Omgevingspsychologie
Gustaaf Cornelis
Wat is omgevingspsychologie – OPSY(1)
Algemeen
De vergelijking met het toneelstuk
Informatie context uit kledij, podium, vlak, … halen. De omgeving geeft ons informatie,
die is alleen niet altijd correct. De omgeving kan ons ook verkeerde informatie geven. Je
kunt in een omgeving dingen uithalen en insteken. Als ontwerper leg je beperkingen en
betekenissen op gebruikers.
Sociologie → Het dagelijks gebeuren is een ‘toneel’ dat we opzetten. Per gelegenheid
zetten we maskers op. De werkelijkheid is een grote scene, met allerlei tools ter
beschikking. We kennen de informele regels, waar je als ia rekening mee moet houden.
Zonder de omgeving zijn de acties van een acteur moeilijk te begrijpen.
- De scène verschaft de context;
- De scène verschaft betekenis.
- Wat gebeurt er? Wat laat de omgeving toe en wat niet?
Vergelijking met het echte leven: er is een voortdurende interactie tussen mens en
omgeving.
- De omgeving bepaalt de mogelijkheden die mensen hebben om dingen te doen;
- De mensen wijzigen hun omgeving om handelingen te kunnen verrichten.
Mensen hebben de bepaalde mogelijkheden om zich te gedragen. Wij sturen de manier
waarop mensen omgaan met de gegeven context, omgeving.
Omgeving = context
- omgeving bepaalt de mogelijkheden
- omgeving geeft informatie over handelingen
- omgeving inspireert
Omgeving maakt bepaalde dingen (on)mogelijk. Hier kun je als ontwerper heel ver in
gaan.
1
,The End of Sitting: kantoor zonder stoelen of banken.
→ Futuristisch minimalisme
→ alles wat we ongewoon zijn → verander het gedrag waar we aan gewend zijn.
→ mensen moeten elkaar helpen → constante teambuilding
Definitie
De studie van de interactie tussen de mens en zijn fysieke omgeving;
- ‘mens’: individuen of (kleine) groepen
- ‘fysieke omgeving’: bebouwde en natuurlijke omgeving
Doel
Via onderzoek wil OPSY de omgeving, in het bijzondere gebouwen en interieurs,
humaniseren, d.i. verbeteren van de omgeving om een beter functioneren van mensen,
volgens hun psychische mogelijkheden:
- humaniseren: de omgeving afstellen op de gebruiker gegeven zijn natuurlijke,
cognitieve beperkingen. (of lichamelijke beperkingen)
Het lijkt alsof we alles aankunnen, maar in het dagdagelijkse handelen zijn de
mogelijkheden beperkt en we overschatten onszelf. Onze hersenen functioneren
serieel. (een na het ander, niet tegelijk)
We hebben mogelijkheden en behoeftes → hier moet rekening mee worden gehouden
(vermogen mens)
Als je een woonst ontwikkeld, moet dat een thuis worden voor de gebruiker.
Geschiedenis
OPSY: gerespecteerde wetenschappelijke discipline, 50-tal jaar oud.
- ‘70: massaal veem artikels en honderden boeken (milieuproblematiek →
environmental psychology, dagelijksgedrag van mensen → waar en waarom,
invloed…
- ‘80: kleine terugval
- ‘90: weer een groei
→ wordt aan weinig universiteiten onderwezen.
Onderwerpen
- ongezonde gebouwen (asbest)
- overbevolkte gevangenissen
- fijn stof in de steden
- lawaaihinder
2
, - pubers en privacy
- arbeidstevredenheid
- oorlogen
- …
OPSY is gericht op het begrijpen van de interactie tussen de mens en zijn omgeving en
het oplossen van problemen. De aspecten die ons beïnvloeden evolueren.
→ Hoe kun je mensen privacy geven? Hoe kun je ervoor zorgen dat ze zich goed voelen?
Hoe bekom je samenwerking? Hoe kun je communicatie vergroten? Hoe voorkom je
inbraken? …
OPSY beschouwt elk gedragsprobleem als een uitdaging om de omgeving te wijzigen.
Je wordt dagelijks geconfronteerd met problemen in het gedrag te wijten aan omgeving.
OPSY als wetenschap
Vorming van theoretische kaders:
- vanuit vaststellingen verklarende theorieën bedenken
- die vervolgens getoetst worden door onderzoek;
- opletten: er zijn meerdere theoretische kaders!
Binnen het theoretisch kader (getoetst door onderzoek) oplossingen vinden voor
problemen.
De ene theorie werkt al beter dan een andere voor een bepaald probleem.
Onderzoek om theorieën te confirmeren (bevestigen), verfijnen, falsifiëren (weerleggen).
Onderzoek om fenomenen te verklaren door een theorie te ontwikkelen.
Het is een wetenschap omdat ze op wetenschappelijke manieren experimenten
uitvoeren. Via theorieën voorspellen ze het menselijk gedrag.
