Inhoudsopgave
Deel 1 inleiding.............................................................................................................................................. 5
Hoofdstuk 1 Jeugdrecht: een vlag die meerdere ladingen kan dekken............................................................5
1) Algemeen jeugdrecht.......................................................................................................................................5
2) Bijzonder jeugdrecht........................................................................................................................................5
Hoofdstuk 2 Wie is bevoegd voor het jeugdrecht?.......................................................................................... 6
1) Het principe......................................................................................................................................................6
2) De uitzonderingen............................................................................................................................................6
Hoofdstuk 3 Bronnen van bijzonder jeugdrecht..............................................................................................7
Hoofdstuk 4 De actoren in het bijzonder jeugdrecht.......................................................................................8
1) De hoofdrolspeler: de minderjarige.................................................................................................................8
2) De directe omgeving van de minderjarige.......................................................................................................8
3) De jeugdhulpaanbieders..................................................................................................................................9
3.1) Algemeen..................................................................................................................................................9
3.2) De erkende voorzieningen in de Jeugdhulp...........................................................................................10
3.3) De gemeenschapsinstellingen................................................................................................................12
3.4) Indeling van de typemodules in rechtstreekse en niet-rechtstreeks toegankelijke hulp......................13
4) De intersectorale toegangspoort...................................................................................................................15
5) Instellingen voor minderjarige delinquenten.................................................................................................15
5.1) Het Vlaams detentiecentrum.................................................................................................................15
6) De jeugdrechter..............................................................................................................................................15
7) De sociale dienst jeugdrechtbank..................................................................................................................15
8) Het parket......................................................................................................................................................16
9) De politie........................................................................................................................................................17
10) De (jeugd)advocaat......................................................................................................................................17
11) De bijstandspersoon van de minderjarige...................................................................................................17
12) Andere actoren.............................................................................................................................................18
Deel 2 Jeugdhulprecht.................................................................................................................................. 18
Hoofdstuk 1 Voor welke minderjarigen is het jeugdhulprecht bedoeld?........................................................18
Hoofdstuk 2 De krachtlijnen van het jeugdhulprecht....................................................................................18
1) Uitdrukkelijke scheiding tussen het buitengerechtelijke en het gerechtelijke circuit....................................18
2) Differentiatie van het hulpaanbod.................................................................................................................19
3) Subsidiariteitsbeginsel...................................................................................................................................19
4) Gezinsgerichte werking..................................................................................................................................20
5) Een integrale jeugdhulp.................................................................................................................................20
6) Respect voor de rechten van de minderjarige...............................................................................................20
1
, 7) Gescheiden van het jeugddelinquentierecht, maar niet helemaal................................................................20
Hoofdstuk 3 Het landschap van de integrale jeugdhulp................................................................................21
Hoofdstuk 4 Het traject doorheen de integrale jeugdhulp............................................................................22
1) Is de nodige hulp rechtstreeks toegankelijk of niet?......................................................................................22
1.1) Als rechtstreeks toegankelijke hulp volstaat..........................................................................................22
1.2) Als niet rechtstreeks toegankelijke hulp nodig is: traject via de intersectorale toegangspoort...........22
2) Is de situatie verontrustend of niet?..............................................................................................................23
2.1) Het begrip ‘verontrustende situatie’......................................................................................................23
2.2) Als de situatie niet verontrustend is......................................................................................................24
3) Is de hulpverlening maatschappelijk noodzakelijk of niet?...........................................................................24
3.1) Het begrip ‘maatschappelijke noodzaak’...............................................................................................24
3.2) Wie beslist en hoe wordt beslist over de vraag of hulp maatschappelijk noodzakelijk is?...................24
3.3) Als blijkt dat er geen maatschappelijke noodzaak is om hulp te verlenen............................................24
3.4) Als er wel sprake is van maatschappelijke noodzaak.............................................................................25
4) Zijn de cliënt en zijn ouders/ opvoedingsverantwoordelijken bereid om hulpverlening te aanvaarden?.....26
4.1) Als er bereidheid is…..............................................................................................................................26
4.2) Als er geen bereidheid is tot het aanvaarden van hulp die niet maatschappelijk noodzakelijk is….....26
4.3) Als er geen bereidheid is tot het aanvaarden van hulp die maatschappelijk noodzakelijk wordt
geacht: de overstap naar gerechtelijke hulp.................................................................................................26
5) Gaat het om een crisissituatie of niet?..........................................................................................................27
5.1) Buitengerechtelijke crisishulpverlening.................................................................................................27
5.2) Gerechtelijke crisishulp: de procedure bij hoogdringendheid...............................................................28
