Begrippenlijsten
Les 1 basisbegrippen en invalshoeken
Waarden die je zelf belangrijk vindt. (Eerlijkheid)
Normen regels die bij waarden horen.
Maatschappelijke probleem (4 kenmerken)
Voor grote groep ongewenst zijn
Er moet een belangentegenstelling zijn
Overheid moet voorzien/ proberen in de oplossing
Probleem is ontstaan uit maatschappelijke ontwikkelingen (technologische, ouder worden
etc.)
Belangen dingen waar je een voordeel aan hebt.
Belangentegenstelling botsende belangen.
Actoren mensen of groepen die met het probleem te maken hebben.
Macht iemand dwingend kan beïnvloeden.
Machtsbronnen dingen waardoor je macht hebt.
Gezag geaccepteerde macht.
Beleid door overheid opgestelde afspraken, ze zijn bindend.
Invalshoeken:
Sociaal cultureel: welke waarden en normen liggen ten grondslag aan het
maatschappelijk probleem. (Kijk waarden/normen)
Sociaaleconomisch: geld, werk, armoede/
Politiek juridisch: overheid, wetgeving
Vergelijkend/ veranderd: verschillende situaties met elkaar vergelijken op tijd of plaats, of
verschillende oplossingen van maatschappelijke problemen. \
Conservatief waarden en normen die al bestaan/ behoudend
Progressief anders doen dan de waarden en normen (veranderen ervan)
Ideologisch vast houden aan een ideologie/ 1 denkwijze.
Pragmatisch niet vasten houden ideologie/ 1 denkwijze. Per oplossing kijken wat het
beste is. (Wilders)
Links (sociaaldemocraten) overheid helpt actief/ veel (ouderen zorg)
Rechts (liberalen) vrije economie. Vrijheid is het belangrijkst. Passieve overheid, leger en
politie.
Midden (confessionelen/ christendemocraten) aanvullende overheid, maatschappelijke
middenveld.
,Nietconfessioneel = niet op basis van een religie of levensbeschouwing
Confessioneel = op basis van een religie of levensbeschouwing
Les 2
Regering = staatshoofd en ministers
Kabinet = ministers en staatssecretarissen
Parlement = 1e +2e kamer
Vip politiek = een proces van omzetting van verlangens, wensen en eisen vanuit de
samenleving in bindend besluiten
Maken wetten.
VIP politiek van Easton = de gezaghebbende toedeling van waardevolle materieel en
immateriële zaken voor een samenleving.
(Verdelen macht)
Belangrijkste verschil = 1e komt uit samenleving, 2e is verdeling van spullen.
Problemen
Persoonlijke problemen = ik heb honger/ overheid lost dit niet op. Een persoon of kleine
groep heeft een probleem.
Maatschappelijke problemen = grote groep ervaren (en 3 andere kenmerken)
Overheid probeert maatschappelijk problemen op te lossen mits
Er tijd is
Ruimte is (geld)
Oplossing noem je beleid
Er een overeenstemming is voor een oplossing
Publieke agenda = waar volk over praat (aan licht in massamedia)
Politieke agenda = onderwerpen waarover de politiek beleid maakt.
4 kenmerken van collectieve goederen
Overheid houdt zich voornamelijk bezig met het scheppen van collectieve goederen
Door privatisering is de overheid soms alleen maar toezichthouder (post NL etc.)
Algemeen belang (straatverlichting)
Moeilijk in markt aan gehouden
Voor iedereen beschikbaar
Vaak geen direct verband is tussen gebruik en kosten
Kerntaken overheid (VIP)
Orden en veiligheid (politie en leger)
Mensenrechten
Zorgen voor welzijn, onderwijs en gezondheid
, Scheppen van werkgelegenheid, sociale zekerheid, infrastructuur goed economisch
klimaat
Onderhouden buitenlandse betrekkingen (relatie en samenleving met andere landen
Verschuivende taken overheid
1800 = overheid is heel klein, mensen zoeken alles zelf uit: nachtwakersstaat
Na de industriële revolutie zijn er veel taken bijgekomen (socialezekerheidsstelsel bijv.)
