Anatomie en fysiologie
Hoofdstuk 3: de celstructuur en -functie
4 basale concepten van een cel
Cellen zijn bouwstenen van planten en dieren
Cellen zijn de kleinste functionerende eenheden
Cellen worden gevormd door deling van eerder bestaande cellen
Cellen zijn gekenmerkt door homeostase
3.1 het bestuderen van de cellen
Celleer = cytologie
Er bestaat variatie in het soort cellen.
- Bv. een rode bloedcel heeft geen mitochondrium
- Bv. hartspiercellen zijn onderling verbonden met intercalaire schijven
Cel bevindt zich in een waterig milieu – noodzakelijk voor de homeostase – uitwisseling is
vereist (opname/ afgifte)
Plasmamembraan is een fysieke isolatie: onderscheid tussen:
- Intra-cellulair
- Extra-cellulair
Cytoplasma bevat kern + cytosol + organellen
3.2 plasmamembraan
4 functies:
1. Fysieke isolatie:
- Maakt onderscheid mogelijk tussen intra- en extracellulair
- Bepaalde verschillen moeten blijven bestaan omwille van de homeostase
2. Reguleren van de uitwisseling met de omgeving:
- Binnen nemen van ionen en voedingsstoffen
- Verwijderen van afvalstoffen
- Afgeven van klierproducten
a. Exit uit de cel via ‘Golgi apparaat’
3. Gevoeligheid voor de omgeving:
- Gevoelig voor veranderingen in het externe milieu
a. Natuurlijke afweer: binnendringen van ziektewekkers, herkennen van
lichaamsvreemde eiwitstructuren)
- Plasmamembraan is de eerste plaat voor contact met externe milieu
- Receptormoleculen: herkent moleculen en kan hierop reageren
4. Structurele stabiliteit:
- Door verbindingen tussen celmembranen
- Door verbindingen tussen cytoskelet en plasmamembraan
- Geeft stevigheid
, Membraan:
- Zeer dun (6 à 8nm)
- Vatbaar voor beschadigingen
- Bevat eiwitten, koolhydraten en vetten
Membraanlipiden:
- Fosfolipiden: dubbele laag vormt het plasmamembraan: fosfolipide dubbellaag
o Hydrofiele kop: zoekt water op: ligt aan de buitenkant:
Hydrofiele koppen liggen aan de buitenzijde: zowel intra- als extracellulair
o Hydrofobe staart: keert zich af van water: ligt aan de binnenzijde
- Door deze samenstelling ontstaat een selectieve fysieke barrière
o Hydrofobe vetstaarten zullen zich niet met water vermengen, in vet-oplosbare stoffen
gaan er vlot door
o Samenstelling heeft geen invloed op passage van zuurstof en koolstofdioxide
o Tussen de vetzuurstaarten liggen cholesterolmoleculen – binden met in vet oplosbare
stoffen
o Cholesterol: verstevigt het plasmamembraan
Membraaneiwitten
- Membraan is soepel geheel
- Eiwitten zijn lokaal of vrij gebonden
- Transmembraaneiwit: heeft een volledige doorgang tussen intra- en extracellulair
o Water en in water opgeloste stoffen kunnen er door
o Beperking: omvang en vorm van de stof ten opzichte van de diameter van het
transmembraan eiwit
- Membraaneiwitten met slechts gedeeltelijke doorgang
Functies:
- Receptoreiwit: gevoelig voor hormonen
- Kanaaleiwit: doorgang voor calciumionen bij spiersamentrekking
- Dragereiwit: input van glucose,..
- Verankeringseiwit: hechting aan het cytoskelet – geeft stevigheid en vorm aan de cel en
het membraan
- Herkenningseiwit: onderscheid is mogelijk tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde
stoffen, bv. bloedtransfusie – herkenning van lichaamsvreemde antigenen. Lichaam
reageert hierop
Membraankoolhydraten
- Vormen complexe moleculen met eiwitten of vetten aan buitenste oppervlakte van de cel
- Koppeling met vetten: glycolipide
- Koppeling met eiwitten: glycoproteïnen
Functie:
- Smeer en kleefmiddel
- Receptor voor extra cellulaire verbindingen
- Onderdeel van herkenningssysteem voor lichaamsvreemde stoffen
Hoofdstuk 3: de celstructuur en -functie
4 basale concepten van een cel
Cellen zijn bouwstenen van planten en dieren
Cellen zijn de kleinste functionerende eenheden
Cellen worden gevormd door deling van eerder bestaande cellen
Cellen zijn gekenmerkt door homeostase
3.1 het bestuderen van de cellen
Celleer = cytologie
Er bestaat variatie in het soort cellen.
