Samenvatting per focuspunt: Wat is onderzoek?
In dit document zijn de focuspunten van het boek 'Wat is onderzoek?' van Nel Verhoeven (7e druk)
opgenomen. Dit zijn de onderwerpen die terugkomen op je tentamen. Om jou zo goed mogelijk te
helpen met de voorbereiding van het tentamen heb ik per focuspunt een beknopte samenvatting
geschreven en de belangrijkste focuspunten heb ik voorzien van (praktijk)voorbeelden, waardoor je de
stof beter gaat begrijpen. Het gaat er namelijk om dat je niet simpelweg de stof uit je hoofd stampt,
maar dat je het daadwerkelijk begrijpt. Hierdoor ga je de stof ook beter onthouden en heb je meer kans
dat je een goed cijfer haalt.
Hierin staat alles wat je moet weten voor het tentamen. Aan de hand van de onderstaande oefenvragen
kun je per focuspunten toetsen of je de stof beheerst. Veel succes met de voorbereiding!
Oefenvragen:
Om te oefenen kun je gebruik maken van onderstaande voorbeeldvragen. Vul op de stippelpuntjes een
willekeurig focuspunt in en bekijk of je die vraag kunt beantwoorden.
Wat houdt ... in? Wat is een voorbeeld van ...?
Wat is een verschil of juist een overeenkomst tussen ... en ...?
Een persoon handelt in een situatie op een bepaalde wijze (op het tentamen in detail beschreven)
Dit handelen in kenmerkend voor …?
Wanneer moet men kiezen voor ...?
Alle genoemde vraagsoorten zijn richtgevend, de vraagstelling op het tentamen kan hiervan afwijken!!
,
,
,#1. Waarom onderzoek?
Fundamenteel en praktijkgericht onderzoek
We kunnen onderscheid maken tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Bij fundamenteel onderzoek
richt jij je als onderzoeker op het ontwikkelen van algemene kennis, vooral van toepassing voor studenten aan de
universiteit. Bij praktijkgericht onderzoek richt jij je als onderzoeker vooral op het oplossen van specifieke
vraagstukken in de praktijk. Het is van belang om het te bepalen of jouw onderzoek fundamenteel of praktijkgericht
is voordat je het onderzoekstraject start. Voorbeeld: Wanneer kies je als onderzoeker voor kwantitatief of
kwalitatief?
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek Stel je voor dat je wilt onderzoeken wat mannen en vrouwen van
Bij de keuze voor de onderzoeksmethode kun je als voetbal vinden. Vinden mannen het over het algemeen nou echt
onderzoeker onderscheid maken tussen kwalitatief leuker dan vrouwen? Dit is een vraag die veel mensen
en kwantitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek bezighoudt. Je kunt je bijv. afvragen of dit verschil in interesse
richt zich op de betekenis en context van het te cultureel is bepaald, of dat er andere redenen zijn. Om deze vraag
onderzoeken fenomeen, terwijl kwantitatief te beantwoorden, kun je kiezen voor een kwantitatieve of
onderzoek meer gericht is op het meetbaar maken kwalitatieve onderzoeksmethode.
van variabelen en het generaliseren van resultaten. Kwantitatief onderzoek
Met generaliseren van resultaten bedoelenen we
Als je kiest voor kwantitatief onderzoek, gebruik je meestal een
het objectief meten van kenmerken en op basis
enquête met meerkeuzevragen. Stel je voor dat je wilt weten of
hiervan een geldige conclusie trekken.
mannen voetbal leuker vinden dan vrouwen. Je kunt dan een
simpele vraag stellen zoals 'Vind je voetbal leuk?' en daarbij
Kwaliteitscriteria onderzoek opties geven zoals 'Ja, ik vind het geweldig' of 'Nee, het
Een onderzoek moet natuurlijk voldoen aan een interesseert me niet'. Het voordeel van kwantitatief onderzoek is
aantal eisen. We noemen dit ook wel dat je zo makkelijk de antwoorden van veel mensen kan
kwaliteitscriteria, waarvan betrouwbaarheid en verzamelen en deze met elkaar vergelijken.