De taken van de overheid zijn doorgegroeid tot de jaren 90, daarna zijn steeds meer dingen
geprivatiseerd. (Energie, post, treinen)
Hoeveel moet de overheid doen
Liberaalindividualisme
Bewaking (nachtwakersstaat). Kleine overheid
Sociaal collectivisme
Actieve overheid. Veel doen. Grote overheid.
Het dilemma van besturen
Effectief besturen of veel participatie (beide kan niet gaat fout)
Dictatuur
1 persoon of groep neemt alle beslissingen
Geen participatie dus wel effectief
Democratie
Het volk heeft de macht
Veel participatie dus minder effectief
Staat kenmerken
Overheid heeft soevereine (over jezelf mag beslissen) macht
Er is een bevolking
het grondgebied is internationaal erkend
overheid heeft geweldsmonopolie (politie, leger)
Visies over politieke macht (VIP)
klassieke democratie theorie = wil van het volk is heilig, het volk participeert altijd actief,
iedereen heeft gelijke toegang tot de publieke agenda (deze theorie is heel normatief
(ideaal beeld) ) kan dit niet doen, onrealistisch
representatie democratie = het volk wordt gepresenteerd door politieke
vertegenwoordigers (ons parlement) macht burger beperkt.
pluralistische democratie = meerdere politieke actoren dan de regering alleen (kerk,
pressiegroepen, bedrijven etc) hebben ook veel politieke macht
elitetheorie = elite bepaald alles kleine groep, er is dus helemaal geen democratie (een
heel negatieve theorie)
, Les 3
(VIP) Rechtstaat = staat waarin rechten en plichten van burgers en overheid zijn vastgelegd
zodat burgers beschermd worden tegen machtsmisbruik van de overheid.
(VIP) rechtshandhaving = handhaven van de wetten, dus houden in de gaten wie wet
overtreedt bijv. zoals harddrugs. overheid heeft middelen om wet te handhaven.
(VIP) rechtsbescherming = beschermen van burgers tegen overheid. Beschermen van hun
rechten. Zoals vrijheid en gelijkheid van burgers.
(VIP) trias politica = scheiding der machten. bedacht door montesquieu. doel = corruptie en
willekeur voorkomen.
machten, instanties, verklaring
wetgevende macht = stelt wetten vast, waar burgers zich aan moeten houden. (regering
= staatshoofd en ministers) (parlement = 1e & 2e kamer)
uitvoerende macht = voeren wetten uit —> ministers en ambtenaren.
rechterlijke macht = beoordeelt of wetten goed worden nageleefd, door onafhankelijke
rechters.
Geen zuivere scheiding want ministers kunnen weten maken en uitvoeren (parlement heeft
controlefunctie)
(VIP) legaliteit = volgens de wet.
politiek = hoe ons land bestuurd wordt moet in grondwet staan bij een rechtstaat.
strafrecht = strafbare feiten moeten in het wetboek staan.
lekendefinitie = de overheid mag alleen maar handelen als in de wet staat dat ze dit mogen
doen.
doel = willekeur voorkomen.
legaliteitsbeginsel = manier hoe ons land wordt bestuurd wordt vastgelegd in wetten, met
name grondwet. Wettelijke kader is legaliteitsbeginsel. overheid mag alleen dingen doen als
ze in de wet staan.
Nieuwe wetgeving mag ooit tegen de grondwet in gaan (VIP)
klassiek = overheid is het verplicht te doen. (vrijheden / gelijkheidsbeginsel)
sociaal = overheid moet zijn best doen dit te bereiken. (werkgelegenheid/gezondheid
/huisvestiging)
verschil tussen klassieke en sociale grondrechten = klassiek = vrijheid en gelijkheid
Les 1 basisbegrippen en invalshoeken
Waarden die je zelf belangrijk vindt. (Eerlijkheid)
Normen regels die bij waarden horen.