- Bv. een rode bloedcel heeft geen mitochondrium
- Bv. hartspiercellen zijn onderling verbonden met intercalaire schijven
Cel bevindt zich in een waterig milieu – noodzakelijk voor de homeostase – uitwisseling is
vereist (opname/ afgifte)
Plasmamembraan is een fysieke isolatie: onderscheid tussen:
- Intra-cellulair
- Extra-cellulair
Cytoplasma bevat kern + cytosol + organellen
3.2 plasmamembraan
4 functies:
1. Fysieke isolatie:
- Maakt onderscheid mogelijk tussen intra- en extracellulair
- Bepaalde verschillen moeten blijven bestaan omwille van de homeostase
2. Reguleren van de uitwisseling met de omgeving:
- Binnen nemen van ionen en voedingsstoffen
- Verwijderen van afvalstoffen
- Afgeven van klierproducten
a. Exit uit de cel via ‘Golgi apparaat’
3. Gevoeligheid voor de omgeving:
- Gevoelig voor veranderingen in het externe milieu
a. Natuurlijke afweer: binnendringen van ziektewekkers, herkennen van
lichaamsvreemde eiwitstructuren)
- Plasmamembraan is de eerste plaat voor contact met externe milieu
- Receptormoleculen: herkent moleculen en kan hierop reageren
4. Structurele stabiliteit:
- Door verbindingen tussen celmembranen
- Door verbindingen tussen cytoskelet en plasmamembraan
- Geeft stevigheid
, Membraan:
- Zeer dun (6 à 8nm)
- Vatbaar voor beschadigingen
- Bevat eiwitten, koolhydraten en vetten
Membraanlipiden:
- Fosfolipiden: dubbele laag vormt het plasmamembraan: fosfolipide dubbellaag
o Hydrofiele kop: zoekt water op: ligt aan de buitenkant:
Hydrofiele koppen liggen aan de buitenzijde: zowel intra- als extracellulair
o Hydrofobe staart: keert zich af van water: ligt aan de binnenzijde
- Door deze samenstelling ontstaat een selectieve fysieke barrière
o Hydrofobe vetstaarten zullen zich niet met water vermengen, in vet-oplosbare stoffen
gaan er vlot door
o Samenstelling heeft geen invloed op passage van zuurstof en koolstofdioxide
o Tussen de vetzuurstaarten liggen cholesterolmoleculen – binden met in vet oplosbare
stoffen
o Cholesterol: verstevigt het plasmamembraan
Membraaneiwitten
- Membraan is soepel geheel
- Eiwitten zijn lokaal of vrij gebonden
- Transmembraaneiwit: heeft een volledige doorgang tussen intra- en extracellulair
o Water en in water opgeloste stoffen kunnen er door
o Beperking: omvang en vorm van de stof ten opzichte van de diameter van het
transmembraan eiwit
- Membraaneiwitten met slechts gedeeltelijke doorgang
Functies:
- Receptoreiwit: gevoelig voor hormonen
- Kanaaleiwit: doorgang voor calciumionen bij spiersamentrekking
- Dragereiwit: input van glucose,..
- Verankeringseiwit: hechting aan het cytoskelet – geeft stevigheid en vorm aan de cel en
het membraan
- Herkenningseiwit: onderscheid is mogelijk tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde
stoffen, bv. bloedtransfusie – herkenning van lichaamsvreemde antigenen. Lichaam
reageert hierop
Membraankoolhydraten
- Vormen complexe moleculen met eiwitten of vetten aan buitenste oppervlakte van de cel
- Koppeling met vetten: glycolipide
- Koppeling met eiwitten: glycoproteïnen
Functie:
- Smeer en kleefmiddel
- Receptor voor extra cellulaire verbindingen
- Onderdeel van herkenningssysteem voor lichaamsvreemde stoffen
