Materieel Strafrecht
Week 1, schuld
Schuld (culpa):
1. Onvoorzichtigheid
o Geschreven of ongeschreven norm overschrijden
2. Aanmerkelijk
o Gaat om de geoorloofde risico’s die je neemt, je kijkt naar de mogelijke gevolgen
o En je kijkt naar de garantenstellung, grotere verantwoordelijkheid voor mensen met
bijzondere kwaliteiten
o Is het ‘ernstig’ genoeg
3. Verwijtbaarheid
o Is het gevaarlijke gedrag aan hem te verwijten
o Psychische kant, wat ging er in het hoofd om.
o Je kijkt ook naar de voorzienbaarheid, was het te voorzien dat dat gedrag leidt tot
dat gevolg.
Twee componenten van schuld:
1. Vermijdbaarheid (objectieve zijde)
o Bij de objectieve zijde gaat het erom of er aanmerkelijk onvoorzichtig is gehandeld
(verdachte overtreedt een zorgvuldigheidsnorm). Deze aanmerkelijk
onvoorzichtigheid komt als ‘onvoorzichtigheid’ tot uitdrukking in de definitie. Er is
aan de objectieve zijde van culpa voldaan als de dader anders moest handelen. Je
kijkt naar de gedragingen van de persoon. Je moet een geschreven of ongeschreven
norm overtreden. Je bepaalt of het aanmerkelijk is door te kijken of het ‘ernstig’
genoeg is, zie hieronder de risico’s. Hoe ver je mag gaan hangt af van de belangen die
meespelen. Je moet dan kijken naar de mogelijke gevolgen, des te groter de
gevolgen des te minder je risico moet nemen.
2. Verwijtbaarheid (Subjectieve zijde)
o De subjectieve zijde houdt zich bezig met de verwijtbaarheid. Er is hier een
belangrijke plaats voor de wederrechtelijkheid. In de definitie van culpa komt deze
zijde tot uitdrukking als ‘verwijtbare’. Er is aan de subjectieve zijde van culpa voldaan
als de dader (naast dat hij anders moest handelen) ook anders kon handelen. M.a.w.
dat het gevaarlijke gedrag hem te verwijten valt. Je kijkt naar de geest. Je kijkt ook
naar de voorzienbaarheid, was het te voorzien dat dat gedrag leidt tot dat gevolg.
De risico’s spelen volgens de Hullu een belangrijke rol. Handelen met geoorloofde risico’s valt buiten
het schuldbegrip. Wat dan wel of niet geoorloofd is hangt af van de rechtsbelangen die in de zaak op
het spel staan.
,Blackout-arrest
Een automobiliste blijft op de linker weghelft rijden als ze een flauwe bocht naar links in stuurt. Er
volgt een frontale botsing met een tegenligger en de bestuurster raakt hierbij gewond. De verdachte
wordt vervolgd wegens het in gevaar brengen van de verkeersveiligheid (art. 6 WVW).
Er moet worden onderzocht of de schuld aan het verkeersongeval in de zin van art. 6 WW, in dit
geval de bewezenverklaarde aanmerkelijke onoplettendheid en/of onachtzaamheid, uit de door het
Hof gegeven bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Rekening houdend met het geheel van
gedragingen van verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval.
In zijn algemeenheid valt niet aan te geven of één verkeersovertreding voldoende kan zijn voor de
bewezenverklaring van schuld (r.o. 3.5).
In beginsel kan het verkeersgedrag van de verdachte als aanmerkelijk onoplettend en/of onachtzaam
en dat het verkeersongeval aan de schuld van de verdachte te wijten is (objectieve kant). Maar dat
kan anders zijn indien omstandigheden zijn aangevoerd en aannemelijk zijn geworden waaruit volgt
dat van schuld in vorenbedoelde zin niet kan worden gesproken (hoort bij de subjectieve kant) (r.o.
3.6).
De verklaring van verdachte over de black-out ten tijde van het ongeluk strekt onmiskenbaar ten
betoge dat het haar tengevolge van die plotseling opgekomen en voor haar onvoorzienbare black-
out niet te verwijten is dat zij haar voertuig niet onder controle had en dus op de andere weghelft is
beland (r.o. 3.7).
