintenis teweegbrengt, de reden dat een
verbintenis bestaat.
3.2. Karakteristieke eigenschappen van verbintenis
3.2.1. Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
- Minimaal twee betrokken personen of partijen, verbintenis kan bestaan uit twee mensen/
twee vennootschappen maar ook tussen mens en vennootschap
o De schuldenaar heeft een verbintenis of schuld tegenover een schuldeiser
o De schuldeiser heeft een vorderingsrecht tegenover een schuldenaar
- Recht kent twee soorten personen:
, o Natuurlijke persoon (mens uit vlees en bloed)
o Rechtspersoon ( bepaalde overheden, vennootschappen, verenigingen)
- Vorderingsrecht >< zakelijk recht:
o Vorderingsrecht: recht van een
persoon op een bepaalde zaak
(Bv. Eigendomsrecht, wetten van
bovenaf ( overheid))
geen volgrecht: persoonlijke
rechten
open systeem (= oneindig veel prestaties afspreken wat je wilt
o Zakelijke rechten: een persoon stelt eigen eisen op die nageleefd moeten worden,
hiervan kunnen er oneindig veel zijn
absolute werking (volgrecht)
gesloten systeem (= erfdienstbaarheid, vruchtgebruik, eigendomsrechten)
3.2.2. Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot een voorwerp
Een in geld waardeerbare aanspraak: Elke verbintenis heeft een bepaald voorwerp: prestatie die
geleverd moet worden
Dit voorwerp moet een bepaald vermogenswaarde hebben , het klassieke verbintenissenrecht houd
zich bezig met de vermogensrechtelijke verbintenissen of dus de verbintenissen met een geld
inneembaar voorwerp, het voorwerp moet niet steeds een geldsom zijn maar moet wel in geld
gewaardeerd worden.
- Activa >< passiva
o Passiva: een verbintenis is een schuld op uw eigen vermogen
o Activa: iemand voegt een waarde toe aan mijn vermogen
(ik zal een schuld krijgen van iemand)
o Als er iemand valt te overlijden zal de verbintenis (schulden, rechten en plichten…)
verder gaan op de erfgenamen, dit geldt ook als er iemand sterft die nog een
verbintenis moet nakomen zullen de erfgenamen deze moeten vervullen
3.2.3. Een verbintenis is afdwingbaar
Afdwingbaarheid: Afdwingbaarheid is een essentieel kenmerk van verbintenissen, afdwingbaarheid is
kenmerkend voor een juridische verbintenis.
Een schuldenaar die zijn verbintenis niet nakomt kan hiertoe gedwongen worden door de rechter.
- Niet-afdwingbare engagementen of afspraken, dit zijn vriendschappelijke of meer morele
engagementen of afspraken die niet juridisch afdwingbaar zijn. Afspraak of erewoord met
vertrouwen, niet op papier of wettelijk.
o Vanuit de aard: het is
vanzelfsprekend (bv: een
vriendendienst)