validiteit belangrijk zijn. Betrouwbaarheid heeft Kwalitatief onderzoek
betrekking op de mate waarin het onderzoek vrij is
van toevallige fouten. Validiteit, daarentegen, Bij kwalitatief onderzoek ga je dieper in op het onderwerp. Je
kunt bijvoorbeeld interviews houden met mannen en vrouwen
focust op de afwezigheid van systematische fouten.
om te vragen waarom ze voetbal wel of niet leuk vinden. Dit geeft
Dus wanneer je als onderzoeker een aantal keer het
je meer inzicht in hun gedachten en gevoelens. Maar het kost ook
onderzoek opnieuw uitvoert en steeds dezelfde fout meer tijd en je kunt niet zo makkelijk de resultaten van veel
krijgt, dan is jouw onderzoek dus niet valide. Het mensen met elkaar vergelijken.
succes van een goed onderzoek is vaak te herleiden
Wanneer kies je nu welke methode?
tot een systematische en methodologische aanpak,
waarbij de keuze tussen verschillende soorten en Je kiest voor kwantitatief onderzoek als je harde cijfers wilt:
methodes van onderzoek een significante rol speelt. bijvoorbeeld als je wilt weten hoeveel procent van de mannen
Daarom is het belangrijk om als onderzoeker begrip voetbal leuk vindt in vergelijking met vrouwen. Kies je voor
te hebben van de fundamentele concepten die in kwalitatief onderzoek, dan wil je meer weten over het 'waarom'
dit hoofdstuk zijn benoemd, zoals kwalitatief en achter de mening van mensen. Soms kun je ook beide methoden
combineren. Eerst een enquête om te zien wat de grote lijnen
kwantitatief en fundamenteel en praktijk en de
zijn, en daarna interviews om dieper in te gaan op de resultaten.
kwaliteitscriteria die ten grondslag liggen aan een
We noemen dit ook wel ‘Mixed Method’
goed onderzoek.
1b
, #2 Onderwerp kiezen
Opdrachtgever Praktijkvoorbeeld: Waarom is het zo belangrijk om af te
bakenen?
Tijdens je projecten op het hbo ben je niet volledig vrij om
zelf een onderwerp te kiezen, maar ligt er meestal een Tijdens een project gericht op onderzoek naar schaamte
verzoek van een opdrachtgever om een praktijkonderzoek te bij afnemers van de Voedselbank, werd een onderzoeker
doen naar een bepaald probleem. Bijvoorbeeld leegstaande geconfronteerd met een uitdaging die velen tegenkomen:
kerken in een gemeente. Als dit het geval is spreken we van het gebrek aan duidelijke afbakening. Vol enthousiasme
een praktijk opdracht. Wanneer je deze opdracht gaat en gedreven door een veelheid aan ideeën, verschuift de
focus van de onderzoeker geleidelijk naar een ander
uitvoeren is het van belang om de wensen van de
belangrijk en urgent probleem, namelijk de afname van
opdrachtgever goed te inventariseren en vooral alert te zijn
producten en donaties bij de Voedselbank. Deze
of er sprake is van een verborgen doelstelling. Dit is het verschuiving was het gevolg van een bezoek aan de
geval als achter de vraag van de opdrachtgever een ander Voedselbank, waar de onderzoeker de directe gevolgen
doel verbogen ligt. Wanneer je de vragen van de van de aanhoudende inflatie en energiecrisis waarnam.
opdrachtgever hebt geïnventariseerd kun je het onderzoek
Het gevolg? De kern van het oorspronkelijke onderzoek,
gaan afbakenen.
namelijk schaamte bij afnemers, raakte ondergesneeuwd.
Dit leidde tot een moment van realisatie: de afdrijving van
Afbakening onderzoek het onderzoeksonderwerp had vele weken gekost en
Afbakening in een onderzoek verwijst naar het specifiek zorgde ervoor dat een tussentijdse deadline niet behaald
maken van de reikwijdte en focus van je onderzoeksvraag. werd.