De HR kon niet oordelen dat aan beide kanten van schuld was voldaan. Door de black-out ontstond
er een plotselinge onvoorziene omstandigheid waardoor verdachte niet anders kon handelen. Dus
verontschuldigbare onmacht door black-out.
Kan in het geval van een verkeersongeval zijn voldaan aan de twee kanten van de schuld door één
verkeersovertreding?
- R.o. 3.5 in zijn algemeenheid valt niet aan te geven of één verkeersovertreding
voldoende kan zijn voor de bewezenverklaring van schuld in de zin van evenbedoelde
bepaling (art. 6 WVW). Daarvoor zijn namelijk verschillende factoren van belang, zoals de
aard en de concrete ernst van de verkeersovertreding en de omstandigheden waaronder
die overtreding is begaan. En er kan niet uit de ernst van de gevolgen van verkeersgedrag
dat in strijd is met één of meer wettelijke gedragsregels in het verkeer, worden afgeleid
dat sprake is van schuld.
- Meer verkeersovertredingen hoeft niet te betekenen dat er meer schuld is, altijd naar de
omstandigheden van het geval kijken. Als je bijvoorbeeld op je telefoon zit en je rijdt 4
kilometer te hard, hoeft dit niet te betekenen dat je aanmerkelijk onvoorzichtig hebt
gehandeld. Als er bv niemand op de weg was.
, Roekeloosheid volgens de HR:
- Buitengewone onvoorzichtigheid
- Zeer ernstig gevaar
- De dader is zich daarvan bewust of had zich daarvan bewust moeten zijn (verwijtbaar)
- De max straf die kan worden opgelegd wordt bij roekeloosheid verdubbeld (lid 2). Denk
aan: kat en muisspel, snelheidswedstrijd, vluchten politie en dwingen tot stilstand. Men
moet zichzelf buiten het gangbare autoverkeer plaatsen.
Verschil culpa en roekeloosheid:
- Het grote verschil is dat het bij roekeloosheid dient te gaan om een buitengewone
onvoorzichtige gedraging, bij gewone culpa ligt de lat veel lager.
Kritiek op de definitie van roekeloosheid van de HR volgens De Hullu en Blom
- De grote kritiek op de definitie van roekeloosheid van de HR is dat deze definitie te ver
afstond van wat de wetgever had bedoeld, en dat er een te groot verschil is met hoe
roekeloosheid in de volksmond wordt gebruikt. De bevolking vind dat de HR
roekeloosheid te weinig gebruikt
Roekeloosheid volgens artikel 175 WVW
- Eerst was roekeloosheid erg lastig om te bewijzen volgens de HR. Het was zeer
onduidelijk wanneer er sprake was van roekeloosheid. Met de invoer van art. 5a WVW is
er een concrete lijst met gedragingen opgesteld die roekeloos gedrag kunnen bewijzen.
Daarnaast is bij artikel 175 het stukje ‘in elk geval’ eraan toegevoegd. Dus als er aan de
voorwaarden van de HR is voldaan, kan er sprake zijn van roekeloosheid.
- Stappen voor roekeloosheid: 175, 6, 5a WVW. Kan ook evt. zonder 5a WVW, komt door
het woordje ‘in elk geval’. Dan gebruik je de definitie van de HR
Knelpunten en onduidelijkheden in definitie van art. 175 WVW, volgens Blom:
- Een knelpunt is dat wanneer de opzet niet bewezen kan worden roekeloosheid ook niet
bewezen kan worden. Daarnaast zou er sprake moeten zijn van meerdere gedragingen
terwijl er in veel zaken maar een gedraging heeft plaatsgevonden.
Tegen argumenten tegen Blom:
- In art. 5a WVW wordt er niet gesproken over een samenstel van gedragingen (meerdere
gedragingen), Blom gaat hier echter wel vanuit omdat dit wordt aangegeven in de mvt.
- Daarnaast is het aannemen van opzet m.b.t. roekeloosheid door het nieuw ingevoerde
art. 5a WVW makkelijker geworden. Als op grond van uiterlijke verschijnselen zo lijkt
alsof er sprake is van opzet wordt dit in principe ook aangenomen.