Hoofdstuk 5 De gerechtelijke jeugdhulpmaatregelen...................................................................................29
Hoofdstuk 6 Doelstellingen van de integrale jeugdhulp................................................................................32
1) Vermaatschappelijking van de jeugdhulpverlening.......................................................................................33
2) Organiseren van een tijdige toegang tot de jeugdhulp.................................................................................33
3) Waarborgen van continuïteit in de jeugdhulp...............................................................................................33
4) Gepast omgaan met verontrusting................................................................................................................35
5) Werken aan een participatieve hulpverlening...............................................................................................35
Hoofdstuk 7 Jeugdhulprecht voor jongvolwassenen.....................................................................................36
1) Gerechtelijke jeugdhulp voor jongvolwassenen............................................................................................36
2) Buitengerechtelijke jeugdhulp voor jongvolwassenen..................................................................................36
Hoofdstuk 8 Jeugdhulprecht voor geesteszieke minderjarigen......................................................................36
Deel 3: Jeugddelinquentierecht.................................................................................................................... 39
Hoofdstuk 1 Voor welke minderjarigen is het jeugddelinquentierecht bedoeld?...........................................39
Hoofdstuk 2 Visies (modellen) over de aanpak van minderjarige delinquenten.............................................39
1) Het oude strafrechtsmodel............................................................................................................................39
2) Het rehabilitatief rechtsmodel (= het beschermingsmodel)..........................................................................39
3) Het herstelrechtsmodel..................................................................................................................................40
4) Het beveiligingsmodel....................................................................................................................................40
2
, 5) Samenvattend overzicht.................................................................................................................................40
6) Het verantwoordelijkheidsmodel...................................................................................................................41
Hoofdstuk 3 De krachtlijnen van het nieuwe jeugddelinquentierecht...........................................................41
1) Uitgaan van de verantwoordelijkheid van de minderjarige..........................................................................41
2) Betrokkenheid van de ouders activeren.........................................................................................................42
3) Een snel, normbevestigend en constructief antwoord bieden op het jeugddelict.........................................42
3.1) Snel.........................................................................................................................................................42
3.2) Normbevestigend...................................................................................................................................42
3.3) Constructief............................................................................................................................................42
4) Herstelgericht werken....................................................................................................................................43
5) Evidence-based werken..................................................................................................................................43
6) Subsidiariteit..................................................................................................................................................43
7) Duidelijk onderscheiden van jeugdhulp.........................................................................................................43
8) Aandacht voor rechtswaarborgen.................................................................................................................44
Hoofdstuk 4 De gebruikelijke procedure bij jeugddelinquentie.....................................................................45
1) Bij de politie....................................................................................................................................................45
2) Bij het (jeugd)parket......................................................................................................................................46
3) De voorbereidende rechtspleging bij de jeugdrechter...................................................................................47
3.1) Onderzoeken..........................................................................................................................................47
3.2) Duur van de voorbereidende rechtspleging...........................................................................................47
3.3) Voorlopige maatregelen.........................................................................................................................47
4) Na de voorbereidende fase: terug naar het parket.......................................................................................51
5) De rechtspleging ten gronde bij de jeugdrechtbank......................................................................................51
5.1) Voorstel tot herstelbemiddeling of Hergo.............................................................................................51
5.2) Sancties...................................................................................................................................................51
5.3) Uithandengeving....................................................................................................................................53
5.4) Toevertrouwen aan een jeugdpsychiatrische dienst (open of gesloten)...............................................53
5.5) Elektronische monitoring.......................................................................................................................53
5.6) Delictgericht werken met ouders/ opvoedingsverantwoordelijken......................................................54
6) Uitvoering van de beslissingen.......................................................................................................................54
6.1) Wie staat in voor de uitvoering van de beslissingen?............................................................................54
6.2) Minimumleeftijd.....................................................................................................................................54
6.3) Maximumleeftijd....................................................................................................................................54
6.4) Maximumduur........................................................................................................................................54
Hoofdstuk 5 Speciale procedures met betrekking tot minderjarige delinquenten..........................................55
1) Uithandengeving............................................................................................................................................55
1.1) Omschrijving...........................................................................................................................................55
2) Procedure bij verkeersmisdrijven...................................................................................................................56
2.1) Voorwaarden..........................................................................................................................................56