Dit is echt heel erg belangrijk om twee redenen: ten eerste
Dit praktijkvoorbeeld onderstreept het belang van het
zorgt een duidelijke afbakening voor gericht en effectief strikt afbakenen van een onderzoek. Een goede
onderzoek. Het helpt je om je te concentreren op wat écht afbakening dient als een set 'paardenkleppen', waardoor
belangrijk is en voorkomt dat je dingen gaat onderzoeken de onderzoeker zich beter kan concentreren op het
die buiten het doel van je project vallen. Ten tweede daadwerkelijke onderzoeksvraagstuk. Zonder een
vergemakkelijkt het de communicatie met je opdrachtgever duidelijke focus kan een onderzoeker namelijk gemakkelijk
door duidelijke verwachtingen te stellen over de output van verdwalen in een woud van gerelateerde, maar
het onderzoek. De afbakening van het onderzoek wordt uiteindelijk niet-relevante issues.
gedaan door eerst te inventariseren wat al bekend is over
het onderwerp en of het aansluit bij eerdere onderzoeken.
Dit wordt verder verfijnd door literatuuronderzoek, wat
helpt om de onderzoeksvraag en -doelen specifiek te maken.
#3 Aanleiding onderzoek
Achtergrondaanleiding
Een aanleiding geeft de achtergrond en reden om een onderzoek te starten. Zonder een aanleiding heeft een
onderzoek eigenlijk geen bestaansrecht. Bijvoorbeeld voor een onderzoek dat gericht is op het bevorderen van de
opkomstpercentages bij de Provinciale Statenverkiezingen in Drenthe is de aanleiding het dalende
opkomstpercentage bij verkiezingen. Maar hoe herken je dan een aanleiding? Een goed intakegesprek met de
opdrachtgever is hierbij essentieel. Laat de opdrachtgever vertellen over het traject dat heeft geleid tot het
probleem of de vraag die er ligt. Het stellen van de juiste vragen is cruciaal om de aanleiding te ontdekken.
1b
In dit document zijn de focuspunten van het boek 'Wat is onderzoek?' van Nel Verhoeven (7e druk)
opgenomen. Dit zijn de onderwerpen die terugkomen op je tentamen. Om jou zo goed mogelijk te
helpen met de voorbereiding van het tentamen heb ik per focuspunt een beknopte samenvatting
geschreven en de belangrijkste focuspunten heb ik voorzien van (praktijk)voorbeelden, waardoor je de
stof beter gaat begrijpen. Het gaat er namelijk om dat je niet simpelweg de stof uit je hoofd stampt,
maar dat je het daadwerkelijk begrijpt. Hierdoor ga je de stof ook beter onthouden en heb je meer kans
dat je een goed cijfer haalt.
Hierin staat alles wat je moet weten voor het tentamen. Aan de hand van de onderstaande oefenvragen
kun je per focuspunten toetsen of je de stof beheerst. Veel succes met de voorbereiding!
Oefenvragen:
Om te oefenen kun je gebruik maken van onderstaande voorbeeldvragen. Vul op de stippelpuntjes een
willekeurig focuspunt in en bekijk of je die vraag kunt beantwoorden.
Wat houdt ... in? Wat is een voorbeeld van ...?
Wat is een verschil of juist een overeenkomst tussen ... en ...?
Een persoon handelt in een situatie op een bepaalde wijze (op het tentamen in detail beschreven)
Dit handelen in kenmerkend voor …?
Wanneer moet men kiezen voor ...?
Alle genoemde vraagsoorten zijn richtgevend, de vraagstelling op het tentamen kan hiervan afwijken!!
,
,
,#1. Waarom onderzoek?
Fundamenteel en praktijkgericht onderzoek
We kunnen onderscheid maken tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Bij fundamenteel onderzoek
richt jij je als onderzoeker op het ontwikkelen van algemene kennis, vooral van toepassing voor studenten aan de
universiteit. Bij praktijkgericht onderzoek richt jij je als onderzoeker vooral op het oplossen van specifieke
vraagstukken in de praktijk. Het is van belang om het te bepalen of jouw onderzoek fundamenteel of praktijkgericht
is voordat je het onderzoekstraject start. Voorbeeld: Wanneer kies je als onderzoeker voor kwantitatief of
kwalitatief?