Week 1, schuld
Schuld (culpa):
1. Onvoorzichtigheid
o Geschreven of ongeschreven norm overschrijden
2. Aanmerkelijk
o Gaat om de geoorloofde risico’s die je neemt, je kijkt naar de mogelijke gevolgen
o En je kijkt naar de garantenstellung, grotere verantwoordelijkheid voor mensen met
bijzondere kwaliteiten
o Is het ‘ernstig’ genoeg
3. Verwijtbaarheid
o Is het gevaarlijke gedrag aan hem te verwijten
o Psychische kant, wat ging er in het hoofd om.
o Je kijkt ook naar de voorzienbaarheid, was het te voorzien dat dat gedrag leidt tot
dat gevolg.
Twee componenten van schuld:
1. Vermijdbaarheid (objectieve zijde)
o Bij de objectieve zijde gaat het erom of er aanmerkelijk onvoorzichtig is gehandeld
(verdachte overtreedt een zorgvuldigheidsnorm). Deze aanmerkelijk
onvoorzichtigheid komt als ‘onvoorzichtigheid’ tot uitdrukking in de definitie. Er is
aan de objectieve zijde van culpa voldaan als de dader anders moest handelen. Je
kijkt naar de gedragingen van de persoon. Je moet een geschreven of ongeschreven
norm overtreden. Je bepaalt of het aanmerkelijk is door te kijken of het ‘ernstig’
genoeg is, zie hieronder de risico’s. Hoe ver je mag gaan hangt af van de belangen die
meespelen. Je moet dan kijken naar de mogelijke gevolgen, des te groter de
gevolgen des te minder je risico moet nemen.
2. Verwijtbaarheid (Subjectieve zijde)
o De subjectieve zijde houdt zich bezig met de verwijtbaarheid. Er is hier een
belangrijke plaats voor de wederrechtelijkheid. In de definitie van culpa komt deze
zijde tot uitdrukking als ‘verwijtbare’. Er is aan de subjectieve zijde van culpa voldaan
als de dader (naast dat hij anders moest handelen) ook anders kon handelen. M.a.w.
dat het gevaarlijke gedrag hem te verwijten valt. Je kijkt naar de geest. Je kijkt ook
naar de voorzienbaarheid, was het te voorzien dat dat gedrag leidt tot dat gevolg.
De risico’s spelen volgens de Hullu een belangrijke rol. Handelen met geoorloofde risico’s valt buiten
het schuldbegrip. Wat dan wel of niet geoorloofd is hangt af van de rechtsbelangen die in de zaak op
het spel staan.
,Blackout-arrest
Een automobiliste blijft op de linker weghelft rijden als ze een flauwe bocht naar links in stuurt. Er
volgt een frontale botsing met een tegenligger en de bestuurster raakt hierbij gewond. De verdachte
wordt vervolgd wegens het in gevaar brengen van de verkeersveiligheid (art. 6 WVW).
Er moet worden onderzocht of de schuld aan het verkeersongeval in de zin van art. 6 WW, in dit
geval de bewezenverklaarde aanmerkelijke onoplettendheid en/of onachtzaamheid, uit de door het
Hof gegeven bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Rekening houdend met het geheel van
gedragingen van verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval.
In zijn algemeenheid valt niet aan te geven of één verkeersovertreding voldoende kan zijn voor de
bewezenverklaring van schuld (r.o. 3.5).
In beginsel kan het verkeersgedrag van de verdachte als aanmerkelijk onoplettend en/of onachtzaam
en dat het verkeersongeval aan de schuld van de verdachte te wijten is (objectieve kant). Maar dat
kan anders zijn indien omstandigheden zijn aangevoerd en aannemelijk zijn geworden waaruit volgt
dat van schuld in vorenbedoelde zin niet kan worden gesproken (hoort bij de subjectieve kant) (r.o.
3.6).
De verklaring van verdachte over de black-out ten tijde van het ongeluk strekt onmiskenbaar ten
betoge dat het haar tengevolge van die plotseling opgekomen en voor haar onvoorzienbare black-
out niet te verwijten is dat zij haar voertuig niet onder controle had en dus op de andere weghelft is
beland (r.o. 3.7).