Maatschappelijke probleem (4 kenmerken)
Voor grote groep ongewenst zijn
Er moet een belangentegenstelling zijn
Overheid moet voorzien/ proberen in de oplossing
Probleem is ontstaan uit maatschappelijke ontwikkelingen (technologische, ouder worden
etc.)
Belangen dingen waar je een voordeel aan hebt.
Belangentegenstelling botsende belangen.
Actoren mensen of groepen die met het probleem te maken hebben.
Macht iemand dwingend kan beïnvloeden.
Machtsbronnen dingen waardoor je macht hebt.
Gezag geaccepteerde macht.
Beleid door overheid opgestelde afspraken, ze zijn bindend.
Invalshoeken:
Sociaal cultureel: welke waarden en normen liggen ten grondslag aan het
maatschappelijk probleem. (Kijk waarden/normen)
Sociaaleconomisch: geld, werk, armoede/
Politiek juridisch: overheid, wetgeving
Vergelijkend/ veranderd: verschillende situaties met elkaar vergelijken op tijd of plaats, of
verschillende oplossingen van maatschappelijke problemen. \
Conservatief waarden en normen die al bestaan/ behoudend
Progressief anders doen dan de waarden en normen (veranderen ervan)
Ideologisch vast houden aan een ideologie/ 1 denkwijze.
Pragmatisch niet vasten houden ideologie/ 1 denkwijze. Per oplossing kijken wat het
beste is. (Wilders)
Links (sociaaldemocraten) overheid helpt actief/ veel (ouderen zorg)
Rechts (liberalen) vrije economie. Vrijheid is het belangrijkst. Passieve overheid, leger en
politie.
Midden (confessionelen/ christendemocraten) aanvullende overheid, maatschappelijke
middenveld.
,Nietconfessioneel = niet op basis van een religie of levensbeschouwing
Confessioneel = op basis van een religie of levensbeschouwing
Les 2
Regering = staatshoofd en ministers
Kabinet = ministers en staatssecretarissen
Parlement = 1e +2e kamer
Vip politiek = een proces van omzetting van verlangens, wensen en eisen vanuit de
samenleving in bindend besluiten
Maken wetten.
VIP politiek van Easton = de gezaghebbende toedeling van waardevolle materieel en
immateriële zaken voor een samenleving.
(Verdelen macht)
Belangrijkste verschil = 1e komt uit samenleving, 2e is verdeling van spullen.
Problemen
Persoonlijke problemen = ik heb honger/ overheid lost dit niet op. Een persoon of kleine
groep heeft een probleem.
Maatschappelijke problemen = grote groep ervaren (en 3 andere kenmerken)
Overheid probeert maatschappelijk problemen op te lossen mits
Er tijd is
Ruimte is (geld)
Oplossing noem je beleid
Er een overeenstemming is voor een oplossing
Publieke agenda = waar volk over praat (aan licht in massamedia)
Politieke agenda = onderwerpen waarover de politiek beleid maakt.
4 kenmerken van collectieve goederen
Overheid houdt zich voornamelijk bezig met het scheppen van collectieve goederen
Door privatisering is de overheid soms alleen maar toezichthouder (post NL etc.)
Algemeen belang (straatverlichting)
Moeilijk in markt aan gehouden
Voor iedereen beschikbaar
Vaak geen direct verband is tussen gebruik en kosten
Kerntaken overheid (VIP)
Orden en veiligheid (politie en leger)
Mensenrechten
Zorgen voor welzijn, onderwijs en gezondheid
, Scheppen van werkgelegenheid, sociale zekerheid, infrastructuur goed economisch
klimaat
Onderhouden buitenlandse betrekkingen (relatie en samenleving met andere landen
Verschuivende taken overheid
1800 = overheid is heel klein, mensen zoeken alles zelf uit: nachtwakersstaat
Na de industriële revolutie zijn er veel taken bijgekomen (socialezekerheidsstelsel bijv.)