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek Stel je voor dat je wilt onderzoeken wat mannen en vrouwen van
Bij de keuze voor de onderzoeksmethode kun je als voetbal vinden. Vinden mannen het over het algemeen nou echt
onderzoeker onderscheid maken tussen kwalitatief leuker dan vrouwen? Dit is een vraag die veel mensen
en kwantitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek bezighoudt. Je kunt je bijv. afvragen of dit verschil in interesse
richt zich op de betekenis en context van het te cultureel is bepaald, of dat er andere redenen zijn. Om deze vraag
onderzoeken fenomeen, terwijl kwantitatief te beantwoorden, kun je kiezen voor een kwantitatieve of
onderzoek meer gericht is op het meetbaar maken kwalitatieve onderzoeksmethode.
van variabelen en het generaliseren van resultaten. Kwantitatief onderzoek
Met generaliseren van resultaten bedoelenen we
Als je kiest voor kwantitatief onderzoek, gebruik je meestal een
het objectief meten van kenmerken en op basis
enquête met meerkeuzevragen. Stel je voor dat je wilt weten of
hiervan een geldige conclusie trekken.
mannen voetbal leuker vinden dan vrouwen. Je kunt dan een
simpele vraag stellen zoals 'Vind je voetbal leuk?' en daarbij
Kwaliteitscriteria onderzoek opties geven zoals 'Ja, ik vind het geweldig' of 'Nee, het
Een onderzoek moet natuurlijk voldoen aan een interesseert me niet'. Het voordeel van kwantitatief onderzoek is
aantal eisen. We noemen dit ook wel dat je zo makkelijk de antwoorden van veel mensen kan
kwaliteitscriteria, waarvan betrouwbaarheid en verzamelen en deze met elkaar vergelijken.
validiteit belangrijk zijn. Betrouwbaarheid heeft Kwalitatief onderzoek
betrekking op de mate waarin het onderzoek vrij is
van toevallige fouten. Validiteit, daarentegen, Bij kwalitatief onderzoek ga je dieper in op het onderwerp. Je
kunt bijvoorbeeld interviews houden met mannen en vrouwen
focust op de afwezigheid van systematische fouten.
om te vragen waarom ze voetbal wel of niet leuk vinden. Dit geeft
Dus wanneer je als onderzoeker een aantal keer het
je meer inzicht in hun gedachten en gevoelens. Maar het kost ook
onderzoek opnieuw uitvoert en steeds dezelfde fout meer tijd en je kunt niet zo makkelijk de resultaten van veel
krijgt, dan is jouw onderzoek dus niet valide. Het mensen met elkaar vergelijken.
succes van een goed onderzoek is vaak te herleiden
Wanneer kies je nu welke methode?
tot een systematische en methodologische aanpak,
waarbij de keuze tussen verschillende soorten en Je kiest voor kwantitatief onderzoek als je harde cijfers wilt:
methodes van onderzoek een significante rol speelt. bijvoorbeeld als je wilt weten hoeveel procent van de mannen
Daarom is het belangrijk om als onderzoeker begrip voetbal leuk vindt in vergelijking met vrouwen. Kies je voor
te hebben van de fundamentele concepten die in kwalitatief onderzoek, dan wil je meer weten over het 'waarom'
dit hoofdstuk zijn benoemd, zoals kwalitatief en achter de mening van mensen. Soms kun je ook beide methoden
combineren. Eerst een enquête om te zien wat de grote lijnen
kwantitatief en fundamenteel en praktijk en de
zijn, en daarna interviews om dieper in te gaan op de resultaten.
kwaliteitscriteria die ten grondslag liggen aan een
We noemen dit ook wel ‘Mixed Method’
goed onderzoek.
