Oplossingen: homogene, (meestal) vloeibare systemen bestaande uit
- inwendige fase (solvendum)
- uitwendige fase (solvens)
Echte oplossing: inwendige fase komt voor als afzonderlijke moleculen of ionen in een
homogeen mengsel van 2 of meer componenten.
Mengsel: bereiding bestaande uit 2 of meer vloeibare componenten
Colloïdale oplossingen: opgeloste deeltjes gedispergeerd ovv micellen of aggregaten van
macromoleculen (micellen bestaan uit een groot aantal moleculen)
IG: dranken, elixirs, druppels, injectie-en infusie oplossingen
UG:
- steriel: oog- en oordruppels (middenoor)
- niet steriel: neus- en oordruppels (uitw. gehoorgang), oplossingen voor
dermatologisch gebruik, collodia (aanstipvloeistof), gorgeldranken, mondspoelingen,
collutoria (mouth wash), inhalaties
Oplosbaarheid: fysisch kenmerk, geeft aan in hoeveel gewichtsdelen oplosmiddel één
gewichtsdeel van de stof een verzadigde oplossing geeft.
Afhankelijk van:
- farmacon
- oplosmiddel
- temperatuur
- aanwezigheid van andere stoffen
Farmacon oplosbaarheid in water
(Merck index, Martindale) (bij 20°C):
(vanbuiten kennen)
Stof die niet goed oplost: meer solvent nodig om zelfde deel farmacon te kunnen oplossen
Oplosmiddel
● Chemische analogie: polaire farmaca lossen op in polaire
vloeistoffen
● Diëlektriciteitsconstante (ε) = maat voor polariteit
(zie tabel I, blz 6)
● Keuze oplosmiddel ifv: farmacon & gebruik van oplossing
*Propyleenglycol: in zeer lage dosering
CAVE: alcohol/EtOH op VS = alcohol/EtOH 100% (V/V)
Oplosmiddel: alcohol
Types alcohol IG/UG
EtOH 96% gedenatureerd = Met isopropylalcohol of UG
spiritus ether
EtOH 70% EtOH 96% gedenatureerd + UG (ontsmetten)
H2O
EtOH bon goût 96% H2O IG (+ UG)
, Indien er op je voorschrift 5g EtOH staat dan is dit 5g EtOH 100% -> omrekenen!
C1V1 = C2V2 dus 100% * 5g = 96% * Xg
X = (100% * 5g)/96% = 5,21g
EtOH 96% ged. = ethanol voor UG: ethanol gedenatureerd met bv ether zodat je die niet
inwendig kan gebruiken, is veel goedkoper
EtOH 70% = ethanol voor UG: om te ontsmetten, zit meer water in, 70% alcohol zal langer
op oppervlak liggen dus langer ontsmetten
Temperatuur
● Oploswarmte = energiebalans tussen
- kristalrooster breken (kost energie): kristallijn vs amorf => endotherm+
- solvatatie (= hydratatie voor water) (energie komt vrij) => exotherm-
● Endothermisch proces (+oploswarmte): oplosbaarheid stijgt bij temperatuurstijging
● Exothermisch proces (-oploswarmte): oplosbaarheid daalt bij temperatuurstijging
● Moeilijk oplosbare farmaca: temperatuur verhogen
● Let op:
- niet oververzadigen
- thermolabiele stoffen (vb bicarbonaten)
- vluchtige stoffen (vb kamfer bij temperatuurverhoging)
- niet nodig fijn te wrijven voor oplossen!
- stoffen vluchtig met waterdamp (vb sorbinezuur & benzoëzuur): opwarmen
in gesloten vat (afdekken met huishoudfolie)
Oplosbaarheid kan verhogen of verminderen door toevoegen van andere stof:
Jodium: oplosbaarheid in water = 1 in 3000 delen (voor 1g jodium 3000g water nodig)
Jodium + NaI of KI: goed wateroplosbaar
H2O oplosbaarheid van farmaca verhogen door:
● zoutvorming
R/ Indometacine 0,1% (m/v) Hoeveel gram Indometacine afwegen?
Na2HPO4.12H2O 400mg 0,1% (mv/v)
Meglumine 6mg 0,1g -> 100mL sterke base
NaH2PO4.2H2O 50mg ? -> 10mL
Fenylmercuriboraat q.s. 0,01g = 10mg BWM
Aqua purificata tot 10mL
fsa oogdruppels
Indometacine lost slecht op in water, maar samen met meglumine (meglumine zorgt dat pH
hoger wordt) vormen ze een goed oplosbaar zout.
Indometacine op voorschrift
● pH aanpassing
Oplosbaarheid furosemide stijgt door toevoeging van trometamol
R/ Furosemide 100mg
Trometamol 50mg
NaSaccharinaat 50mg
Water voor bewaring tot 50g Verschil met aqua conservans?