2.2) Gevolgen.................................................................................................................................................57
3) GAS-sancties...................................................................................................................................................57
Hoofdstuk 6 De dwarsverbindingen tussen jeugddelinquentierecht en jeugdhulprecht.................................57
Hoofdstuk 7 Evaluatie van het nieuwe jeugddelinquentierecht.....................................................................57
3
, 1) Een duidelijke verstrenging tegenover vroeger.............................................................................................57
2) Zijn minderjarigen verantwoordelijk voor hun daden?..................................................................................58
3) Wordt de positie van het parket te sterk?.....................................................................................................58
4) Is de beoordelingsvrijheid van de jeugdrechter/ jeugdrechtbank te groot?.................................................59
5) Is het behoud van uithandengeving evidence-based en nodig?....................................................................59
6) Wordt het vermoeden van onschuld voldoende gerespecteerd?............................................................59
Deel 4: De rechtspositie van de minderjarige in het bijzonder jeugdrecht.....................................................60
Hoofdstuk 1 Het toepassingsgebied van het decreet rechtspositie................................................................60
Hoofdstuk 2 Uitgangspunten van het decreet rechtspositie minderjarigen...................................................61
Hoofdstuk 3 De rechten uit het decreet rechtspositie minderjarigen.............................................................61
1) Recht op jeugdhulp........................................................................................................................................62
2) Recht op instemming in en vrije keuze van buitengerechtelijke jeugdhulp...................................................62
3) Het recht op informatie en duidelijke communicatie.....................................................................................62
4) Het recht op respect voor het gezinsleven.....................................................................................................62
5) Het recht op inspraak en participatie............................................................................................................63
6) De rechten in verband met het dossier..........................................................................................................63
6.1) Dossierrecht 1: het recht op een zorgvuldig bijgehouden en bewaard dossier....................................63
6.2) Dossierrecht 2: Het recht op toegang tot het dossier............................................................................63
7) Het recht op bijstand......................................................................................................................................65
7.1) Bijstand voor de minderjarige................................................................................................................65
7.2) Bijstand voor ouders/ opvoedingsverantwoordelijken..........................................................................65
8) Het recht op privacy.......................................................................................................................................66
9) Het recht op zakgeld (in de residentiële hulp)...............................................................................................66
10) Het recht op een menswaardige behandeling.............................................................................................66
11) Klachtrecht...................................................................................................................................................66
4
Deel 1 inleiding.............................................................................................................................................. 5
Hoofdstuk 1 Jeugdrecht: een vlag die meerdere ladingen kan dekken............................................................5
1) Algemeen jeugdrecht.......................................................................................................................................5
2) Bijzonder jeugdrecht........................................................................................................................................5
Hoofdstuk 2 Wie is bevoegd voor het jeugdrecht?.......................................................................................... 6
1) Het principe......................................................................................................................................................6
2) De uitzonderingen............................................................................................................................................6
Hoofdstuk 3 Bronnen van bijzonder jeugdrecht..............................................................................................7
Hoofdstuk 4 De actoren in het bijzonder jeugdrecht.......................................................................................8
1) De hoofdrolspeler: de minderjarige.................................................................................................................8
2) De directe omgeving van de minderjarige.......................................................................................................8
3) De jeugdhulpaanbieders..................................................................................................................................9
3.1) Algemeen..................................................................................................................................................9
3.2) De erkende voorzieningen in de Jeugdhulp...........................................................................................10
3.3) De gemeenschapsinstellingen................................................................................................................12
3.4) Indeling van de typemodules in rechtstreekse en niet-rechtstreeks toegankelijke hulp......................13
4) De intersectorale toegangspoort...................................................................................................................15
5) Instellingen voor minderjarige delinquenten.................................................................................................15
5.1) Het Vlaams detentiecentrum.................................................................................................................15
6) De jeugdrechter..............................................................................................................................................15
7) De sociale dienst jeugdrechtbank..................................................................................................................15
8) Het parket......................................................................................................................................................16
9) De politie........................................................................................................................................................17
10) De (jeugd)advocaat......................................................................................................................................17
11) De bijstandspersoon van de minderjarige...................................................................................................17
12) Andere actoren.............................................................................................................................................18
Deel 2 Jeugdhulprecht.................................................................................................................................. 18
