1. Tereinverkenning
Nativisten: mens wordt uiteindelijk wat de natuur ons gegeven heeft.
Empiristen: een mens wordt gevormd naar ervaring en opvoeding.
Ontwikkeling is een proces van groei en verandering dat wordt aangezwengeld door de interactie
tussen erfelijkheid en omgeving.
1.2 Indeling in fasen
Babyfase 0-1
Peuterfase 1-3
Kleuterfase 3-6
Schoolkind 6-12
Adolescentie 12-25
Volwassenheid 25-65
Ouderdom 65 +
Levensfasen = Perioden in het leven waarvan het begin wordt gemarkeerd door een belangrijke overgang
of verandering in het lichaam of mentaal functioneren
Hoe volgen de levensfasen elkaar op?
Continuiteitstheorie versus discontinuiteitstheorie:
Geleidelijke ontwikkeling versus abrupte verandering
1.3 Ontwikkelingsfactoren
Nature – nurture debat: heeft erfelijkheid of omgeving de meeste invloed op ons gedrag en
psychische processen? Aangeboren of aangeleerd?
Biologisch-georienteerde theorie
De erfelijkheid overheerst tegen over de omgeving bij de ontwikkeling. De omgeving bepaalt niet wat
er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden. De omgeving is nodig om te
ontwikkelen maar deze bepaald niet wat en wanneer dingen zich ontwikkelen.
Het ontwikkelingsproces wordt gezien als een endogeen (dat is een van binnenuit gestuurd
rijpingsproces)
Het verschijnen van bepaalde gedragsschema’s lopen parallel aan de fysiologische ontwikkeling van
de hersencentra en de zenuwbanen, milieu omstandigheden hebben daar weinig vat op.
,Milieutheorie (opvatting dat de mens zoals hij is, het product is van zijn omgeving) exogeen dat de
ontwikkeling van buitenaf word gestuurd.
De erfelijkheid bepaalt niet wat er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden.
Interactietheorie
Tegenwoordig nemen de psychologen een positie in die ergens in het middel ligt van de 2 boven
genoemde. Zij menen dat de ontwikkeling niet eenzijdig vasthangt aan rijpings- of leerprocessen,
maar dat beide in een vaak moeilijk te ontwarren verstrengeling van de ontwikkeling sturen.
Zelfbepaling
Anderen gaan nog een stap verder zij vinden dat de mens meer is dan een eenvoudig snijpunt van
biologische en sociale determinanten (determinanten = factoren die een ontwikkeling of een
toestand (mede) bepalen) niemand zegt dat de mens geen zekere vrijheid bij zichzelf ervaart.
Iedereen kan voor zichzelf beslissen om nu te stoppen met werken en tv te gaan kijken of nog even
door te werken.
2. Enkele ontwikkelingstheorieën
Ontwikkelingstheorieën = visies op de ontwikkeling van de mens.
- Fysiek (biologisch) perspectief
- Cognitief perspectief (Piaget)
- Psychoanalytisch/dynamisch perspectief (Freud)
- Psychosociaal perspectief (Erikson)
- Morele ontwikkeling (kohlberg)
- Hechtingstheorie (Bowbly/Mahler)
Sigmund Freud: Psychoseksuele ontwikkeling
Id, Ego, Superego
Primitieve driften (gedrag is gemotiveerd door het verlangen om deze basisdriften te
bevredigen)
Superego; bepaald de balans tussen heet id en het ego
Freud heeft een sombere kijk op de mens. Hij zegt dat de ontwikkeling ophoud na de kinderjaren hij
onderscheid slechts 5 fasen, waarvan vooral de eerste 3 ( tot het einde van de kleutertijd) beslissend
geacht worden voor het verdere leven.
Fases:
- Orale fase
- Anale fase
- Fallische fase
- Latentie fase
- Genitale fase
, Jean Piaget: Cognitieve structuren schema’s
Schema = gestructureerd , veranderend functioneringspatroon.
Adaptatie = schema aanmaken. Manier waarop kinderen/hersenen/kennis reageren op
en zich aanpassen aan nieuwe informatie
Assimilatie = informatie aan schema toevoegen. Het proces waarbij mensen een
ervaring interpreteren binnen hun huidige denkwijze (‘inpassen’)
Accommodatie = nieuw schema aanmaken/aanpassen. Veranderingen in onze
bestaande manieren van denken in reactie op nieuwe stimuli (aanpassen) om zo
nieuwe informatie beter te kunnen opnemen.