VB: afstanden t.o.v. van elkaar → hoe dicht moeten stoelen bij elkaar staan …
- Behoeften van de maatschappij
- Omgevingspsychologie
Voorbeelden van onderzoek:
- Vergelijkend onderzoek: wat is het verschil tussen mannen en vrouwen over
territorialiteit?
- Beschrijvend onderzoek: wat is de invloed van vertrouwdheid op de oriëntatie in
een omgeving?
- Verklarend onderzoek: wat maakt dat we een kamer als groot ervaren?
3
, Beperkingen van OPSY:
Het onderzoek leidt niet noodzakelijk tot eenduidige beschrijvingen, verklaringen,
vergelijkingen, … theorieën: daarom diverse theoretische kaders. Soms levert een
onderzoek ook helemaal niets op (nulresultaat) of krijgen we een negatieve score
(weerlegging), ook al voelen we intuïtief aan dat het wel zo zou moeten zijn ... Dat is
uiteraard interessant:
- we weten dan dat die denkpiste alvast niet meer moet gevolgd worden
- onze intuïtie wordt verlegd
- het gevoel van overbevolking is alleen maar in beperkte mate afhankelijk
van het aantal mensen om je heen
- territorialiteit is niet hoofdzakelijk gerelateerd aan agressie. → eerder
vermijden van agressie.
Intuïtie: 50% van de tijd correct.
Soms blijken vroegere vaststellingen niet houdbaar
→ onderzoek waaruit blijkt dat ‘als je prof dacht bij een quiz je beter scoorde dan
wanneer je een hooligan voor ogen had, kon niet bevestigd worden
Soms is het onderzoek gebaseerd op fraude
→ dirk stapel: rommel leidt tot discriminatie.
→ rommel invloed op zwarte/ blanke medemens.
Verschil met algemene psychologie:
OPSY PSY
Probleemgeoriënteerd (praktische Procesgeoriënteerd (beschrijft
problemen) mechanismen zoals ontwikkeling kind)
Onderzoek in de dagelijkse omgeving Labo-onderzoek (gecontroleerde
(gedrag waar het zicht voordoet) omstandigheden)
Beschouwt de persoon en omgeving als een Onderscheidt de mens van de invloed
geheel (holisme) (welke stimulus heeft welk effect?)
Individuen zijn deel van de omgeving en Individuen ondergaan prikkels en zijn
zijn actief passief
Interdisciplinair (veel wetenschappen bij Onafhankelijke wetenschap (coherentie,
betrokken, rekening met elkaar houden) diepgaande wetenschap)
4
Gustaaf Cornelis
Wat is omgevingspsychologie – OPSY(1)
Algemeen
De vergelijking met het toneelstuk
Informatie context uit kledij, podium, vlak, … halen. De omgeving geeft ons informatie,
die is alleen niet altijd correct. De omgeving kan ons ook verkeerde informatie geven. Je
kunt in een omgeving dingen uithalen en insteken. Als ontwerper leg je beperkingen en
betekenissen op gebruikers.
Sociologie → Het dagelijks gebeuren is een ‘toneel’ dat we opzetten. Per gelegenheid
zetten we maskers op. De werkelijkheid is een grote scene, met allerlei tools ter
beschikking. We kennen de informele regels, waar je als ia rekening mee moet houden.
Zonder de omgeving zijn de acties van een acteur moeilijk te begrijpen.
- De scène verschaft de context;
- De scène verschaft betekenis.
- Wat gebeurt er? Wat laat de omgeving toe en wat niet?
Vergelijking met het echte leven: er is een voortdurende interactie tussen mens en
omgeving.
- De omgeving bepaalt de mogelijkheden die mensen hebben om dingen te doen;
- De mensen wijzigen hun omgeving om handelingen te kunnen verrichten.
Mensen hebben de bepaalde mogelijkheden om zich te gedragen. Wij sturen de manier
waarop mensen omgaan met de gegeven context, omgeving.
Omgeving = context
- omgeving bepaalt de mogelijkheden
- omgeving geeft informatie over handelingen
- omgeving inspireert
Omgeving maakt bepaalde dingen (on)mogelijk. Hier kun je als ontwerper heel ver in
gaan.
1
,The End of Sitting: kantoor zonder stoelen of banken.
→ Futuristisch minimalisme
→ alles wat we ongewoon zijn → verander het gedrag waar we aan gewend zijn.
→ mensen moeten elkaar helpen → constante teambuilding
Definitie
De studie van de interactie tussen de mens en zijn fysieke omgeving;
- ‘mens’: individuen of (kleine) groepen
- ‘fysieke omgeving’: bebouwde en natuurlijke omgeving
Doel
Via onderzoek wil OPSY de omgeving, in het bijzondere gebouwen en interieurs,
humaniseren, d.i. verbeteren van de omgeving om een beter functioneren van mensen,
volgens hun psychische mogelijkheden:
- humaniseren: de omgeving afstellen op de gebruiker gegeven zijn natuurlijke,
cognitieve beperkingen. (of lichamelijke beperkingen)
Het lijkt alsof we alles aankunnen, maar in het dagdagelijkse handelen zijn de
mogelijkheden beperkt en we overschatten onszelf. Onze hersenen functioneren
serieel. (een na het ander, niet tegelijk)
We hebben mogelijkheden en behoeftes → hier moet rekening mee worden gehouden
(vermogen mens)
Als je een woonst ontwikkeld, moet dat een thuis worden voor de gebruiker.