Hoofdstuk 1 Voor welke minderjarigen is het jeugdhulprecht bedoeld?........................................................18
Hoofdstuk 2 De krachtlijnen van het jeugdhulprecht....................................................................................18
1) Uitdrukkelijke scheiding tussen het buitengerechtelijke en het gerechtelijke circuit....................................18
2) Differentiatie van het hulpaanbod.................................................................................................................19
3) Subsidiariteitsbeginsel...................................................................................................................................19
4) Gezinsgerichte werking..................................................................................................................................20
5) Een integrale jeugdhulp.................................................................................................................................20
6) Respect voor de rechten van de minderjarige...............................................................................................20
1
, 7) Gescheiden van het jeugddelinquentierecht, maar niet helemaal................................................................20
Hoofdstuk 3 Het landschap van de integrale jeugdhulp................................................................................21
Hoofdstuk 4 Het traject doorheen de integrale jeugdhulp............................................................................22
1) Is de nodige hulp rechtstreeks toegankelijk of niet?......................................................................................22
1.1) Als rechtstreeks toegankelijke hulp volstaat..........................................................................................22
1.2) Als niet rechtstreeks toegankelijke hulp nodig is: traject via de intersectorale toegangspoort...........22
2) Is de situatie verontrustend of niet?..............................................................................................................23
2.1) Het begrip ‘verontrustende situatie’......................................................................................................23
2.2) Als de situatie niet verontrustend is......................................................................................................24
3) Is de hulpverlening maatschappelijk noodzakelijk of niet?...........................................................................24
3.1) Het begrip ‘maatschappelijke noodzaak’...............................................................................................24
3.2) Wie beslist en hoe wordt beslist over de vraag of hulp maatschappelijk noodzakelijk is?...................24
3.3) Als blijkt dat er geen maatschappelijke noodzaak is om hulp te verlenen............................................24
3.4) Als er wel sprake is van maatschappelijke noodzaak.............................................................................25
4) Zijn de cliënt en zijn ouders/ opvoedingsverantwoordelijken bereid om hulpverlening te aanvaarden?.....26
4.1) Als er bereidheid is…..............................................................................................................................26
4.2) Als er geen bereidheid is tot het aanvaarden van hulp die niet maatschappelijk noodzakelijk is….....26
4.3) Als er geen bereidheid is tot het aanvaarden van hulp die maatschappelijk noodzakelijk wordt
geacht: de overstap naar gerechtelijke hulp.................................................................................................26
5) Gaat het om een crisissituatie of niet?..........................................................................................................27
5.1) Buitengerechtelijke crisishulpverlening.................................................................................................27
5.2) Gerechtelijke crisishulp: de procedure bij hoogdringendheid...............................................................28
Hoofdstuk 5 De gerechtelijke jeugdhulpmaatregelen...................................................................................29
Hoofdstuk 6 Doelstellingen van de integrale jeugdhulp................................................................................32
1) Vermaatschappelijking van de jeugdhulpverlening.......................................................................................33
2) Organiseren van een tijdige toegang tot de jeugdhulp.................................................................................33
3) Waarborgen van continuïteit in de jeugdhulp...............................................................................................33
4) Gepast omgaan met verontrusting................................................................................................................35
5) Werken aan een participatieve hulpverlening...............................................................................................35
Hoofdstuk 7 Jeugdhulprecht voor jongvolwassenen.....................................................................................36
1) Gerechtelijke jeugdhulp voor jongvolwassenen............................................................................................36
2) Buitengerechtelijke jeugdhulp voor jongvolwassenen..................................................................................36
Hoofdstuk 8 Jeugdhulprecht voor geesteszieke minderjarigen......................................................................36
Deel 3: Jeugddelinquentierecht.................................................................................................................... 39
Hoofdstuk 1 Voor welke minderjarigen is het jeugddelinquentierecht bedoeld?...........................................39
Hoofdstuk 2 Visies (modellen) over de aanpak van minderjarige delinquenten.............................................39
1) Het oude strafrechtsmodel............................................................................................................................39
2) Het rehabilitatief rechtsmodel (= het beschermingsmodel)..........................................................................39
3) Het herstelrechtsmodel..................................................................................................................................40
4) Het beveiligingsmodel....................................................................................................................................40
2
, 5) Samenvattend overzicht.................................................................................................................................40
6) Het verantwoordelijkheidsmodel...................................................................................................................41
Hoofdstuk 3 De krachtlijnen van het nieuwe jeugddelinquentierecht...........................................................41
1) Uitgaan van de verantwoordelijkheid van de minderjarige..........................................................................41
2) Betrokkenheid van de ouders activeren.........................................................................................................42
3) Een snel, normbevestigend en constructief antwoord bieden op het jeugddelict.........................................42
3.1) Snel.........................................................................................................................................................42
3.2) Normbevestigend...................................................................................................................................42
3.3) Constructief............................................................................................................................................42
4) Herstelgericht werken....................................................................................................................................43
5) Evidence-based werken..................................................................................................................................43