1b
, #2 Onderwerp kiezen
Opdrachtgever Praktijkvoorbeeld: Waarom is het zo belangrijk om af te
bakenen?
Tijdens je projecten op het hbo ben je niet volledig vrij om
zelf een onderwerp te kiezen, maar ligt er meestal een Tijdens een project gericht op onderzoek naar schaamte
verzoek van een opdrachtgever om een praktijkonderzoek te bij afnemers van de Voedselbank, werd een onderzoeker
doen naar een bepaald probleem. Bijvoorbeeld leegstaande geconfronteerd met een uitdaging die velen tegenkomen:
kerken in een gemeente. Als dit het geval is spreken we van het gebrek aan duidelijke afbakening. Vol enthousiasme
een praktijk opdracht. Wanneer je deze opdracht gaat en gedreven door een veelheid aan ideeën, verschuift de
focus van de onderzoeker geleidelijk naar een ander
uitvoeren is het van belang om de wensen van de
belangrijk en urgent probleem, namelijk de afname van
opdrachtgever goed te inventariseren en vooral alert te zijn
producten en donaties bij de Voedselbank. Deze
of er sprake is van een verborgen doelstelling. Dit is het verschuiving was het gevolg van een bezoek aan de
geval als achter de vraag van de opdrachtgever een ander Voedselbank, waar de onderzoeker de directe gevolgen
doel verbogen ligt. Wanneer je de vragen van de van de aanhoudende inflatie en energiecrisis waarnam.
opdrachtgever hebt geïnventariseerd kun je het onderzoek
Het gevolg? De kern van het oorspronkelijke onderzoek,
gaan afbakenen.
namelijk schaamte bij afnemers, raakte ondergesneeuwd.
Dit leidde tot een moment van realisatie: de afdrijving van
Afbakening onderzoek het onderzoeksonderwerp had vele weken gekost en
Afbakening in een onderzoek verwijst naar het specifiek zorgde ervoor dat een tussentijdse deadline niet behaald
maken van de reikwijdte en focus van je onderzoeksvraag. werd.
Dit is echt heel erg belangrijk om twee redenen: ten eerste
Dit praktijkvoorbeeld onderstreept het belang van het
zorgt een duidelijke afbakening voor gericht en effectief strikt afbakenen van een onderzoek. Een goede
onderzoek. Het helpt je om je te concentreren op wat écht afbakening dient als een set 'paardenkleppen', waardoor
belangrijk is en voorkomt dat je dingen gaat onderzoeken de onderzoeker zich beter kan concentreren op het
die buiten het doel van je project vallen. Ten tweede daadwerkelijke onderzoeksvraagstuk. Zonder een
vergemakkelijkt het de communicatie met je opdrachtgever duidelijke focus kan een onderzoeker namelijk gemakkelijk
door duidelijke verwachtingen te stellen over de output van verdwalen in een woud van gerelateerde, maar
het onderzoek. De afbakening van het onderzoek wordt uiteindelijk niet-relevante issues.
gedaan door eerst te inventariseren wat al bekend is over
het onderwerp en of het aansluit bij eerdere onderzoeken.
Dit wordt verder verfijnd door literatuuronderzoek, wat
helpt om de onderzoeksvraag en -doelen specifiek te maken.
#3 Aanleiding onderzoek
Achtergrondaanleiding
Een aanleiding geeft de achtergrond en reden om een onderzoek te starten. Zonder een aanleiding heeft een
onderzoek eigenlijk geen bestaansrecht. Bijvoorbeeld voor een onderzoek dat gericht is op het bevorderen van de
opkomstpercentages bij de Provinciale Statenverkiezingen in Drenthe is de aanleiding het dalende
opkomstpercentage bij verkiezingen. Maar hoe herken je dan een aanleiding? Een goed intakegesprek met de
opdrachtgever is hierbij essentieel. Laat de opdrachtgever vertellen over het traject dat heeft geleid tot het
probleem of de vraag die er ligt. Het stellen van de juiste vragen is cruciaal om de aanleiding te ontdekken.
1b