Geschiedenis
OPSY: gerespecteerde wetenschappelijke discipline, 50-tal jaar oud.
- ‘70: massaal veem artikels en honderden boeken (milieuproblematiek →
environmental psychology, dagelijksgedrag van mensen → waar en waarom,
invloed…
- ‘80: kleine terugval
- ‘90: weer een groei
→ wordt aan weinig universiteiten onderwezen.
Onderwerpen
- ongezonde gebouwen (asbest)
- overbevolkte gevangenissen
- fijn stof in de steden
- lawaaihinder
2
, - pubers en privacy
- arbeidstevredenheid
- oorlogen
- …
OPSY is gericht op het begrijpen van de interactie tussen de mens en zijn omgeving en
het oplossen van problemen. De aspecten die ons beïnvloeden evolueren.
→ Hoe kun je mensen privacy geven? Hoe kun je ervoor zorgen dat ze zich goed voelen?
Hoe bekom je samenwerking? Hoe kun je communicatie vergroten? Hoe voorkom je
inbraken? …
OPSY beschouwt elk gedragsprobleem als een uitdaging om de omgeving te wijzigen.
Je wordt dagelijks geconfronteerd met problemen in het gedrag te wijten aan omgeving.
OPSY als wetenschap
Vorming van theoretische kaders:
- vanuit vaststellingen verklarende theorieën bedenken
- die vervolgens getoetst worden door onderzoek;
- opletten: er zijn meerdere theoretische kaders!
Binnen het theoretisch kader (getoetst door onderzoek) oplossingen vinden voor
problemen.
De ene theorie werkt al beter dan een andere voor een bepaald probleem.
Onderzoek om theorieën te confirmeren (bevestigen), verfijnen, falsifiëren (weerleggen).
Onderzoek om fenomenen te verklaren door een theorie te ontwikkelen.
Het is een wetenschap omdat ze op wetenschappelijke manieren experimenten
uitvoeren. Via theorieën voorspellen ze het menselijk gedrag.
VB: afstanden t.o.v. van elkaar → hoe dicht moeten stoelen bij elkaar staan …
- Behoeften van de maatschappij
- Omgevingspsychologie
Voorbeelden van onderzoek:
- Vergelijkend onderzoek: wat is het verschil tussen mannen en vrouwen over
territorialiteit?
- Beschrijvend onderzoek: wat is de invloed van vertrouwdheid op de oriëntatie in
een omgeving?
- Verklarend onderzoek: wat maakt dat we een kamer als groot ervaren?
3
, Beperkingen van OPSY:
Het onderzoek leidt niet noodzakelijk tot eenduidige beschrijvingen, verklaringen,
vergelijkingen, … theorieën: daarom diverse theoretische kaders. Soms levert een
onderzoek ook helemaal niets op (nulresultaat) of krijgen we een negatieve score
(weerlegging), ook al voelen we intuïtief aan dat het wel zo zou moeten zijn ... Dat is
uiteraard interessant:
- we weten dan dat die denkpiste alvast niet meer moet gevolgd worden
- onze intuïtie wordt verlegd
- het gevoel van overbevolking is alleen maar in beperkte mate afhankelijk
van het aantal mensen om je heen
- territorialiteit is niet hoofdzakelijk gerelateerd aan agressie. → eerder
vermijden van agressie.
Intuïtie: 50% van de tijd correct.
Soms blijken vroegere vaststellingen niet houdbaar
→ onderzoek waaruit blijkt dat ‘als je prof dacht bij een quiz je beter scoorde dan
wanneer je een hooligan voor ogen had, kon niet bevestigd worden
Soms is het onderzoek gebaseerd op fraude
→ dirk stapel: rommel leidt tot discriminatie.
→ rommel invloed op zwarte/ blanke medemens.
Verschil met algemene psychologie:
OPSY PSY
Probleemgeoriënteerd (praktische Procesgeoriënteerd (beschrijft
problemen) mechanismen zoals ontwikkeling kind)
Onderzoek in de dagelijkse omgeving Labo-onderzoek (gecontroleerde
(gedrag waar het zicht voordoet) omstandigheden)
Beschouwt de persoon en omgeving als een Onderscheidt de mens van de invloed
geheel (holisme) (welke stimulus heeft welk effect?)
Individuen zijn deel van de omgeving en Individuen ondergaan prikkels en zijn
zijn actief passief
Interdisciplinair (veel wetenschappen bij Onafhankelijke wetenschap (coherentie,
betrokken, rekening met elkaar houden) diepgaande wetenschap)
4