(Cognitieve ontwikkeling= manier van denken en doen, proces waardoor de manier van denken in de
loop van de tijd veranderd)
Piaget maakt onderscheid tussen de inhoud, de functie en de structuur van intelligentie.
Inhoud: concrete inzichten en vaardigheden die iemand op een bepaald moment bezit niet
universeel
Functie: het bewerken van een betere aanpassing of adaptatie tussen het individu en zijn omgeving
wel universeel
Piaget legt de nadruk op de cognitieve structuren!
Indeling in fases:
- Sensomotorisch (0 - 2 jaar) Hierin word het kind steeds vaardiger motorisch weer om te gaan
met een steeds nauwkeuriger waargenomen zintuiglijk omgeving.
- Pre-operationeel (2 - 6/7 jaar) Hier zijn er wel al voorstellingen (denkinhouden) aanwezig,
maar het kind kan er nog geen echte operaties (logische bewerking) op doorvoeren
Preconceptuele denken (2-4 jaar)
Intuïtieve denken (4-6/7 jaar)
- Concreet-operationeel (6/7 - 11/12 jaar) Geleidelijk worden er aangepaste schema’s
verworven, waardoor het kind logisch leert omgaan met allerlei gedachte-inhouden,
tenminste wanneer het zich die concreet of aanschouwelijk kan voorstellen.
- Formeel-operationeel (11/12 - 15/16 jaar) De adolescent krijgt geleidelijk de beschikking over
abstracte denkschema’s, waardoor hij nu ook problemen op een hoger denkniveau kan
oplossen.
De volgorde waarin deze fase elkaar opvolgen is volgens Piaget universeel (een vast gegeven). Het
tempo waarin dit verloopt kan wel verschillen.
Erik Erikson: Psychosociale ontwikkeling
De basis van de theorie Erikson is voortgekomen uit de Theorie van Freud.
Erikson heeft een algemene indeling (de rol van het ego):
- Id (freudiaanse Es) bevrediging van driften
- Ego (het ich) Rede, gezond verstand
Nativisten: mens wordt uiteindelijk wat de natuur ons gegeven heeft.
Empiristen: een mens wordt gevormd naar ervaring en opvoeding.
Ontwikkeling is een proces van groei en verandering dat wordt aangezwengeld door de interactie
tussen erfelijkheid en omgeving.
1.2 Indeling in fasen
Babyfase 0-1
Peuterfase 1-3
Kleuterfase 3-6
Schoolkind 6-12
Adolescentie 12-25
Volwassenheid 25-65
Ouderdom 65 +
Levensfasen = Perioden in het leven waarvan het begin wordt gemarkeerd door een belangrijke overgang
of verandering in het lichaam of mentaal functioneren
Hoe volgen de levensfasen elkaar op?
Continuiteitstheorie versus discontinuiteitstheorie:
Geleidelijke ontwikkeling versus abrupte verandering
1.3 Ontwikkelingsfactoren
Nature – nurture debat: heeft erfelijkheid of omgeving de meeste invloed op ons gedrag en
psychische processen? Aangeboren of aangeleerd?
Biologisch-georienteerde theorie
De erfelijkheid overheerst tegen over de omgeving bij de ontwikkeling. De omgeving bepaalt niet wat
er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden. De omgeving is nodig om te
ontwikkelen maar deze bepaald niet wat en wanneer dingen zich ontwikkelen.
Het ontwikkelingsproces wordt gezien als een endogeen (dat is een van binnenuit gestuurd
rijpingsproces)
Het verschijnen van bepaalde gedragsschema’s lopen parallel aan de fysiologische ontwikkeling van
de hersencentra en de zenuwbanen, milieu omstandigheden hebben daar weinig vat op.
,Milieutheorie (opvatting dat de mens zoals hij is, het product is van zijn omgeving) exogeen dat de
ontwikkeling van buitenaf word gestuurd.
De erfelijkheid bepaalt niet wat er ontwikkelt, maar enkel dat er een ontwikkeling kan plaatsvinden.
Interactietheorie
Tegenwoordig nemen de psychologen een positie in die ergens in het middel ligt van de 2 boven
genoemde. Zij menen dat de ontwikkeling niet eenzijdig vasthangt aan rijpings- of leerprocessen,
maar dat beide in een vaak moeilijk te ontwarren verstrengeling van de ontwikkeling sturen.