-> Propyleenglycol (enkel UG)
- inwendige fase (solvendum)
- uitwendige fase (solvens)
Echte oplossing: inwendige fase komt voor als afzonderlijke moleculen of ionen in een
homogeen mengsel van 2 of meer componenten.
Mengsel: bereiding bestaande uit 2 of meer vloeibare componenten
Colloïdale oplossingen: opgeloste deeltjes gedispergeerd ovv micellen of aggregaten van
macromoleculen (micellen bestaan uit een groot aantal moleculen)
IG: dranken, elixirs, druppels, injectie-en infusie oplossingen
UG:
- steriel: oog- en oordruppels (middenoor)
- niet steriel: neus- en oordruppels (uitw. gehoorgang), oplossingen voor
dermatologisch gebruik, collodia (aanstipvloeistof), gorgeldranken, mondspoelingen,
collutoria (mouth wash), inhalaties
Oplosbaarheid: fysisch kenmerk, geeft aan in hoeveel gewichtsdelen oplosmiddel één
gewichtsdeel van de stof een verzadigde oplossing geeft.
Afhankelijk van:
- farmacon
- oplosmiddel
- temperatuur
- aanwezigheid van andere stoffen
Farmacon oplosbaarheid in water
(Merck index, Martindale) (bij 20°C):
(vanbuiten kennen)
Stof die niet goed oplost: meer solvent nodig om zelfde deel farmacon te kunnen oplossen
Oplosmiddel
● Chemische analogie: polaire farmaca lossen op in polaire
vloeistoffen
● Diëlektriciteitsconstante (ε) = maat voor polariteit
(zie tabel I, blz 6)
● Keuze oplosmiddel ifv: farmacon & gebruik van oplossing
*Propyleenglycol: in zeer lage dosering
CAVE: alcohol/EtOH op VS = alcohol/EtOH 100% (V/V)
Oplosmiddel: alcohol
Types alcohol IG/UG
EtOH 96% gedenatureerd = Met isopropylalcohol of UG
spiritus ether
EtOH 70% EtOH 96% gedenatureerd + UG (ontsmetten)
H2O
EtOH bon goût 96% H2O IG (+ UG)
, Indien er op je voorschrift 5g EtOH staat dan is dit 5g EtOH 100% -> omrekenen!
C1V1 = C2V2 dus 100% * 5g = 96% * Xg
X = (100% * 5g)/96% = 5,21g
EtOH 96% ged. = ethanol voor UG: ethanol gedenatureerd met bv ether zodat je die niet
inwendig kan gebruiken, is veel goedkoper
EtOH 70% = ethanol voor UG: om te ontsmetten, zit meer water in, 70% alcohol zal langer
op oppervlak liggen dus langer ontsmetten
Temperatuur
● Oploswarmte = energiebalans tussen
- kristalrooster breken (kost energie): kristallijn vs amorf => endotherm+
- solvatatie (= hydratatie voor water) (energie komt vrij) => exotherm-
● Endothermisch proces (+oploswarmte): oplosbaarheid stijgt bij temperatuurstijging
● Exothermisch proces (-oploswarmte): oplosbaarheid daalt bij temperatuurstijging
● Moeilijk oplosbare farmaca: temperatuur verhogen
● Let op:
- niet oververzadigen
- thermolabiele stoffen (vb bicarbonaten)
- vluchtige stoffen (vb kamfer bij temperatuurverhoging)
- niet nodig fijn te wrijven voor oplossen!
- stoffen vluchtig met waterdamp (vb sorbinezuur & benzoëzuur): opwarmen
in gesloten vat (afdekken met huishoudfolie)
Oplosbaarheid kan verhogen of verminderen door toevoegen van andere stof:
Jodium: oplosbaarheid in water = 1 in 3000 delen (voor 1g jodium 3000g water nodig)
Jodium + NaI of KI: goed wateroplosbaar
H2O oplosbaarheid van farmaca verhogen door:
● zoutvorming
R/ Indometacine 0,1% (m/v) Hoeveel gram Indometacine afwegen?
Na2HPO4.12H2O 400mg 0,1% (mv/v)
Meglumine 6mg 0,1g -> 100mL sterke base
NaH2PO4.2H2O 50mg ? -> 10mL
Fenylmercuriboraat q.s. 0,01g = 10mg BWM
Aqua purificata tot 10mL
fsa oogdruppels
Indometacine lost slecht op in water, maar samen met meglumine (meglumine zorgt dat pH
hoger wordt) vormen ze een goed oplosbaar zout.
Indometacine op voorschrift
● pH aanpassing
Oplosbaarheid furosemide stijgt door toevoeging van trometamol
R/ Furosemide 100mg
Trometamol 50mg
NaSaccharinaat 50mg
Water voor bewaring tot 50g Verschil met aqua conservans?
-> Propyleenglycol (enkel UG)