De taken van de overheid zijn doorgegroeid tot de jaren 90, daarna zijn steeds meer dingen
geprivatiseerd. (Energie, post, treinen)
Hoeveel moet de overheid doen
Liberaalindividualisme
Bewaking (nachtwakersstaat). Kleine overheid
Sociaal collectivisme
Actieve overheid. Veel doen. Grote overheid.
Het dilemma van besturen
Effectief besturen of veel participatie (beide kan niet gaat fout)
Dictatuur
1 persoon of groep neemt alle beslissingen
Geen participatie dus wel effectief
Democratie
Het volk heeft de macht
Veel participatie dus minder effectief
Staat kenmerken
Overheid heeft soevereine (over jezelf mag beslissen) macht
Er is een bevolking
het grondgebied is internationaal erkend
overheid heeft geweldsmonopolie (politie, leger)
Visies over politieke macht (VIP)
klassieke democratie theorie = wil van het volk is heilig, het volk participeert altijd actief,
iedereen heeft gelijke toegang tot de publieke agenda (deze theorie is heel normatief
(ideaal beeld) ) kan dit niet doen, onrealistisch
representatie democratie = het volk wordt gepresenteerd door politieke
vertegenwoordigers (ons parlement) macht burger beperkt.
pluralistische democratie = meerdere politieke actoren dan de regering alleen (kerk,
pressiegroepen, bedrijven etc) hebben ook veel politieke macht
elitetheorie = elite bepaald alles kleine groep, er is dus helemaal geen democratie (een
heel negatieve theorie)
, Les 3
(VIP) Rechtstaat = staat waarin rechten en plichten van burgers en overheid zijn vastgelegd
zodat burgers beschermd worden tegen machtsmisbruik van de overheid.
(VIP) rechtshandhaving = handhaven van de wetten, dus houden in de gaten wie wet
overtreedt bijv. zoals harddrugs. overheid heeft middelen om wet te handhaven.
(VIP) rechtsbescherming = beschermen van burgers tegen overheid. Beschermen van hun
rechten. Zoals vrijheid en gelijkheid van burgers.
(VIP) trias politica = scheiding der machten. bedacht door montesquieu. doel = corruptie en
willekeur voorkomen.
machten, instanties, verklaring
wetgevende macht = stelt wetten vast, waar burgers zich aan moeten houden. (regering
= staatshoofd en ministers) (parlement = 1e & 2e kamer)
uitvoerende macht = voeren wetten uit —> ministers en ambtenaren.
rechterlijke macht = beoordeelt of wetten goed worden nageleefd, door onafhankelijke
rechters.
Geen zuivere scheiding want ministers kunnen weten maken en uitvoeren (parlement heeft
controlefunctie)
(VIP) legaliteit = volgens de wet.
politiek = hoe ons land bestuurd wordt moet in grondwet staan bij een rechtstaat.
strafrecht = strafbare feiten moeten in het wetboek staan.
lekendefinitie = de overheid mag alleen maar handelen als in de wet staat dat ze dit mogen
doen.
doel = willekeur voorkomen.
legaliteitsbeginsel = manier hoe ons land wordt bestuurd wordt vastgelegd in wetten, met
name grondwet. Wettelijke kader is legaliteitsbeginsel. overheid mag alleen dingen doen als
ze in de wet staan.
Nieuwe wetgeving mag ooit tegen de grondwet in gaan (VIP)
klassiek = overheid is het verplicht te doen. (vrijheden / gelijkheidsbeginsel)
sociaal = overheid moet zijn best doen dit te bereiken. (werkgelegenheid/gezondheid
/huisvestiging)
verschil tussen klassieke en sociale grondrechten = klassiek = vrijheid en gelijkheid