Zelfbepaling
Anderen gaan nog een stap verder zij vinden dat de mens meer is dan een eenvoudig snijpunt van
biologische en sociale determinanten (determinanten = factoren die een ontwikkeling of een
toestand (mede) bepalen) niemand zegt dat de mens geen zekere vrijheid bij zichzelf ervaart.
Iedereen kan voor zichzelf beslissen om nu te stoppen met werken en tv te gaan kijken of nog even
door te werken.
2. Enkele ontwikkelingstheorieën
Ontwikkelingstheorieën = visies op de ontwikkeling van de mens.
- Fysiek (biologisch) perspectief
- Cognitief perspectief (Piaget)
- Psychoanalytisch/dynamisch perspectief (Freud)
- Psychosociaal perspectief (Erikson)
- Morele ontwikkeling (kohlberg)
- Hechtingstheorie (Bowbly/Mahler)
Sigmund Freud: Psychoseksuele ontwikkeling
Id, Ego, Superego
Primitieve driften (gedrag is gemotiveerd door het verlangen om deze basisdriften te
bevredigen)
Superego; bepaald de balans tussen heet id en het ego
Freud heeft een sombere kijk op de mens. Hij zegt dat de ontwikkeling ophoud na de kinderjaren hij
onderscheid slechts 5 fasen, waarvan vooral de eerste 3 ( tot het einde van de kleutertijd) beslissend
geacht worden voor het verdere leven.
Fases:
- Orale fase
- Anale fase
- Fallische fase
- Latentie fase
- Genitale fase
, Jean Piaget: Cognitieve structuren schema’s
Schema = gestructureerd , veranderend functioneringspatroon.
Adaptatie = schema aanmaken. Manier waarop kinderen/hersenen/kennis reageren op
en zich aanpassen aan nieuwe informatie
Assimilatie = informatie aan schema toevoegen. Het proces waarbij mensen een
ervaring interpreteren binnen hun huidige denkwijze (‘inpassen’)
Accommodatie = nieuw schema aanmaken/aanpassen. Veranderingen in onze
bestaande manieren van denken in reactie op nieuwe stimuli (aanpassen) om zo
nieuwe informatie beter te kunnen opnemen.
(Cognitieve ontwikkeling= manier van denken en doen, proces waardoor de manier van denken in de
loop van de tijd veranderd)
Piaget maakt onderscheid tussen de inhoud, de functie en de structuur van intelligentie.
Inhoud: concrete inzichten en vaardigheden die iemand op een bepaald moment bezit niet
universeel
Functie: het bewerken van een betere aanpassing of adaptatie tussen het individu en zijn omgeving
wel universeel
Piaget legt de nadruk op de cognitieve structuren!
Indeling in fases:
- Sensomotorisch (0 - 2 jaar) Hierin word het kind steeds vaardiger motorisch weer om te gaan
met een steeds nauwkeuriger waargenomen zintuiglijk omgeving.
- Pre-operationeel (2 - 6/7 jaar) Hier zijn er wel al voorstellingen (denkinhouden) aanwezig,
maar het kind kan er nog geen echte operaties (logische bewerking) op doorvoeren
Preconceptuele denken (2-4 jaar)
Intuïtieve denken (4-6/7 jaar)
- Concreet-operationeel (6/7 - 11/12 jaar) Geleidelijk worden er aangepaste schema’s
verworven, waardoor het kind logisch leert omgaan met allerlei gedachte-inhouden,
tenminste wanneer het zich die concreet of aanschouwelijk kan voorstellen.
- Formeel-operationeel (11/12 - 15/16 jaar) De adolescent krijgt geleidelijk de beschikking over
abstracte denkschema’s, waardoor hij nu ook problemen op een hoger denkniveau kan
oplossen.
De volgorde waarin deze fase elkaar opvolgen is volgens Piaget universeel (een vast gegeven). Het
tempo waarin dit verloopt kan wel verschillen.
Erik Erikson: Psychosociale ontwikkeling
De basis van de theorie Erikson is voortgekomen uit de Theorie van Freud.
Erikson heeft een algemene indeling (de rol van het ego):
- Id (freudiaanse Es) bevrediging van driften
- Ego (het ich) Rede, gezond verstand
