H9 – staatsrecht
Staat volksgemeenschap (natie) dat samen op een grondgebied met één orgaan dat de hoogste
macht heeft
3 kenmerken van een staat:
1. Volksgemeenschap: een groep mensen die bij elkaar hoort of wil horen (natie)
2. Afgegrensd grondgebied: grond waar de staat zich op bevind
3. Hoogste macht: binnen de volksgemeenschap is er één orgaan dat de hoogste macht heeft
en daardoor de bevoegdheid over de burgers van het land
Soevereiniteit naar buiten toe (naar andere landen) als naar binnen toe (naar burgers van het
land) de hoogste en machtigste organisatie is
Trias politica de staatsmacht verspreiden over verschillende organen
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht
De trias politica is er bij de centrale overheid maar ook bij alle lagere overheden
Decentralisatie de staatsmacht is niet bij één centrale overheid geconcentreerd, maar ook bij
lagere overheden (provincie, gemeente)
Territoriale spreiding van staatsmacht vorm van decentralisatie met lagere overheden die
staatsmacht bezitten over een bepaald stuk grond
Functionele spreiding van staatsmacht vorm van decentralisatie met lagere overheden die
staatsmacht bezitten met betrekking tot een specifieke taak
*Het waterschap heeft een combinatie van territoriale en functionele spreiding van staatsmacht
Eenheidsstaat de centrale overheid kan bevoegdheden van de lagere overheden overnemen
Preventieve toetsing hogere overheden oefenen controle uit over de lagere overheden
Spontane vernietigingsbevoegdheid de regering kan een besluit van de gemeente/provincie
vernietigen
Organen van de centrale overheid:
Staten generaal (het parlement) de tweede en eerste kamer samen
Nederland is een democratie: de burgers mogen stemmen over de overheid
Parlementaire democratie: de burgers mogen stemmen wie er in het parlement komen
Actief kiesrecht de mogelijkheid om op iemand te stemmen
Voorwaarden:
- Nederlander zijn
- 18 jaar zijn
- Niet veroordeeld zijn tot een vrijheidsstraf
- Niet handelingsonbekwaam zijn
Passief kiesrecht de mogelijkheid om jezelf verkiesbaar te stellen
Voorwaarden:
- Nederlander zijn
- 18 jaar zijn
- Niet uitgesloten van het kiesrecht
,Tweede Kamer
- Bestaat uit 150 leden
- Hebben een zittingsduur van 4 jaar
- 2 kiesstelsels
Districtenstelsel kandidaten voor het parlement worden per district (gebied)
gekozen, per district wordt 1 persoon afgevaardigd
Stelsel van evenredige vertegenwoordiging kandidaten worden landelijk gekozen,
wie een politieke partij een zetel in de Kamer bemachtigen, dan zal zij ten minste de
kiesdeler moeten halen
Kiesdeler totaal aantal uitgebrachte stemmen : aantal te verdelen zetels
Het aantal te verdelen zetels aantal uitgebrachte stemmen op een partij : kiesdeler
Eerste Kamer
- Bestaat uit 75 leden (senatoren)
- Zittingsduur van 4 jaar
- De burgers kiezen de leden van de Provinciale Staten, de leden van de Provinciale Staten
kiezen de leden van de Eerste Kamer.
De politieke partij met de meeste Kamerzetels heeft het recht de voorzitter voor te dragen.
Politieke partijen
Kandidatenlijsten deze lijsten bevatten namen van mensen die voor hun partij in de Tweede
Kamer zitting willen nemen
Verkiesbare plaats de persoon die op nummer 1 van de lijst staat krijgt de eerste zetel, daarna
nummer 2, 3 enz.
Voorkeurstemmen als iemand op een onverkiesbare plaats staat maar wel een zetel krijgt omdat
veel mensen specifiek op die persoon hebben gestemd
Fractie de groep personen die voor een bepaalde politieke partij in de Eerste of Tweede Kamer is
gekomen.
Fractievoorzitter de voorzitter van de fractie, vaak de lijsttrekker
Regering = de Koning en ministers
Kabinet = ministers en staatssecretarissen
Monarchie het staatshoofd (de koning) wordt via vererving aangewezen
Symbolische functie het land wordt via koningschap als eenheid naar andere landen toe
gepresenteerd
Het kabinet bestaat uit alle ministers en staatssecretarissen onder aanvoering van de minister
president (premier)
Demissionair kabinet het oude kabinet blijft aan tot het nieuwe kabinet is samengesteld
Formateur iemand die het kabinet concreet vorm gaat geven
Informateur iemand die na afloop van de verkiezingen onderzoekt welke mogelijkheden er zijn tot
de vorming van een nieuw kabinet
Verkenner iemand die na afloop van de verkiezingen verkent welke partijen zouden kunnen
samenwerken in een nieuw kabinet
, Regeerakkoord hierin wordt vastgelegd hoe bepaalde politieke kwesties in het nieuwe kabinet
zullen worden aangepakt en welke prioriteit zij hebben
Regeringsverklaring eerste ontmoeting van het nieuwe kabinet met het parlement waarbij
verantwoording wordt afgelegd over hetgeen wat tijdens de kabinetsformatie heeft afgespeeld
Minister
Heeft zitting in het kabinet die aan het hoofd staat en leidinggeeft aan een departement (ministerie).