De HR kon niet oordelen dat aan beide kanten van schuld was voldaan. Door de black-out ontstond
er een plotselinge onvoorziene omstandigheid waardoor verdachte niet anders kon handelen. Dus
verontschuldigbare onmacht door black-out.
Kan in het geval van een verkeersongeval zijn voldaan aan de twee kanten van de schuld door één
verkeersovertreding?
- R.o. 3.5 in zijn algemeenheid valt niet aan te geven of één verkeersovertreding
voldoende kan zijn voor de bewezenverklaring van schuld in de zin van evenbedoelde
bepaling (art. 6 WVW). Daarvoor zijn namelijk verschillende factoren van belang, zoals de
aard en de concrete ernst van de verkeersovertreding en de omstandigheden waaronder
die overtreding is begaan. En er kan niet uit de ernst van de gevolgen van verkeersgedrag
dat in strijd is met één of meer wettelijke gedragsregels in het verkeer, worden afgeleid
dat sprake is van schuld.
- Meer verkeersovertredingen hoeft niet te betekenen dat er meer schuld is, altijd naar de
omstandigheden van het geval kijken. Als je bijvoorbeeld op je telefoon zit en je rijdt 4
kilometer te hard, hoeft dit niet te betekenen dat je aanmerkelijk onvoorzichtig hebt
gehandeld. Als er bv niemand op de weg was.
, Roekeloosheid volgens de HR:
- Buitengewone onvoorzichtigheid
- Zeer ernstig gevaar
- De dader is zich daarvan bewust of had zich daarvan bewust moeten zijn (verwijtbaar)
- De max straf die kan worden opgelegd wordt bij roekeloosheid verdubbeld (lid 2). Denk
aan: kat en muisspel, snelheidswedstrijd, vluchten politie en dwingen tot stilstand. Men
moet zichzelf buiten het gangbare autoverkeer plaatsen.
Verschil culpa en roekeloosheid:
- Het grote verschil is dat het bij roekeloosheid dient te gaan om een buitengewone
onvoorzichtige gedraging, bij gewone culpa ligt de lat veel lager.
Kritiek op de definitie van roekeloosheid van de HR volgens De Hullu en Blom
- De grote kritiek op de definitie van roekeloosheid van de HR is dat deze definitie te ver
afstond van wat de wetgever had bedoeld, en dat er een te groot verschil is met hoe
roekeloosheid in de volksmond wordt gebruikt. De bevolking vind dat de HR
roekeloosheid te weinig gebruikt
Roekeloosheid volgens artikel 175 WVW
- Eerst was roekeloosheid erg lastig om te bewijzen volgens de HR. Het was zeer
onduidelijk wanneer er sprake was van roekeloosheid. Met de invoer van art. 5a WVW is
er een concrete lijst met gedragingen opgesteld die roekeloos gedrag kunnen bewijzen.
Daarnaast is bij artikel 175 het stukje ‘in elk geval’ eraan toegevoegd. Dus als er aan de
voorwaarden van de HR is voldaan, kan er sprake zijn van roekeloosheid.
- Stappen voor roekeloosheid: 175, 6, 5a WVW. Kan ook evt. zonder 5a WVW, komt door
het woordje ‘in elk geval’. Dan gebruik je de definitie van de HR
Knelpunten en onduidelijkheden in definitie van art. 175 WVW, volgens Blom:
- Een knelpunt is dat wanneer de opzet niet bewezen kan worden roekeloosheid ook niet
bewezen kan worden. Daarnaast zou er sprake moeten zijn van meerdere gedragingen
terwijl er in veel zaken maar een gedraging heeft plaatsgevonden.
Tegen argumenten tegen Blom:
- In art. 5a WVW wordt er niet gesproken over een samenstel van gedragingen (meerdere
gedragingen), Blom gaat hier echter wel vanuit omdat dit wordt aangegeven in de mvt.
- Daarnaast is het aannemen van opzet m.b.t. roekeloosheid door het nieuw ingevoerde
art. 5a WVW makkelijker geworden. Als op grond van uiterlijke verschijnselen zo lijkt
alsof er sprake is van opzet wordt dit in principe ook aangenomen.