6) Subsidiariteit..................................................................................................................................................43
7) Duidelijk onderscheiden van jeugdhulp.........................................................................................................43
8) Aandacht voor rechtswaarborgen.................................................................................................................44
Hoofdstuk 4 De gebruikelijke procedure bij jeugddelinquentie.....................................................................45
1) Bij de politie....................................................................................................................................................45
2) Bij het (jeugd)parket......................................................................................................................................46
3) De voorbereidende rechtspleging bij de jeugdrechter...................................................................................47
3.1) Onderzoeken..........................................................................................................................................47
3.2) Duur van de voorbereidende rechtspleging...........................................................................................47
3.3) Voorlopige maatregelen.........................................................................................................................47
4) Na de voorbereidende fase: terug naar het parket.......................................................................................51
5) De rechtspleging ten gronde bij de jeugdrechtbank......................................................................................51
5.1) Voorstel tot herstelbemiddeling of Hergo.............................................................................................51
5.2) Sancties...................................................................................................................................................51
5.3) Uithandengeving....................................................................................................................................53
5.4) Toevertrouwen aan een jeugdpsychiatrische dienst (open of gesloten)...............................................53
5.5) Elektronische monitoring.......................................................................................................................53
5.6) Delictgericht werken met ouders/ opvoedingsverantwoordelijken......................................................54
6) Uitvoering van de beslissingen.......................................................................................................................54
6.1) Wie staat in voor de uitvoering van de beslissingen?............................................................................54
6.2) Minimumleeftijd.....................................................................................................................................54
6.3) Maximumleeftijd....................................................................................................................................54
6.4) Maximumduur........................................................................................................................................54
Hoofdstuk 5 Speciale procedures met betrekking tot minderjarige delinquenten..........................................55
1) Uithandengeving............................................................................................................................................55
1.1) Omschrijving...........................................................................................................................................55
2) Procedure bij verkeersmisdrijven...................................................................................................................56
2.1) Voorwaarden..........................................................................................................................................56
2.2) Gevolgen.................................................................................................................................................57
3) GAS-sancties...................................................................................................................................................57
Hoofdstuk 6 De dwarsverbindingen tussen jeugddelinquentierecht en jeugdhulprecht.................................57
Hoofdstuk 7 Evaluatie van het nieuwe jeugddelinquentierecht.....................................................................57
3
, 1) Een duidelijke verstrenging tegenover vroeger.............................................................................................57
2) Zijn minderjarigen verantwoordelijk voor hun daden?..................................................................................58
3) Wordt de positie van het parket te sterk?.....................................................................................................58
4) Is de beoordelingsvrijheid van de jeugdrechter/ jeugdrechtbank te groot?.................................................59
5) Is het behoud van uithandengeving evidence-based en nodig?....................................................................59
6) Wordt het vermoeden van onschuld voldoende gerespecteerd?............................................................59
Deel 4: De rechtspositie van de minderjarige in het bijzonder jeugdrecht.....................................................60
Hoofdstuk 1 Het toepassingsgebied van het decreet rechtspositie................................................................60
Hoofdstuk 2 Uitgangspunten van het decreet rechtspositie minderjarigen...................................................61
Hoofdstuk 3 De rechten uit het decreet rechtspositie minderjarigen.............................................................61
1) Recht op jeugdhulp........................................................................................................................................62
2) Recht op instemming in en vrije keuze van buitengerechtelijke jeugdhulp...................................................62
3) Het recht op informatie en duidelijke communicatie.....................................................................................62
4) Het recht op respect voor het gezinsleven.....................................................................................................62
5) Het recht op inspraak en participatie............................................................................................................63
6) De rechten in verband met het dossier..........................................................................................................63
6.1) Dossierrecht 1: het recht op een zorgvuldig bijgehouden en bewaard dossier....................................63
6.2) Dossierrecht 2: Het recht op toegang tot het dossier............................................................................63
7) Het recht op bijstand......................................................................................................................................65
7.1) Bijstand voor de minderjarige................................................................................................................65
7.2) Bijstand voor ouders/ opvoedingsverantwoordelijken..........................................................................65
8) Het recht op privacy.......................................................................................................................................66
9) Het recht op zakgeld (in de residentiële hulp)...............................................................................................66
10) Het recht op een menswaardige behandeling.............................................................................................66
11) Klachtrecht...................................................................................................................................................66
4