De minister president is de voorzitter van de ministerraad en staat aan het hoofd van het
departement ‘algemene zaken’
Als een minister geen departement onder zich heeft is dat een minister zonder portefeuille
Ambtenaren hebben binnen het departement een ‘vierde macht’ ministers zijn afhankelijk van
ambtenaren door hun deskundigheid
Staatssecretaris
Is ook verbonden aan een departement, maar is ondergeschikt aan de minister. Een staatssecretaris
is een soort ‘loco minister’ maar maakt geen deel uit van de ministerraad
Opbouw departement:
1. Minister
2. Staatssecretaris
3. Secretaris-generaal
4. Alle overige ambtenaren
Regels van ontslag: als de minister gedwongen is ontslag te nemen, moet de staatsecretaris ook
opstappen, maar andersom geldt dit niet
Wetgevende macht bij centrale overheid is geen wet maar een regelgeving een besluit dat gericht
is tot een onbepaalde, niet met name genoemde groep burgers: wet in materiële zin
Als een wet wordt gemaakt door de regering en Staten Generaal gezamenlijk is het een wet in
formele zin
De grondwet is een basisdocument van de samenleving waarin de fundamentele beginselen van de
staat zijn neergelegd.
In de grondwet staat welke organen het recht hebben om wetten te mogen maken (regering en
Staten Generaal, regering, minister) attributie
Als dit recht wordt overgedragen aan een ander orgaan is dat delegatie
Als de regering alleen een wet uitbrengt noem je deze een: Algemene maatregel van Bestuur (AMvB)
Ook is iedere minister afzonderlijk bevoegd een wet uit te brengen deze noem je een: Ministeriële
regeling. Dit kan alleen doormiddel van subdelegatie de regering en Staten Generaal geven de
bevoegdheid aan de regering, welke hem doorgeeft aan een minister.
Regering en Staten Generaal Wet in formele zin
Regering Algemene maatregel van bestuur (AMvB)
Minister individueel Ministeriële regeling
Hoe ontstaan een wet?
1. Iedereen in de Tweede Kamer kan een wetsvoorstel doen het recht van initiatief
(de Eerste Kamer heeft dit recht niet)
Staat volksgemeenschap (natie) dat samen op een grondgebied met één orgaan dat de hoogste
macht heeft
3 kenmerken van een staat:
1. Volksgemeenschap: een groep mensen die bij elkaar hoort of wil horen (natie)
2. Afgegrensd grondgebied: grond waar de staat zich op bevind
3. Hoogste macht: binnen de volksgemeenschap is er één orgaan dat de hoogste macht heeft
en daardoor de bevoegdheid over de burgers van het land
Soevereiniteit naar buiten toe (naar andere landen) als naar binnen toe (naar burgers van het
land) de hoogste en machtigste organisatie is
Trias politica de staatsmacht verspreiden over verschillende organen
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht
De trias politica is er bij de centrale overheid maar ook bij alle lagere overheden
Decentralisatie de staatsmacht is niet bij één centrale overheid geconcentreerd, maar ook bij
lagere overheden (provincie, gemeente)
Territoriale spreiding van staatsmacht vorm van decentralisatie met lagere overheden die
staatsmacht bezitten over een bepaald stuk grond
Functionele spreiding van staatsmacht vorm van decentralisatie met lagere overheden die
staatsmacht bezitten met betrekking tot een specifieke taak
*Het waterschap heeft een combinatie van territoriale en functionele spreiding van staatsmacht
Eenheidsstaat de centrale overheid kan bevoegdheden van de lagere overheden overnemen
Preventieve toetsing hogere overheden oefenen controle uit over de lagere overheden
Spontane vernietigingsbevoegdheid de regering kan een besluit van de gemeente/provincie
vernietigen
Organen van de centrale overheid:
Staten generaal (het parlement) de tweede en eerste kamer samen
Nederland is een democratie: de burgers mogen stemmen over de overheid
Parlementaire democratie: de burgers mogen stemmen wie er in het parlement komen
Actief kiesrecht de mogelijkheid om op iemand te stemmen
Voorwaarden:
- Nederlander zijn
- 18 jaar zijn
- Niet veroordeeld zijn tot een vrijheidsstraf
- Niet handelingsonbekwaam zijn
Passief kiesrecht de mogelijkheid om jezelf verkiesbaar te stellen
Voorwaarden:
- Nederlander zijn
- 18 jaar zijn
- Niet uitgesloten van het kiesrecht
,Tweede Kamer
- Bestaat uit 150 leden
- Hebben een zittingsduur van 4 jaar
- 2 kiesstelsels
Districtenstelsel kandidaten voor het parlement worden per district (gebied)
gekozen, per district wordt 1 persoon afgevaardigd
Stelsel van evenredige vertegenwoordiging kandidaten worden landelijk gekozen,
wie een politieke partij een zetel in de Kamer bemachtigen, dan zal zij ten minste de
kiesdeler moeten halen
Kiesdeler totaal aantal uitgebrachte stemmen : aantal te verdelen zetels
Het aantal te verdelen zetels aantal uitgebrachte stemmen op een partij : kiesdeler
Eerste Kamer
- Bestaat uit 75 leden (senatoren)
- Zittingsduur van 4 jaar
- De burgers kiezen de leden van de Provinciale Staten, de leden van de Provinciale Staten
kiezen de leden van de Eerste Kamer.
De politieke partij met de meeste Kamerzetels heeft het recht de voorzitter voor te dragen.
Politieke partijen
Kandidatenlijsten deze lijsten bevatten namen van mensen die voor hun partij in de Tweede
Kamer zitting willen nemen
Verkiesbare plaats de persoon die op nummer 1 van de lijst staat krijgt de eerste zetel, daarna
nummer 2, 3 enz.
Voorkeurstemmen als iemand op een onverkiesbare plaats staat maar wel een zetel krijgt omdat
veel mensen specifiek op die persoon hebben gestemd
Fractie de groep personen die voor een bepaalde politieke partij in de Eerste of Tweede Kamer is
gekomen.
Fractievoorzitter de voorzitter van de fractie, vaak de lijsttrekker
Regering = de Koning en ministers
Kabinet = ministers en staatssecretarissen
Monarchie het staatshoofd (de koning) wordt via vererving aangewezen
Symbolische functie het land wordt via koningschap als eenheid naar andere landen toe
gepresenteerd
Het kabinet bestaat uit alle ministers en staatssecretarissen onder aanvoering van de minister
president (premier)
Demissionair kabinet het oude kabinet blijft aan tot het nieuwe kabinet is samengesteld
Formateur iemand die het kabinet concreet vorm gaat geven
Informateur iemand die na afloop van de verkiezingen onderzoekt welke mogelijkheden er zijn tot
de vorming van een nieuw kabinet
Verkenner iemand die na afloop van de verkiezingen verkent welke partijen zouden kunnen
samenwerken in een nieuw kabinet
, Regeerakkoord hierin wordt vastgelegd hoe bepaalde politieke kwesties in het nieuwe kabinet
zullen worden aangepakt en welke prioriteit zij hebben
Regeringsverklaring eerste ontmoeting van het nieuwe kabinet met het parlement waarbij
verantwoording wordt afgelegd over hetgeen wat tijdens de kabinetsformatie heeft afgespeeld
Minister
Heeft zitting in het kabinet die aan het hoofd staat en leidinggeeft aan een departement (ministerie).
De minister president is de voorzitter van de ministerraad en staat aan het hoofd van het
departement ‘algemene zaken’
Als een minister geen departement onder zich heeft is dat een minister zonder portefeuille
Ambtenaren hebben binnen het departement een ‘vierde macht’ ministers zijn afhankelijk van
ambtenaren door hun deskundigheid
Staatssecretaris
Is ook verbonden aan een departement, maar is ondergeschikt aan de minister. Een staatssecretaris
is een soort ‘loco minister’ maar maakt geen deel uit van de ministerraad
Opbouw departement:
1. Minister
2. Staatssecretaris
3. Secretaris-generaal
4. Alle overige ambtenaren
Regels van ontslag: als de minister gedwongen is ontslag te nemen, moet de staatsecretaris ook
opstappen, maar andersom geldt dit niet
Wetgevende macht bij centrale overheid is geen wet maar een regelgeving een besluit dat gericht
is tot een onbepaalde, niet met name genoemde groep burgers: wet in materiële zin
Als een wet wordt gemaakt door de regering en Staten Generaal gezamenlijk is het een wet in
formele zin
De grondwet is een basisdocument van de samenleving waarin de fundamentele beginselen van de
staat zijn neergelegd.
In de grondwet staat welke organen het recht hebben om wetten te mogen maken (regering en
Staten Generaal, regering, minister) attributie
Als dit recht wordt overgedragen aan een ander orgaan is dat delegatie
Als de regering alleen een wet uitbrengt noem je deze een: Algemene maatregel van Bestuur (AMvB)
Ook is iedere minister afzonderlijk bevoegd een wet uit te brengen deze noem je een: Ministeriële
regeling. Dit kan alleen doormiddel van subdelegatie de regering en Staten Generaal geven de
bevoegdheid aan de regering, welke hem doorgeeft aan een minister.
Regering en Staten Generaal Wet in formele zin
Regering Algemene maatregel van bestuur (AMvB)
Minister individueel Ministeriële regeling
Hoe ontstaan een wet?
1. Iedereen in de Tweede Kamer kan een wetsvoorstel doen het recht van initiatief
(de Eerste Kamer heeft dit recht niet)
